• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Tibetaans boeddhisme » De toevlucht in Bodhgaya

De toevlucht in Bodhgaya

31 juli 2019 door Erik Hoogcarspel

Het was 10 november 1989, zelfs in het kleine dorpje Bodhgaya in India stonden de kranten vol van de plotselinge val van de Berlijnse muur. De Indiërs schenen zich er niet erg druk om te maken, maar wij waren erg verrast. In het eethuisje probeerden we die avond wat beelden op te vangen van de gebeurtenis die door de Indiase Durdarshan (TV) werden uitgezonden.

We raakten aan de praat met een paar inwoners, waarvan een vertelde dat hij arts was. Ik vertelde hem dat ik me erg grieperig voelde en hij zei dat dit in Bodhgaya vaak voorkomt, maar dat hij daar wel een middel tegen had. