• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Een beetje eigendom is nog geen diefstal

Een beetje eigendom is nog geen diefstal

11 mei 2020 door gastauteur

‘We zullen nooit kunnen begrijpen waarom de gelijkheid van kansen en mogelijkheden van een natuurlijke toestand in een onnatuurlijke kon verkeren. Hoe kon de zaak zo ontaarden?’

Pierre-Joseph Proudhon

Met ongetwijfeld wat ingehouden, gepaste vreugde hebben de bedrijven Albert Heijn, Bol.com en Nintendo pas spectaculaire winstcijfers bekend gemaakt. Dankzij Corona. In dezelfde tijd worstelt de Tweede Kamer over de miljardenbijdrage aan KLM. Dankzij Corona.

Is er niemand die zich afvraagt of het niet logisch is de tijdelijke overwinsten van de één, netjes, ook voor deze ene keer, aan de ander te geven? Een nieuwe moraal? Dankzij Corona?

Zou het niet een beetje normaal moeten zijn de winsten en verliezen gewoon beter maatschappelijk te verdelen? Of is de ‘Productiefactor Corona’ eigendom van Albert Heijn en zijn vrienden?

Bij dit soort vragen stuit je op de eigendom, en stel je die ter discussie. Waarom zou het vanzelfsprekend zijn dat de één profiteert van de ander, louter vanwege de bestaande eigendomsverhoudingen? Een nieuwe bedrijfsethiek, dankzij Corona?

Of liggen de eigendomsverhoudingen voor eeuwig vast? Dat zeker niet, dat klopt historisch, feitelijk al niet. Deze ter discussie stellen is vaker gebeurd. Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) zei het zo: ‘Eigendom is diefstal.’

En dan zie je ze al denken: daar heb je die anarchisten en communisten weer die ons alles willen afpakken, onze eigendom, onze rechten, blijf ervan af. Dan past hierop een eenvoudige geruststelling. De eigendom als diefstal slaat op de productiemiddelen en verhoudingen, en op de grote ongelijkheid in recht en bezit tussen personen. En niet op gewone persoonlijke dingen, waarom zou je die afpakken? Een beetje eigendom is nog geen diefstal.

Over de eigendom is altijd veel te doen geweest. Kijk maar naar de maatschappij, de economie, al die vragen over recht en bezit. Terwijl er in de Middeleeuwen op veel plaatsen nauwelijks individuele, particuliere eigendom bestond, bestaat dat nu overal. De kapitalistische maatschappij is dus op tal van fronten uitgevonden.

Daar kun je van alles van vinden, maar de vraag stellen of bezit, winst, eigendom niet anders geregeld mogen worden is – net als vroeger – in feite helemaal niet zo vreemd. Het kan en mag anders. Net zo goed als er ook argumenten kunnen bestaan, om dat helemaal niet te veranderen. Dan nog kunnen vragen en visies op dit vlak volstrekt normaal zijn. Nu ook, ‘Corona’ en alles eromheen geven wel te denken.

Kun je met recht en rede zeggen, met Proudhon, dat eigendom als diefstal bekeken kan worden, dus niet slechts als slogan, maar als een goed doordachte beoordeling van het historisch ontstaan van de eigendom?

Nou en of. In de vijftiende en zestiende eeuw zijn in Europa collectieve landbouwgronden met dwang en geweld onteigend, en de boeren verjaagd. Hierover is heel wat geschreven, met name over Engeland en Schotland, en op dit soort onteigeningen, privatiseringen van wat collectief was, doelen Proudhon en andere anarchisten en socialisten als ze de eigendom als diefstal kwalificeren. En daarna, voor een latere historische fase, doelen ze uiteraard op de productiemiddelen waarover de kapitalist eenzijdig beschikt.

Marx (1818-1883) schrijft hier ook over in ‘Het kapitaal’, hoofdstuk 24. Over hoe tienduizenden boeren van hun gemeenschappelijke land werden verjaagd. Om van hen af te zijn werden vervolgens ‘wetten tegen de landloperij’ aangenomen met strenge straffen. Er werd zo een proletariaat geschapen, met een noodgedwongen trek naar de stad en met de noodzaak werk te vinden en arbeider te worden. Het was een onrecht: die gemeenschappelijke grond behoorde de boeren toe, terwijl ze werden verstoten. De nieuwe, industriële arbeid werd feitelijk tot bezit gemaakt, tot eigendom van de kapitalist. De arbeider moest immers zijn arbeidskracht verkopen, om te kunnen leven. Een nog diepere ongelijkheid was het resultaat, de scheiding van arbeid en het bezit van productiemiddelen.

Bij eigendom spelen altijd morele en juridische legitimeringen, verhalen die het recht en het onrecht acceptabel moeten maken. Een filosoof die zulke legitimeringen bedacht was John Locke (1632-1704). Hij kon op politieke terreinen weliswaar heel genuanceerd zijn, maar verdedigde het onteigenen van het land van de oorspronkelijke boeren. Vanuit de religie en het opkomend liberalisme gaf hij een sociale draai aan zijn argumentatie. De onteigening zou de productie productiever maken, en dat was dan een maatschappelijk voordeel voor iedereen, voldoende om te pleiten voor deze nieuwe bezitsverhoudingen.

Niet gespeend van eigenbelang vond Locke vervolgens ook dat in Amerika wel land van de inheemse bevolking afgepakt mocht worden. Er was toch grond genoeg en die moest productief gebruikt worden. Dat idee over productieve arbeid werd bij Locke ongetwijfeld ook ingefluisterd door de bij hem altijd aanwezige god. Maar in dit geval dus duidelijk geredeneerd vanuit het belang van de enkeling, de kapitalist.

En wat dan te doen als de arbeid onder kapitalistische verhoudingen op een gegeven moment – nu bijvoorbeeld – niet of onvoldoende meer productief is? Staat dan niet het hele stelsel inclusief de eigendom ter discussie?

Proudhons antwoord is ‘Eigendom is diefstal’. Eigendom is egoïstisch en leidt volgens hem tot tirannie. Het gaat hier dan om de productie- en arbeidsverhoudingen, maar dus ook om de macht in het land. Die zou de arbeiders toe moeten komen, net als de opbrengst van hun arbeid. In zijn boek ‘Wat is eigendom?’ werkt Proudhon zijn argumentatie scherpzinnig uit met veel morele, economische en juridische argumenten. Zijn idee: de legitimering van de eigendom is vals.

Tussen Marx en Proudhon klikte het bepaald niet. Maar Marx erkende dat Proudhons boek over de eigendom zijn beste werk was.

Wat je er ook van vindt, eigendomsrechten en verhoudingen lagen vroeger niet voor eeuwig vast, en dus nu ook niet. Iets wat vroeger niet eeuwig was, kan het nooit meer worden. Momenteel legt de Corona-crisis tal van maatschappelijke tekortkomingen bloot, wat naar mijn mening zou moeten leiden tot een andere politiek. Dat het ophopen van enorme bedragen bij enkele personen en bedrijven dan in het oog springt en wrevel opwekt is begrijpelijk. Bij alle veranderingen die men dan kan bedenken hoeft de eigendom niet te worden ontzien.

Als er goede argumenten zijn grote concerns op te delen en/of te nationaliseren is dat niet op voorhand uitgesloten. Het omgekeerde, de talloze privatiseringen en dereguleringen van de collectieve sectoren werden toch ook niet om principes alleen afgewezen of aanvaard? Voor de toekomst moet je je afvragen of de eens bestaande publieke sector weer gewoon een collectieve sector zou moeten worden.

Denk aan de zorg in brede zin, aan energievoorzieningen, en tegenwoordig ook aan internetbedrijven die op basis van collectieve, vaak universitair verworven kennis er met de krenten uit de pap vandoor zijn gegaan. Zij halen belachelijk hoge rendementen. Deze worden louter privé toegeëigend, waar een sociaal rendement op zijn plaats zou zijn.

De Corona-crisis en de economische crisis die er dwars doorheen speelt, kunnen zo een rol spelen bestaande taboes weer helder te agenderen. Dus daarmee eeuwigheidspretenties weer duidelijk ‘voor iets tijdelijks’ verklaren. Kortom, met frisse moed de strijd om een betere wereldpolitiek ook thuis aan te gaan.

Proudhon kan hierbij een inspiratiebron zijn: ‘Ik wil op de bodem van al die betogen de meest zwaarwegende laten zien: de gelijkheid. En verder hoop ik ooit te kunnen bewijzen dat het eigendomsprincipe de economische, juridische en bestuurswetenschappen van meet af aan heeft vergiftigd en op een dwaalspoor heeft gebracht.’

Niet alle eigendom bestaat vanzelfsprekend enkel en alleen in de huidige vorm, zoals wel eens gedacht wordt. Het is een historisch ontstane verhouding. Met veel sterke kanten, die echter niet eeuwig zijn. Met een sterke productieve kant, maar juist die productieve kracht legt tegenwoordig zoveel keerzijden bloot, zoals ecologisch.

Wat ontstaan is kan door iets beters worden opgeheven. Maar wanneer in de sociale strijd sommige eigendom in actuele termen als diefstal getypeerd zal worden, hoeft de burgerij zich echt niet zo druk te maken om hun eerlijk verkregen spullen. Een beetje eigendom is immers nog geen diefstal.

Strijd liever mee voor gelijke kansen en collectief beheer van de voorzieningen die ieder nodig heeft. Dat ze broodnodig zijn is in Corona-tijd weer eens overduidelijk gebleken.

