‘Iedereen heeft zijn eigen waarheid’

Deze vaak gehoorde uitspraak suggereert dat waarheid een subjectieve aangelegenheid zou zijn, en dat ieder zijn eigen waarheid erop na mag houden. Bovendien gaat van deze uitspraak de suggestie uit dat er niet zoiets bestaat als universele waarheden; waarheden die voor alle mensen en voor alle tijden gelden. Beide aannames zijn echter onwaar. Laten we eens gaan kijken wat ‘waarheid’ eigenlijk betekent.

Een uitspraak, idee, voorstelling of leer is waar, wanneer zij in overeenstemming is met de werkelijkheid;
Een uitspraak etc. is waar, wanneer zij de werkelijkheid accuraat beschrijft.

De werkelijkheid is zoals zij is. We kunnen de werkelijkheid accuraat waarnemen, of we kunnen haar door een emotionele bril waarnemen waardoor de feiten meer of minder geweld worden aangedaan. Op zijn minst zorgen emoties ervoor dat een groot deel van de werkelijkheid ‘uitgefilterd’ wordt. Intellectuele onrijpheid en emotionele onevenwichtigheid brengen met zich mee dat de werkelijkheid niet op een holistische, omvattende manier wordt waargenomen. Hetzelfde gebeurt wanneer er economische belangen in het spel zijn: de werkelijkheid wordt dan door een filter waargenomen, waardoor belangrijke aspecten van de werkelijkheid buiten beschouwing blijven. Ook kunnen deze ervoor zorgen dat de werkelijkheid op een vertekende, verdraaide of verwrongen manier wordt beschreven. De uitspraken die zo ontstaan zijn dan ook per definitie niet helemaal waar, of helemaal niet waar.

Wanneer er dan beweerd wordt dat iedereen het recht heeft om een dergelijke persoonlijke visie van de werkelijkheid aan te hangen of te propageren, dan kan het zicht op de werkelijkheid zoek raken: zij wordt bedolven door een wirwar aan persoonlijke, emotionele, door economisch belang gestuurde gezichtspunten.

Wanneer persoonlijke gezichtspunten gelijk gesteld worden aan waarheden, dan treedt er een soort inflatie van het begrip ‘waarheid’ op. Niet langer wordt het gereserveerd voor een adequate beschrijving van de werkelijkheid, maar wordt het begrip ‘waarheid’ meer en meer gebruikt om persoonlijke, emotioneel gestuurde gezichtspunten aan te duiden.

Persoonlijk ding

Zo is de uitspraak in omloop gekomen: ‘Iedereen heeft zijn eigen waarheid, iedereen heeft recht op zijn eigen persoonlijke waarheid.’

Het moge duidelijk zijn dat deze ‘filosofie’ op zijn minst gezegd verwarrend werkt. Het maakt van de waarheid een persoonlijk, haast willekeurig ding. Zij zorgt ervoor dat de oorspronkelijke betekenis van het woord ‘waarheid’ overschaduwd en verduisterd wordt. In zekere zin maakt zij het begrip waarheid zelfs verdacht. We merken immers dagelijks, dat ideeën die als waarheden verkondigd worden, uiteindelijk niet helemaal waar of zelfs helemaal niet waar zijn. Zo verliest het begrip ‘waarheid’ geleidelijk aan zijn waarde en zijn waardigheid. Waarheid wordt gezien als iets persoonlijks en iets relatiefs … alles is relatief, zegt men dan. Een internationale devaluatie van de waarheid is dan het resultaat, met alle gevolgen van dien.

Laten we daarom terugkeren tot de eenvoudige, ware, eeuwige en universele definitie van het begrip ‘waarheid’: Waarheid is de adequate beschrijving van de werkelijkheid. Het mooie van de werkelijkheid is dat zij het toelaat om vanuit een oneindig aantal gezichtspunten te worden waargenomen. De werkelijkheid heeft oneindig veel aspecten en oneindig veel niveaus. Dit hoeft ons niet in verwarring te brengen.

Wanneer we eenmaal inzien dat alles wat bestaat een ‘zijnsvorm’ is – een vorm waarin het zijn zich manifesteert – dan verliezen we de eeuwige waarheid niet uit het oog dat de complexe waarneembare werkelijkheid de manifestatie is van datgene, dat eeuwig, onveranderlijk en absoluut eenvoudig is: het zijn.

De werkelijkheid is dus tegelijkertijd oneindig complex en absoluut eenvoudig. Het ene, onveranderlijke, absolute, goddelijke, eenvoudige en abstracte zijn manifesteert zich in de vele oneindig complexe niveaus van de concrete werkelijkheid. Het simpele symbolische Sanskriet woordje ‘Om’ drukt deze waarheid mooi uit: De werkelijkheid bestaat fundamenteel uit twee niveaus: onmanifest en manifest, abstract en concreet, absoluut en relatief, onveranderlijk en veranderlijk, onzichtbaar en zichtbaar, zijn en worden, eeuwig en tijdelijk, onsterflijk en sterflijk. De ‘O’ van Om staat natuurlijk voor het onmanifeste, het nulpuntveld, het abstracte zijn. De ‘m’ van Om staat natuurlijk voor het manifeste, het materiële, de matrix, moeder natuur. De ‘m’ beeldt ook mooi de ‘ups’ en ‘downs’ van het relatieve bestaan uit.

