Een nadeel van ouder worden is dat je vergroeit met je verleden en er meer moeite mee hebt maatschappelijke veranderingen te volgen. Er komt een moment dat je de apps op je smartphone niet meer aankunt. Gelukkig hebben we jongere generaties die zich engageren voor de samenleving en een groter deel van de last dragen om vorm te geven aan de toekomst.
Maar soms doet iemand een luikje open dat de grijsaard een welkom uitzicht biedt op wat zich tijdens zijn leven aan anderen heeft voltrokken. Zo Lofti El Hamidi, tot februari 2025 chef van de opinieredactie van NRC, in een artikel ten afscheid van het dagblad. Hij schrijft over de impact van 9/11 op de tienerjaren van iemand van allochtone afkomst en over de emancipatie die een heel volksdeel wordt onthouden vanwege het vooroordeel van de blanke meerderheid, die liever spreekt van integratie. El Hamidi vertrekt naar de redactie van de Groene Amsterdammer.
“Het is [de] postkoloniale blik op de genocidale oorlog in Gaza die op de nieuwsredacties (ja ook bij NRC) tot ongemak leidt”, schrijft hij. “Generaties, referentiekaders en wereldbeelden botsen. Oudere collega’s die zijn opgevoed met de bijna vanzelfsprekende solidariteit met het ‘kleine dappere’ Israël. Die de morele opdracht van na de oorlog – ‘nooit meer’ – met zich meedragen, als plichtsbesef. Maar als dat je enige referentiekader is, dan ontstaan er blinde vlekken.” Ook daar dus ongemak, op de redacties van grote, gevestigde nieuwsmedia.
En, schrijft El Hamidi, “je kunt van mensen niet verwachten dat zij het grootste morele vraagstuk van het moment parkeren alsof het om een persoonlijke preoccupatie gaat. Gaza is voor deze generatie wat Algerije en Vietnam waren in de jaren zestig. Een ‘neutrale’ houding is een uitvlucht.” Wat het grootste morele vraagstuk is van het moment, is een kwestie van beleving, maar het is duidelijk wat dit voor El Hamidi en vele, vele anderen is. En dat deze beleving een morele kwestie betreft, is een treffende typering. Het trekt woorden als ‘genocidaal’ uit de sfeer van de feitelijkheid het domein van de openbare meningsvorming in.
In de beleving is Gaza voor de huidige generatie misschien wat de oorlogen in Algerije en Vietnam waren, al is de vraag wie precies tot de huidige generatie worden gerekend. Weet je iets van Algerije en Vietnam wanneer je rond de eeuwwisseling bent geboren? En als je er iets van weet, dan zou je moeten beseffen dat de historische vergelijking enigszins mank gaat. De oorlog om de onafhankelijkheid van Frankrijks kolonie Algerije en die tussen Noord- en Zuid-Vietnam en hun bondgenoten kostten ieder honderdduizenden, zo niet miljoenen slachtoffers. Het waren territoriale oorlogen, niet de ‘urban warfare’ in de verstedelijkte omgeving van de Gazastrook. De oorlog daar lijkt meer op de strijd in Falluja tijdens de Irak-oorlog, eveneens een aaneenschakeling van operaties om opstandelingen te onderdrukken.
Moraal en de feiten hebben een moeizame verhouding. Wie opkomt voor de feiten, wordt er algauw van verdacht geen morele verontwaardiging te kennen. Zijn beide tegelijk dan niet mogelijk? In een gelijktijdig verschenen interview van een Britse krant met Jake Sullivan, vier jaar lang de nationale veiligheidsadviseur van president Joe Biden, drukt deze zich over de Gaza-oorlog behoedzaam uit: “There was immense human suffering in Gaza, and so for me to sit here and say, ‘No, no, it all went great,’ would display a total lack of human empathy. On the other hand, the idea of cutting weapons off from Israel when they were taking incoming from several fronts all at once . . . I’m not sure how I could have justified that. So, it’s hard.” Empathie voor het immense lijden en begrip voor Israëls recht op zelfverdediging in een meerfrontenoorlog gaan hier hand in hand.
Wat Sullivan wel weet, en El Hamidi met zoveel andere mensen van thans levende generaties na tachtig jaar vrede op het grootste gedeelte van het Europese continent niet, is wat zelfverdediging in antwoord op militaire provocaties inhoudt. Zijn wij in dit deel van de wereld zo ingeslapen en decadent geraakt, als waarvoor president Vladimir Poetin ons houdt? Of zijn tegenvoeter, president Donald Trump, aanstaande juni nu wel of niet op de NAVO-top in Den Haag verschijnt, onze jongere landgenoten zullen opkijken van de nieuwe werkelijkheid wanneer de Verenigde Staten de Europese bondgenoten in een diplomatiek onderhandelingsspel tot een verhoging van de defensie-uitgaven bewegen. Met een kort tijdpad, om het getreuzel van meer dan tien jaar na de Russische annexatie van de Krim te voorkomen.
Iedere verhoging brengt het einde dichterbij van de opschorting van de militaire dienstplicht, voor mannen én voor vrouwen. Of dit goed is, of moreel verantwoord, is een tweede. Maar de emancipatie van mensen met een immigratie-achtergrond zou er wel bij kunnen varen wanneer zij zij aan zij met leden van de blanke meerderheid dienen. Het collectief vóór het individu. Een deel zou samen met troepen van andere Europese nationaliteiten als vredeshandhavers een veertienhonderd kilometer lange bestandslijn kunnen bewaken, wanneer Russische en Oekraïense delegaties een staakt-het-vuren overeen mochten komen. Een ander deel zou het strategisch gelegen en mineralenrijke Groenland kunnen beveiligen tegen vreemde mogendheden. Dit is wat volgens politieke bronnen op dit ogenblik in Europese hoofdsteden in stilte wordt gewikt en gewogen. We zullen zien wat er al dan niet van komt.
Inderdaad, generaties, referentiekaders en wereldbeelden, ze kunnen flink botsen. Wie komt er ongeschonden uit de maalstroom van dit krachtenspel?
Demetri Sevastopulo, ‘Jake Sullivan – Lunch with the FT’, in Financial Times, 31 januari 2025
jim zegt
ik heb hier eigenlijk geen tijd voor en ik heb ook geen zin in discussie erover, (negen woorden verwijderd door moderator vanwege typering van de auteur) zijn stukken zijn vrijwel onleesbaar en je verlangt gewoon naar de helderheid waarmee iemand als Kees Moerbeek hier schrijft (Opstand van Marijn Kruk iets?).
Jules gooit van alles op een hoop en brouwt er een onsamenhangend brouwsel van waarin hij feiten en moraal als tegenpolen presenteert, impliciet pleit voor een wapenwedloop en dienstplicht waaraan expliciet ook migranten hun bijdrage zullen moeten leveren met als neveneffect dat het hun emancipatie zal bevorderen…
Het heeft allemaal te maken met zijn wereldbeeld en wellicht met zijn netwerk, zijn voormalige functie als adviseur van de Nederlandse strijdkrachten bij de NAVO. Waarbij ik dan onmiddellijk aan een citaat van Noam Chomski moet denken: “I’m sure you believe everything you’re saying. But what I’m saying is that if you believe something different, you wouldn’t be sitting where you’re sitting.” . Wat hem verder boeddhistisch gezien bezielt bij zijn koppig, ‘herhaalde’ ontkenning van waar mensenrechten organisaties het al veel langer over eens zijn (feit), dat er een genocide gaande is (naast scholasticide, femicide en infanticide imo), ontgaat mij niet alleen volkomen maar waarom hij meent hier opnieuw de broodnodige(?) propaganda voor het tegendeel te maken bevreemd mij des te meer.
Waar ben je bang voor?
De verdediging van Israël is geen issue Jules, dat is de onophoudelijke onderdrukking, de bezetting, etnische zuivering en de apartheid, termen die schitteren door afwezigheid in jouw stuk! Israël is een failed state die in hoog tempo haar reputatie aan het verliezen is door de koloniale aspiraties van het huidige kolonistenbewind, dat is geen geheim! Feiten op de grond geschapen in versneld tempo nu!
En ook hier heb je niet opgelet: ‘Of zijn tegenvoeter, president Donald Trump, aanstaande juni nu wel of niet op de NAVO-top in Den Haag verschijnt, onze jongere landgenoten zullen opkijken van de nieuwe werkelijkheid wanneer de Verenigde Staten de Europese bondgenoten in een diplomatiek onderhandelingsspel tot een verhoging van de defensie-uitgaven bewegen.’
Opkijken? Onophoudelijk, minstens langer dan een jaar, demonstreren en protesteren jongere generaties studenten (naast stafmedewerkers en docenten) aan universiteiten (niet in de laatste plaats die waaraan ook jij bent afgestudeerd) tegen de samenwerking met bedrijven die betrokken zijn bij oorlogsmisdaden en tegen de wapenindustrie! Worden demonstranten voor een staakt het vuren gecriminaliseerd, geframed en bedreigd. Een feit dat vaak verzwegen wordt maar waarbij ze door nationale politici voor tuig worden uitgemaakt. In de VS gaat Trump een stap verder. Studenten gaan niet zomaar de straat op, ze zetten ook nog een hoop op het spel. Feit: waardevrije wetenschap bestaat net zo min als waardevrije journalistiek en Hamidi zegt niet anders.
Het stuk eindigt met de retorische vraag waar het naar toe moet en de vaststelling dat zulks ongewis is want ‘Wie komt er ongeschonden uit de maalstroom van dit krachtenspel?’ Waarmee hij de lezer machteloos, hulpeloos en in verwarring achterlaat.
Over de duistere krachten van het politieke establishment nu ook in België en Duitsland fascistoïde elementen deel uit beginnen te maken van regeringen in Europa. Vereende krachten Jules, die migranten die ze criminaliseren en demoniseren willen laten vechten in oorlogen uitgelokt door het grootkapitaal, de oligarchie, het militair industrieel complex en haar pleitbezorgers. Dat emancipatie noemen getuigt van dezelfde gevaarlijke vreemdelingenhaat en wereldvreemdheid.
Jules Prast zegt
Beste Jim,
Hartelijk dank voor je uitvoerige reactie.
Boeddhisme is geen pacifisme.
Zelfverdediging geen militarisme.
Juiste spraak is ook tegenspraak.
Oost-Europa expert en Yale-historicus Timothy Snyder (zijn boek ‘On Freedom’ gerecenseerd door Kees Moerbeek in deze krant) merkt in NRC van 28 januari 2025 op:
“Als Oekraïne zichzelf niet had verdedigd, had Europa er heel anders uitgezien, de rest van de wereld ook. Jullie defensiebudget zou al op 6 procent liggen. Jullie welvaartsstaten zouden onder druk staan. Grote aantallen jonge mannen en vrouwen zouden langs de grenzen aan oostflanken van de NAVO zijn gestationeerd. Middelgrote landen in de hele wereld, ook in Europa, zouden eigen kernwapens ontwikkelen.”
Dilemma’s, dilemma’s.
De werkelijkheid kun je niet vereenvoudigen, maar is altijd ingewikkelder en meervoudiger, en vraagt om verantwoordelijke afwegingen.
Over juridisch activisme en internationaal recht, zie: Henry Kissinger, ‘The Pitfalls of Universal Jurisdiction’, in: Foreign Affairs, juli-augustus 2001, https://archive.globalpolicy.org/intljustice/general/2001/07kiss.htm.
Ujukarin zegt
Hoi Jim,
Je repliek naar mijn waarde broeder Jules focust deels op waargenomen tegenstrijdigheden in zijn tekst en deels op verschil in meningen tussen jullie twee.
Voor de tegenstrijdigheden heeft hij je netjes antwoord gegeven, dus daar ga ik verder niet op in. Op zijn (en jouw) meningen wel, omdat ik een redelijke koppeling zie tussen de zijne en Boeddhisme maar voor de jouwe dat totaal mis.
Boeddhisme lijkt me zeer duidelijk op het gebied van conflicten zoals hier: depolariseren, naar beide partijen luisteren, bestaansrecht en levensruimte voor beide partijen zoeken, eisen dat een ieder de mensenrechten respecteert (ook voor vrouwen en queers) en geweld alleen als laatste redmiddel/zelfverdediging zien.
Dat staat in schril contrast met wat jij post. Nee er is GEEN eenzijdige genocide door Israel in Gaza. Er is een genocidale club genaamd Hamas die de Palestijnen in gijzeling houdt en 15 maanden terug 1500 onschuldigen koelbloedig vermoordde en al 20 jaar lang dagelijks raketten op de buren-burgerbevolking afschiet. En er is een Israelische regering die radicaliseert, mede omdat er grote moeite is gematigde tot co-existentie bereid zijnde Palestijnen te vinden, en op die basis weer veel te veel burgerslachtoffers in Gaza maakt (hoezeer ook mede bepaald door het menselijk-schild beleid van Hamas).
Dus nee, Israel is bepaald geen failed state; dat label kun je beter plakken op heel wat Arabische buurlanden met hun constante onderlinge discriminatie (denk aan soenniet/shia) en burgeroorlogen. Israel heeft een mensenrechtenprobleem met zijn Palestijnse minderheid, maar de Palestijnen in Gaza hebben een minstens even erg mensenrechtenprobleem met hun eigen minderheden (ieder die het met Hamas oneens is, queers, vrouwen etc.).
En de demonstraties van jongeren op universiteiten zijn m.i. gebaseerd op eenzijdige feitenweergave. Hoezo betogen tegen de wapenindustrie, gegeven dat Nederland (en West Europa) al lang een Sovjet-vazalstaat geweest was zonder dat; en met de nieuwe Poetin-dreiging nog steeds die risico’s heeft. Hoezo een staakt het vuren eisen zonder ontwapening van Hamas en vrijlaten van alle gijzelaars? Hoezo automatisch aannemen dat iedere Jood in het Westen pro-Israel en anti-Moslim is?
Ook de zorgen over fascistoïde invloed in Europa zijn op zichzelf terecht, maar wederom eenzijdig. PVV cs worden ‘gevoed’ door het beschamende gedrag van het onterecht geweldloosheid claimende XR, door partijen als Denk en Bij1 die Hamas-concepten zoals from-the-river-to-the-sea-Palestine-will-be-free steunen.
De kunst vanuit Boeddhisme is, nogmaals, om te depolariseren (kijk maar naar het recente initiatief van o.a. Bodhitv). Om neutrale standpunten te vinden op basis van mensenrechten, van compassie met zowel Israëlisch/Joden als Palestijnen/moslims. Om fascistoïde tendensen te bekritiseren aan beide zijden, dus zowel de Westoever-kolonisten als Hamas/Jihad. En om gebruik van geweld te minimaliseren, en alleen toe te staan voor zelfverdediging. Ik hoor graag van je welk verband je ziet tussen jouw standpunten en de leer van Boeddha!
Joost ten Brink zegt
Het artikel van Jules Prast had niet de context van militaire activiteiten in het kader van het boeddhisme. Jules Prast gaf zijn mening in een kader waarin het militairisme en politiek volgens hem opereert. Ook Jim legde geen link tussen boeddhisme en militairisme. Laten we bij de les blijven.
De BD-moderator.