Gebruikte bron: Pierre-Joseph Proudhon, Wat is eigendom? Onderzoek naar de beginselen van recht en bestuur, Uitgeverij IJzer, Utrecht 2015. De citaten op pp. 55, 17-18, en 65.

Jasper Schaaf (1950) studeerde filosofie aan de RUG en studeerde in 1978 af op De invloed van Joseph Dietzgen op de Nederlandse arbeidersbeweging. Schaaf was actief in Vietnamacties, vredesbeweging, studentenbeweging, buurtwerk, linkse politieke  partijen en vakbeweging. Bestuurlijke functies in de vakbeweging, onderwijs en welzijnswerk.
In 2001 verscheen het in eigen beheer uitgegeven boek  Boeddhisme en betrokkenheid, waarin Schaaf de vraag stelde: Kan de boeddhadharma bijdragen aan een marxistisch georiënteerde inzet van maatschappelijke betrokkenheid? Dit boek kreeg boeiende reacties. De een zegt, dat als het over Marx ging er natuurlijk veel belangstelling voor zou bestaan. Een ander zegt hetzelfde over de boeddhadharma. Maar over beide onderwerpen tegelijk in één boek, dat vindt Schaaf  veel lastiger te duiden.
Het boek kijkt vanuit marxistische ideeën naar het boeddhisme. Het gaat dan om de dagelijkse actieve inzet. Soms kan wat afstand hiervan nemen zinvol zijn, juist om sociaal betrokken te kunnen blijven. Immers, acties kunnen ook tot teleurstelling leiden. Afstand leren nemen kan dan bijdragen cynisme en vrijblijvendheid te vermijden. Sociale betrokkenheid wordt dan meer duurzaam.
Tussen marxisme en boeddhisme blijken nog meer verbanden te bestaan. Bijvoorbeeld dat in beide richtingen dialectisch denken bestaat.
Bij het verschijnen zag het Kwartaalblad Boeddhisme (voorjaar 2001) het boek als  ‘een integere poging om systematisch na te gaan waarin marxisme en boeddhisme van elkaar verschillen en in welke mate beide denksystemen toch meer gemeen hebben dan hun aanhangers vaak veronderstellen.’
Schaaf: ‘Ook al zou je na al die jaren dingen anders zeggen, in hoofdzaak sta ik er nog achter. Het uitgangspunt dat mensen die zich inzetten ook afstand moeten kunnen nemen is actueler dan ooit. Het tweede uitgangspunt van het boek, de diepere vormen van verwantschap tussen twee diepgaande dialectische visies zou ik zeker ook nu nog verdedigen. Wel is het zo dat door de tegenwoordig vaak nogal oppervlakkige filosofische inzichten ik zelf ook minder bezig ben met anderen hierover te spreken. Maar de interesse is er nog, zeker voor de klassieke boeddhistische teksten. Daar lees ik graag in.’

 

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Economie, Geluk, Gezondheid, Mensenrechten, Politiek Tags: Albert Heijn, communisme, coronacrisis, diefstal, eigendom, energievoorziening, Jasper Schaaf, John Locke, kapitalisme, Karl Marx, klm, Pierre-Joseph Proudhon, zorg

Lees ook:

  1. Jasper Schaaf – Voor de zoveelste keer, is Marx nog actueel? (1)
  2. Jasper Schaaf – Voor de zoveelste keer, is Marx nog actueel? (2 en slot)
  3. Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles
  4. Deze tijd heeft een Popper en een Arendt nodig

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

gastauteur

diverse schrijvers 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

01 feb
Online Lezingenserie 'Spirituele wetenschap - De nieuwe wetenschappelijke mentaliteit (1)
1 feb 23
01 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
1 feb 23
02 feb
Meditatie in het dagelijks leven
2 feb 23
02 feb
Stiltemeditatie
2 feb 23
02 feb
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
2 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Kan je jezelf dom leren?

    Rob van Boven en Luuk Mur - 5 januari 2023

    We hebben twee hersenhelften en deze hebben ieder een eigen manier om de wereld te begrijpen. De rechterhersenhelft (R.H.) beleeft de werkelijkheid rechtstreeks en de linkerhersenhelft (L.H.) maakt zich een voorstelling van de wereld en probeert vanuit die voorstelling de wereld te begrijpen. De wereldbekende psychiater en filosoof Iain McGilchrist* heeft er zijn levenswerk van gemaakt om de (samen)werking van deze twee asymmetrische hersenhemisferen te onderzoeken.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Autolyse voor gevorderden
    • Het jaar 2023 – dag 31 – handenschuddenenzwaaien
    • Protest Tibetaanse studenten tegen Amerikaans bedrijf
    • De oorlog die zo dichtbij woedt
    • Je bent goed zoals je bent…

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens