• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » Avatamsaka (8): Jezelf volledig tot uitdrukking brengen

Avatamsaka (8): Jezelf volledig tot uitdrukking brengen

17 februari 2013 door Edel Maex

Achtste deel van een reeks toespraken over de verzen uit de Gandhavyuha zoals we ze in de Mahakaruna Chan traditie zingen.

Hier is de plaats van hen, die zittend in meditatie zichzelf tot uitdrukking brengen, en wel op alle wegen van het bestaan.

Er is een verschil tussen poëzie en filosofie. Thich Nhat Hanh benadrukt vaak dat we moeten beseffen dat de mensen die de Bijbel of de Mahayana Sutra’s geschreven hebben dichters waren en geen wetenschappers of filosofen. Daarom is het voor sommige teksten misschien maar best ze te zingen. Het poëtische, soms wat geëxalteerde karakter ervan kan je op een dwaalspoor brengen. Maar daardoor nodigen ze ons ook uit om dubbelzinnigheden bloot te leggen en heldere keuzes te maken.

Een zin als ‘zichzelf tot uitdrukking brengen, en wel op alle wegen van het bestaan’ roept gemakkelijk allerlei ideaalbeelden op. Het moet wel iets heel bijzonders zijn, iemand die zichzelf zo totaal tot uitdrukking weet te brengen. Misschien zit daar wel het grootste risico voor onze westerse zenbeoefening.

Begin vorige eeuw ontstonden er in de psychologie ideaalbeelden die een grote impact gehad hebben op hoe wij als mensen naar onszelf zijn gaan kijken. Het ideaal van de geïndividueerde mens, die zijn eigen schaduw omarmd heeft, met een geïntegreerd zelf, waarin alle potenties geactualiseerd worden, een persoon bevrijd van zijn karakterpantser, waarin de energie zowel lichamelijk, psychisch als seksueel vrijelijk stroomt, een autonoom individu, in voelen en denken onafhankelijk van andere mensen en van de omstandigheden.

Mooie beelden, op een manier ontvoogdend en bevrijdend. Deze beelden worden problematisch als ze leiden tot het idee dat je niet volledig mens bent als je er niet kunt aan beantwoorden. Zo verworden ze tot karikaturen zoals de metershoge marmeren beelden in Mussolini’s sportstadium, het Foro Italico, gebouwd vlak voor de oorlog in de jaren ’30. Sterk gespierde naakte mannenfiguren, als Griekse goden, compleet onrealistisch en bij momenten ridicuul, zo met een marmeren voetbal onder de arm.

Op die manier worden ideaalbeelden destructief. Merkwaardig genoeg hebben deze beelden heel weinig impact gehad op de wetenschappelijke psychologie, maar des te meer op de psychologie van alledag. Heel veel mensen leven met het idee niet goed genoeg te zijn. Heel veel mensen leven met het idee dat er wat aan hen scheelt als ze twijfelen of ongelukkig zijn. Het blijft heel actueel. Ook rond mindfulness zien we op dit ogenblik een goedkope geluk cultuur ontstaan. Dat wil zeggen dat wie er niet in slaagt gelukkig te zijn zich mislukt voelt, en eenzaam.

Het is in deze sfeer waarin halverwege vorige eeuw het boeddhisme in het Westen terechtkwam. We projecteerden er meteen een nieuw ideaal in. Dat van de verlichte wijze, zelfloos, zonder schaduw, zonder blinde vlekken, de gerealiseerde meester. We geloven het zo graag. En wie weet, misschien bereiken we het ooit zelf, als we maar genoeg ons best doen. En misschien lukt het ons niet, misschien lukt het een ander wel, iemand die het allemaal beter kan dan ik.

Het is als het sprookje van de nieuwe kleren van de keizer. Hoe veel schandalen moeten we in zen nog meemaken voor we durven zien dat de keizer geen kleren aanheeft? Hoe lang moet het nog duren voor we komaf durven maken met het beeld van de leraar die pretendeert leven in grondeloosheid te belichamen en op grond daarvan meent in staat te zijn om de blinde vlekken van anderen aan te wijzen? Linji (Rinzai) schreeuwde het al uit: ‘See the Buddha, kill the Buddha’.

Als ik naar mijn eigen weg kijk zie ik hoe deze idealen ook voor mij een valkuil geweest zijn. Jaren geleden ben ik zelf met al deze naïeve verwachtingen en ideaalbeelden met zen begonnen, in de groep van Ton Lathouwers. Na enkele jaren ben ik daar met een gevoel van ontgoocheling weer weggegaan, met het gevoel dat de keizer geen kleren had. Het was toch niet allemaal zo ideaal. Ergens moest het ideaal toch te vinden zijn. Het kostte mij twintig jaar om tot de ontdekking te komen dat Ton, in tegenstelling tot vele anderen, helemaal niet pretendeerde een bijzonder gewaad te dragen. In tegendeel, hij was bereid een soort naaktheid te tonen die anderen hielp om met hun eigen naaktheid in het reine te komen.

Zittend in meditatie jezelf tot uitdrukking brengen op alle wegen van het bestaan is niet iemand anders worden dan je bent. Het is zijn wie je bent, nu in dit ogenblik, zoals je bent. Het is wat Linji noemt: ‘De ware mens zonder rang of stand’. Naakt, van alle franje ontdaan.

Hier is de plaats waar je, zittend in meditatie, welkom bent zoals je bent. Met één been of met twee benen, met één arm of met twee armen. Hier ben je welkom met je blinde vlekken, je hebbelijkheden en onhebbelijkheden, je slimme gedachten en je domme gedachten, je aanvaarde gevoelens en je verboden gevoelens, Hier mag je ongelukkig of angstig zijn, hier mag je een idioot zijn, een grote mislukking, een complete ramp… Wees gerust het moet niet, maar het mag. Hier is de plaats waar je niet iets hoeft te zijn, waar je niets hoog te houden hebt. Waar je niets anders te zijn hebt dan wie je nu in dit ogenblik bent.

Steeds weer komen we uit bij Masao Abe’s ‘you are accepted just as you are.’ Het enige wat nodig is, is de bereidheid om onbevangen en met mateloos mededogen aanwezig te blijven. De bereidheid is genoeg, er is geen lukken of mislukken.

Hier is de plaats. Het is een plaats die je creëert op je kussen. Maar als we samen zitten, of het nu een zengroep of een mindfulnesstraining is, creëren we die plaats samen. De fijnste families zijn die waar je jezelf kan zijn en juist daarin gerespecteerd en vertrouwd wordt. Dan wordt een groep een grote steun. Dan helpt een groep je om te doen wat je ten diepste verlangt en waar je in je eentje thuis misschien niet altijd toe komt.

In een groep zijn er altijd wel mensen waar je je mee verwant voelt, en mensen waar je geen affiniteit mee hebt. Mensen voor wie je er naar toe zou gaan en mensen voor wie je er zou willen wegblijven. Ze zijn er allemaal. Maar, hier is de plaats waar je welkom bent zoals je bent. Ook in de groep. Een groep waar je je niet moet conformeren aan een uitgesproken of onuitgesproken verwachting. Een groep waar je niet eenzaam bent als je misschien niet helemaal bent als de anderen. Een groep waar je niet als toerist beschouwd wordt als je maar af en toe eens komt. Niet om samen een kerkje of sekte te creëren maar om open te zijn, open en mild.

Kunnen we deze ruimte voor elkaar creëren? Stel dat iedereen die dat verlangt vlak bij huis een open ruimte zou kunnen vinden, een ruimte waar je welkom bent als je wil komen zitten en mediteren. Een plek om met milde open aandacht aanwezig te zijn en met mateloos mededogen alles wat zich aandient welkom te heten. Een plek buiten het stof en de drukte van alledag, een plek waarvan je kunt zeggen: hier is de plaats…

(wordt vervolgd)

  • LEVEN IN DE      MAALSTROOM blog

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Columns, Edel Maex, Zen Tags: Avatamsakasoetra, Edel Maex, sangha, Ton Lathouwers, welkom, zitten

Lees ook:

  1. ‘Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen’
  2. Ik heb ooit mensen horen zeggen: ‘Ik ben het spuugzat, altijd weer dat mededogen’.
  3. Raken aan de grond der dingen
  4. Raken aan de grond der dingen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Dick Verstegen zegt

    17 februari 2013 om 13:12

    Ik ben geraakt door je beschouwing Edel!
    En ook door het commentaar van Jules Prast.
    Wat ook mij zo aanspreekt is je pleidooi voor openheid en naaktheid. Hier, zoals het is, met al je hebbelijkheden en onhebbelijkheden, aanvaard precies zoals je bent. En is dàt overigens nu juist niet wat leven in grondeloosheid is? Geen staat van zijn die een voetstuk-leraar belichaamt, maar een mysterie dat wij allen belichamen. Zo heeft m.i. ook Linji het bedoeld. En als wij elkaar dan zo kunnen herkennen en ontmoeten, zie ook ik de kans die Jules ontwaart: de Dharma klaarmaken voor komende generaties, onderlinge handreiking, met behoud van eigenheid. En wat mij betreft: meer overbrugging, overeenkomst en eenheid vinden dan afwijking en onderscheid.

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.