Antropologen bestuderen menselijke culturen en de ontwikkeling van de mens als onderdeel van een maatschappij. Het boeddhisme heeft vooral in Azië veel invloed op daar heersende culturen en het heeft daar ook grote invloed op de ontwikkeling van individuele mensen in de maatschappij, ongeacht of ze zichzelf ‘boeddhist’ vinden of niet. En tegenwoordig begint het boeddhisme invloed uit te oefenen op de Nederlandse cultuur en de ontwikkeling van individuen in de Nederlandse maatschappij. Reden genoeg voor het Boeddhistisch Dagblad om in een reeks artikelen aandacht aan antropologie te besteden.
Antropologen onderzoeken vaak zogenoemde ‘wij-zij-tegenstellingen’. Een ‘wij-zij tegenstelling’ verklaart vaak conflicten tussen groepen doordat er sprake is van groepsvorming en competitie tussen groeperingen die hun eigen etniciteit centraal stellen. Daar spelen twee aspecten een belangrijke rol in. Er zijn verschillende etnische groepen (een ‘wij-groep’ en een ‘zij-groep’, en er moet sprake zijn van al dan niet aangaan van een soort relaties met elkaar. Wanneer een gewenste relatie niet kan ontstaan (bijvoorbeeld door dat de ene groep de andere uitsluit) dreigt ongewenste isolatie, waartegen vervolgens verzet ontstaat. Conflict!
Wanneer twee personen elkaar voor de eerste keer ontmoeten, stellen zij voor zichzelf in een split second (eerste indruk) de etnische identiteit van de ander vast. Zo van: ‘O, dat is er niet een van mijn eigen in-group’. Er vindt etnische stereotypering plaats. Deze typering kun je herleiden tot onbewuste classificatiedrang, ofwel de bij eigenlijk alle mensen natuurlijke behoefte om overzicht te houden door alles en iedereen in ‘hokjes’ te stoppen. (Denk aan: aardig, niet aardig, beetje aardig, misschien aardig, beetje raar, niet mijn soort, vreemd, gevaarlijk enzovoorts).
Classificatie schept orde. Door bijvoorbeeld mensen systematisch in etnische groepen in te delen, zoals organismen in de biologie, ontstaat er een etnische taxonomie, een hiërarchische structuur van groepen en categorieën. Zo kwamen de nazi’s met hun verknipte idee van Ubermenschen (met name Germanen) en Untermenschen (waaronder: joden, zigeuners, gehandicapten en homoseksuelen). Je ziet in de wereld ook andere indelingen: blanken, kleurlingen, asielzoekers, expats, en ga zo maar door.
Etnische taxonomieën zijn echter nooit eenduidig vast te stellen. De maatschappij en daardoor ook de sociale omstandigheden waarbinnen groepen mensen functioneren verandert voortdurend. En daardoor verandert de identiteit van individuen en wanneer er maar genoeg individuen van identiteit veranderen, verandert op den duur ook de etnische identiteit. Wanneer “de ander of zij” verandert, verandert ‘het wij’ ook, en omgekeerd. Grenzen vervagen, verschuiven, of worden juist scherper. Alles hangt af van de omstandigheden. Hoe relevant zou het bijvoorbeeld zijn dat de buurman een andere huidskleur heeft wanneer wij mensen plotseling door op octopussen gelijkende aliens overvallen zouden worden? Het is maar een voorbeeld.
Wie ‘wij’ zijn en wie ‘zij’, hangt samen met de sociale interactie en de sociale organisatie in een bepaalde culturele context. Russen en Oekraïners noemden elkaar ‘broeders’. Eén volk? Misschien. Vanaf het moment dat Rusland een speciale militaire operatie begon, is niet alleen de sociale interactie en sociale organisatie tussen Russen en Oekraïners verandert, maar de hele culturele context in die regio.
In 2025 liet de Trump regering weten dat volgens hen Europa bezig was zichzelf om zeep te helpen. Hij doelde daarmee vooral op de Europese cultuur en de samenstelling van de Europese bevolking. Althans, daar lijkt het op. Dat deze ‘waarschuwing’ uitgaat op allerlei denkfouten, lijkt Trump niet te deren. Wanneer de bevolking ophoudt voornamelijk ‘wit’ te zijn, door ongebreidelde toestroom van ‘gekleurde’ immigranten of ophoudt ‘christelijk’ te zijn door toestroom van ‘moslims’ en andersdenkenden, betekent dat nog lang niet de teloorgang van de Europese cultuur. Wie de geschiedenis van Europa nader bestudeert, komt er al gauw achter dat Europa zichzelf al eeuwen lang steeds opnieuw heeft aangepast aan immigranten, geloofswijzigingen en wat al niet meer. Aanpassen is namelijk (meen ik) de essenties van de Europese cultuur! Onderzoek alles, en behoud het goede… Dat niet iedere Europeaan daar even goed in is, is bij de ontwikkeling van het geheel inbegrepen. De Europese cultuur lijkt soms op een Echternachse springprocessie: drie stappen voorwaarts, twee achterwaarts, … maar uiteindelijk gaat de stoet altijd vooruit.
(Wordt vervolgd)
Geef een reactie