Wanneer verschillende waarnemers zich bewust zijn van deze twee niveaus van de werkelijkheid, dan kennen beide de gemeenschappelijke, universele en onveranderlijke essentie van de werkelijkheid – het zijn.

Het is de bedoeling van het leven zelf, dat alle mensen zich bewust worden van het universele zijn. Alleen het bewustzijn van het eeuwige zijn maakt ons geestelijk gezond en uiteindelijk ook geestelijk volwassen. Dan pas worden we human beings in plaats van human doings.

In de lucht hangen

Zonder het zijn te kennen – dat letterlijke de essentie van de werkelijkheid is – blijven alle uitspraken, waar of onwaar, in de lucht hangen, ontberen een onveranderlijke en interpersoonlijke basis. Aan de andere kant is het zo, dat wanneer twee mensen zich levendig bewust zijn van het alomtegenwoordige zijn – ook al zijn zij opgegroeid in uiterst verschillende culturen – dan zullen hun beschrijvingen van de werkelijkheid elkaar altijd aanvullen en met elkaar harmoniëren. Gewoon omdat beide gevestigd zijn in dezelfde uiteindelijke waarheid. (die de uiteindelijke werkelijkheid is)

Wat men met de in de titel van dit essay genoemde uitspraak over de waarheid eigenlijk bedoelt is het volgende: iedereen beziet de werkelijkheid per definitie vanuit zijn eigen unieke gezichtspunt. Iedereen is vrij om uitdrukking te geven aan zijn of haar gezichtspunt, aan zijn of haar waarneming van de werkelijkheid. Iedereen is vrij om zijn of haar visie op de werkelijkheid tot uiting te brengen, en bovendien is iedereen vrij om zijn of haar persoonlijke mening daaraan te hechten.

Zo gesteld klopt de uitspraak natuurlijk wel; zo opgevat is de uitspraak waar. Het is echter niet zo dat elke persoonlijke mening in overeenstemming is met de werkelijkheid: niet elke mening beantwoordt aan de werkelijkheid.

Met andere woorden: niet elke persoonlijke mening reflecteert de waarheid. De werkelijkheid heeft oneindig veel facetten, en van nature beziet ieder individu de werkelijkheid vanuit zijn of haar eigen gezichtspunt. Maar we dienen een mening niet te verwarren met waarheid. Of zoals Plato het uitdrukte: We horen ‘doxa’ strikt te onderscheiden van ‘aleteia’. Doxa staat voor persoonlijke mening; Aleteia staat voor transpersoonlijke waarheden.

Door in onze geest en in ons intellect een strikte scheiding aan te houden tussen persoonlijke meningen aan de ene kant – daaronder vallen vermoedens, geloof, waarschijnlijkheden – en aan de andere kant zekerheden, waarheden – dingen die intersubjectief vast staan – , dan ontwikkelen we ons in sneltreinvaart naar geestelijke gezondheid en geestelijke volwassenheid. In dit licht kunnen we de uitspraak van Sir Isaak Newton goed begrijpen en waarderen: ‘I shall not mingle certainties with conjectures’ – ‘Ik zal zekerheden strikt gescheiden houden van vermoedens.’ Dit is zo iets wezenlijks dat je zelfs zou kunnen stellen, dat omdat deze man dat van jongs been af gedaan heeft, hij tot diepe inzichten in de werkelijkheid is gekomen. Hij heeft enkele universele waarheden aan het licht gebracht. Deze wakkere innerlijke houding is de essentie van een geestelijke en intellectuele hygiëne, zou je kunnen zeggen. Iets waarvan de waarde nog niet echt is doorgedrongen in het collectieve bewustzijn van de mensheid.

We horen duidelijk in te zien, dat de waarheid of onwaarheid van een idee of uiting, niet bepaald wordt door een persoonlijke mening van deze of gene, maar door de werkelijkheid als zodanig. Als we gaan stellen dat ieder zijn eigen waarheid heeft, dan bewerkt dat een soort inflatie van het begrip waarheid, zou je kunnen zeggen. De hele bedoeling van ‘wetenschap’ – een benadering van de werkelijkheid die op precieze, systematische en intersubjectieve waar-neming van de werkelijkheid berust – is om tot ware inzichten in de werkelijkheid te komen: kennis die niet afhankelijk is van persoonlijke meningen of standpunten, maar die voor alle mensen waar is.

Daarom is wetenschap in beginsel een hoogstaande, hoog ontwikkelde bezigheid. Zij probeert de waarheid over van alles en nog wat aan het licht te brengen. Zij probeert diep door te dringen in de concrete werkelijkheid, en zij zal niet rusten voordat zij de abstracte essentie ervan aan het licht heeft gebracht. Zij wil de ‘O’ van de ‘m’ leren kennen: de Oorsprong van alle energie en materie. Haar streven is het om de werkelijkheid volk-om-en te doorgronden. Zij streeft ernaar om de uiteindelijke waarheid aan het licht te brengen.

Spirituele bezigheid

Als zodanig is wetenschap een spirituele bezigheid. Grote wetenschappers hebben dit ook altijd beweerd. Het kennen van de uiteindelijke werkelijkheid betekent dan ook niets anders dan het kennen van de uiteindelijke waarheid.

Waarheid staat dus in feite voor ‘dat wat werkelijk is’. Uiteindelijk is het begrip ‘waarheid’ een synoniem voor het begrip ‘werkelijkheid’. Dat wat waar is, is werkelijk, en dat wat werkelijk is, is waar. Waarheid valt dus niet in het domein van meningen en persoonlijke visies.

Meningen, vermoedens, verwachtingen, gissingen, geloof, hoop etc. vallen in het domein van de geest, de mind in het Engels, of manas in het Sanskriet. Kennis, weten, inzicht vallen in het domein van de ziel, waar ons intellect en ons geweten huizen. Wetenschap – ware wetenschap – komt dus voort uit de ziel, uit een innerlijke inspiratie, uit een verlangen de werkelijkheid te doorgronden. Wetenschap houdt zich bezig met wat (werkelijk) is, en komt daarom vanzelf terecht bij de essentie van de werkelijkheid, het universele zijn, het nulpunt veld, het verenigde veld van alle energie- en materievelden.

De wetenschap – en daarmee de gehele mensheid – staat op het punt de essentie van de werkelijkheid aan het licht te brengen.

Wetenschappers en ook alle andere mensen horen in te zien dat het zijn niet slechts een filosofisch begrip is maar dat het zijn echt bestaat.

Het materialistische wereldbeeld zal daardoor uitgebreid en gecorrigeerd worden met het inzicht in het onveranderlijke, onpersoonlijke, transcendentale, universele zijn. Door diep in de ‘m’ (materie) te duiken komt men automatisch bij de ‘o’ terecht, de oorsprong. Dan leert de mensheid de uiteindelijke werkelijkheid kennen en daarmee de uiteindelijke waarheid. Dan leren we in te zien dat waarheid niets persoonlijks is. Integendeel: door de waarheid over dit of dat in te zien, stijgen we boven onze persoonlijkheid uit, en komen we terecht in een trans-persoonlijk niveau van ons bewustzijn. Dan wordt het begrip waarheid weer in ere hersteld, en gaan we een strikte scheiding aanbrengen tussen persoonlijke meningen en intersubjectieve, internationale, interculturele en universele waarheden.

Met het inzicht in het zijn als zodanig, leren we het materialistische wereldbeeld te transcenderen. Daar het zijn universeel en alomtegenwoordig is, wordt ons wereldbeeld, wanneer we het op het zijn baseren, echt universeel en compleet. Met het verwerven van inzicht in de uiteindelijke werkelijkheid – de uiteindelijke waarheid – worden we geestelijk gezond en geestelijk volwassen.

Moeiteloos oplossen

In deze verruimde bewustzijnstoestand zullen we in staat blijken te zijn de problemen die de ‘duizendkoppige draak’ van onwetendheid voortbrengt, moeiteloos op te lossen. De gewone waaktoestand is nu eenmaal niet bij machte de essentie van de werkelijkheid in te zien. De waaktoestand heeft nu eenmaal geen sensoren voor de uiteindelijke waarheid, en kent daarom uitsluitend relatieve waarheden. De gangbare waaktoestand van bewustzijn ziet alleen verschillen en heeft geen oog voor de alomtegenwoordige gemeenschappelijke essentie van alles en iedereen. De beperkte visie van de waaktoestand heeft dan ook geen oog voor universele waarheden en universele waarden die voor alle mensen en in alle tijden gelden. Dit is de uiteindelijke oorzaak van alle verdeeldheid en van alle problemen waarmee de mensheid worstelt. Omgekeerd voert de bewustwording van de uiteindelijke werkelijkheid, de bewustwording van de uiteindelijke waarheid, tot de oplossing van alle problemen.

De mens is niet ontworpen om eeuwig in de beperkte waaktoestand met zijn bijbehorend materialistische wereldbeeld te blijven. De mens is van nature op zoek naar adequate en complete kennis van de werkelijkheid. De mens is van nature op zoek naar de waarheid, en zal niet rusten voordat hij de uiteindelijke waarheid ontdekt heeft.