• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » De kleine analyse van karma

De kleine analyse van karma

10 mei 2021 door André Baets

‘Evam me sutam’, aldus heb ik gehoord.
Deze woorden werden uitgesproken door Ananda, de neef en persoonlijke verzorger van de Boeddha. Volgens de traditie had hij een uitzonderlijk geheugen en reciteerde hij, tijdens het eerste concilie dat vlak na de dood van de Boeddha werd gehouden, alle leerredes.
Evam me sutam is dan ook, traditiegetrouw, de aanhef van elke sutta in de Pali-Canon.
Evam me sutam, aldus heb ik gehoord…

Cula-Kammavibhanga-Sutta MN 135 (1)

In de Majjhima-Nikaya, de verzameling van middellange leerredes, vinden we twee sutta’s met het woord ‘kamma’ (Skr. karma) in de titel. De kleine (cula) analyse van karma en de grote (maha) analyse van karma. Waarbij dan de tweede sutta een nuancering en verdieping is van de eerste.

De uitspraak van de Boeddha dat alle wezens de ‘erfgenamen van hun daden’ zijn, kan gezien worden als het kernthema van beide sutta’s.(2)

Cula-Kammavibhanga-Sutta.

Eens verbleef de Verhevene in Savatthi, in het Jetavana, het park van Anathapindika. Toen dan ging de jonge brahmaan Subha, de zoon van Todeyya, naar de Verhevene toe. Na de gebruikelijke vriendelijkheden en beleefdheden met hem uitgewisseld te hebben, zette hij zich ter zijde neer en sprak volgende woorden:

“Wat is de oorzaak, heer Gotama, dat er onder degenen die mens geworden zijn, laagstaanden en hoogstaanden worden aangetroffen? Men ziet immers mensen die lang leven en die kort leven, die veel ziek zijn en die weinig ziek zijn, die lelijk zijn en die mooi zijn, die weinig macht bezitten en die veel macht bezitten, die arm zijn en die rijk zijn, die van lage komaf zijn en die van hoge komaf zijn, die dom zijn en die intelligent zijn. Wat is daar toch de oorzaak, wat is daar toch de reden van?”

“De wezens, jongeman, zijn de eigenaars van hun daden, zijn de erfgenamen van hun daden, komen voort uit hun daden, zijn gebonden aan hun daden. Het zijn hun daden die wezens onderscheiden in laagstaanden en hoogstaanden.”

Hierop vraagt Subha de Verhevene deze uitspraak toe te lichten.

“Luister dan, jongeman, let goed op, ik ga spreken.”

“Stel dat een vrouw of man wreed is, geneigd tot moord en doodslag, meedogenloos is, levende wezens doodt. Door dat karma, dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na de dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die kort leeft.”

Omdat het opgebouwde karma niet enkel tijdens dit leven maar ook levensoverstijgend werkt is het mogelijk dat iemand – ondanks zijn negatief karma – zo een groot heilzaam karma in vorige levens verzameld heeft dat hij toch als mens wederboren wordt.

Een voorbeeld maakt dit misschien duidelijker:

Stel een glas is gevuld met (zoet) water. Dit water stelt het positieve karma voor. Aan het water wordt een lepel zout toegevoegd. Het zout staat voor negatief karma. De smaak van het water zal nu duidelijk zout zijn. Het negatieve karma overweegt.

Stel je dan nu een zoetwatermeer voor. Wederom is het water de hoeveelheid positief karma. Als we hieraan een lepel zout toevoegen zal het water overwegend zoet smaken. Het zout (alhoewel aanwezig) zal nauwelijks invloed hebben op de smaak.

Zo is het dus mogelijk dat iemand met een bagage van negatief karma, door toedoen van een grote hoeveelheid positief karma niet in een hellewereld terechtkomt maar als mens wederboren wordt. De uitwerking van zijn negatief karma is dan, zo zegt de Boeddha in dit voorbeeld, de reden dat deze persoon slechts kort leeft.

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of een man het doden van levende wezens heeft opgegeven, het zwaard heeft neergelegd, die gewetensvol, mededogend en voortdurend bekommerd is om het heil van alle levende wezens. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht, rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die lang leeft.”

Ondanks de vele goede daden en het daaraan verbonden heilzame karma bestaat de mogelijkheid dat het negatieve karma een oprijzen in een hemel verhindert en er een wedergeboorte als mens volgt. De hoeveelheid heilzame karma zorgt dan wel voor een lang leven.

De Verhevene gaat dan op hetzelfde stramien verder. In totaal geeft hij zeven voorbeelden betreffende een mogelijke wedergeboorte afhankelijk van het opgebouwde karma.

De voorbeelden zijn allen op dezelfde manier opgebouwd. Het vergemakkelijkte het uit het hoofd leren van de tekst voordat de Dhamma op schrift werd gesteld.

“Stel, jongeman, dat een vrouw of man de gewoonte heeft om wezens met de hand, aardkluiten, stokken of zwaarden te belagen. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na de dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die veel ziek is.” 

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of man niet de gewoonte heeft om wezens met de hand, aardkluiten, stokken of zwaarden te belagen. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht, rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die weinig ziek is.” 

“Stel, jongeman, dat een vrouw of man gauw boos is. Zelfs als hij een beetje bekritiseerd wordt, gaat hij tekeer, wordt hij kwaad, raakt hij overstuur, wordt hij weerspannig, toont hij boosheid, haat en chagrijn. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na de dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die lelijk is.” 

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of man niet gauw boos is. Niet, als hij bekritiseerd wordt, tekeer gaat, kwaad wordt, overstuur raakt, weerspannig wordt, boosheid, haat en chagrijn toont. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht, rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die aantrekkelijk is.” 

“Stel, jongeman, dat een vrouw of man jaloers van karakter is. Hij is jaloers om de voordelen, de eerbewijzen, de hoogachting, het respect, de adoratie en de verering die anderen ontvangen. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na de dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die weinig macht bezit.” 

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of man niet jaloers van karakter is. Dat hij niet jaloers is om de voordelen, de eerbewijzen, de hoogachting, het respect, de adoratie en de verering die anderen ontvangen. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht, rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die veel macht bezit.” 

“Stel, jongeman, dat een vrouw of man geen voedsel, drinken, kleding of onderkomens geeft aan asceten of brahmanen. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na de dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wedergeboren wordt, dan is hij iemand die arm is.” 

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of man wel voedsel, drinken, kleding of onderkomens geeft aan asceten of brahmanen. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht, rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand die rijk is.” 

“Stel, jongeman, dat een vrouw of man koppig en hooghartig is; hij groet niemand die gegroet dient te worden, hij staat niet op voor wie men dient op te staan, hij betuigt geen respect aan wie respectabel is. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na zijn dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand van lage komaf.” 

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of man niet koppig en hooghartig is; iemand groet die gegroet dient te worden, opstaat voor wie men dient op te staan, respect betuigt aan wie respectabel is. Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht, rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is hij iemand van hoge komaf.” 

“Stel, jongeman, dat een vrouw of man niet naar een asceet of brahmaan gaat en geen vragen stelt [zoals] “Wat is heilzaam? Wat is onheilzaam? Wat is laakbaar? Wat is niet laakbaar? Wat moet ik praktiseren? Wat moet ik niet praktiseren?” Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht wordt hij na de dood in het verderf gestort, komt hij in de hel terecht. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is zo iemand dom, heeft geen inzicht.” 

“Stel echter, jongeman, dat een vrouw of man wel naar een asceet of brahmaan gaat en wel vragen stelt [zoals] “Wat is heilzaam? Wat is onheilzaam? Wat is laakbaar? Wat is niet laakbaar? Wat moet ik praktiseren? Wat moet ik niet praktiseren?” Door dat karma dat hij zo tot stand heeft gebracht, komt hij na de dood op een goede bestemming terecht,rijst hij weer op in een hemelse wereld. Als dat niet gebeurt, als hij als mens wederboren wordt, dan is zo iemand intelligent, heeft een groot inzicht.” 

“De wezens, jongeman, zijn de eigenaars van hun daden, zijn de erfgenamen van hun daden, komen voort uit hun daden, zijn gebonden aan hun daden. Het zijn hun daden die wezens onderscheiden in laagstaanden en hoogstaanden.” 

(sutta ingekort)

In tegenstelling tot de meeste sutta’s, die gericht zijn aan monniken en asceten, heeft deze sutta de leken of ‘huishouders’ als doelgroep [“…stel dat een vrouw of man…”].

In deze sutta dus geen verwijzing naar de vijf geledingen van persoonlijkheid (khanda), de keten van voorwaardelijk ontstaan (paticcasamuppada) of het pad dat de Verhevene volgde om tot ontwaken te komen (jhana); maar wel het ethische gedrag en de gevolgen als deze aanbevelingen al dan niet gevolgd worden.

Zo stelt de Boeddha als positief karma tot stand brengend: het niet doden van levende wezens, mededogend, voortdurend bekommerd zijn om het heil van anderen, niet boos of overstuur worden bij een beetje kritiek, niet jaloers zijn om de voordelen of respect die anderen ontvangen, voedsel, kleding of onderdak geven (aan asceten of brahmanen), niet koppig of hooghartig zijn, respect betuigen aan hen die dit toekomt en aan asceten of brahmanen vragen wat al dan niet heilzaam is, wat laakbaar is en wat gepraktiseerd moet worden.

Op zijn beurt zorgt dit tot stand gebrachte karma dan weer voor een wedergeboorte in een hemelse wereld of, naargelang het nog aanwezige negatief karma, voor een geboorte als gezonde, aantrekkelijke, in hoog aanzien staande, rijke en intelligente mens.

De aanbevelingen die de Verhevene geeft komen in grote lijnen overeen met de geleding moraliteit (sila) van het edele achtvoudige pad: juist/heilzaam spreken (o.a. niet schelden en hatelijk commentaar geven), juist/heilzaam handelen (o.a. niet doden) en juiste/heilzame wijze van levensonderhoud (o.a. andere levende wezens geen schade berokkenen).

Ook met de ‘brahma-vihara’s’, de vier goddelijke vormen van verwijlen is er een overeenkomst: metta (liefdevolle vriendelijkheid, voortdurend bekommerd zijn om het heil van anderen), karuna (mededogen), mudita (medevreugde of niet jaloers zijn om de voordelen of respect die anderen ontvangen) en upekha (gelijkmoedigheid, niet koppig of hooghartig zijn).

Het is pas op het einde dat er sprake is van een (meditatie)praktijk (“wat moet ik praktiseren?”). Door het stellen van vragen en door het doen van praktijk kan men wederboren worden als intelligente mens met groot inzicht; het inzicht dat een voorwaarde is om tot ontwaken te komen.

Voor het overige zijn het aanbevelingen voor het dagelijkse leven van een leek, een ‘huishouder’ die niet, zoals de monniken en asceten, in afzondering, zonder eigendom leeft, maar die met alle andere ‘voelende wezens’ midden in de maatschappij staat.

1.Tenzij anders vermeld komen alle citaten van de Pali-Canon uit de vertalingen van Jan de Breet & Rob Janssen. Asoka
2.zie ook de Kukkuravatika-Sutta MN 57

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Andre Baets, Boeddhisme, Buddhavacana, Dharma en filosofie, Theravada Tags: karma, oorzaak en gevolg

Lees ook:

  1. De kleine analyse van karma
  2. De Boeddha- en de uitleg over karma
  3. Robert Keurntjes – Zorgen over het boeddhisme
  4. Karma in de tijd van de Boeddha

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

André Baets

Boeddhist en auteur (Kagyu, Zen en Theravada). André publiceert op zijn site Buddhavacana (woorden van de Ontwaakte) en het Boeddhistisch Dagblad sutta’s uit de Pali-Canon. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

02 feb
Meditatie in het dagelijks leven
2 feb 23
04 feb
Innerlijke ruimte | Live en Online Workshop Kum Nye Yoga
4 feb 23
05 feb
Zen ochtend met Doin Sensei
5 feb 23
05 feb
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
5 feb 23
05 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
5 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik – Een kleine geschiedenis van de leegte

    Erik Hoogcarspel - 1 februari 2023

    Logica is als de Formule 1: het geeft een hoop lawaai, maar het leidt ergens naar. Leegte gaat ook nergens naartoe, het heeft geen geschiedenis, dat hebben alleen de mensen die erover praten.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Tussen natuurlijk en onnatuurlijk vind je de deur naar non-dualiteit
    • Het jaar 2023 – dag 34 – rotterdamseriet
    • Wie straft koning Yama?
    • Boeddha in de Linie – terugblik op een verstilde periode
    • Boeken – ‘Odi en het Grote Bedoelingenboek’

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens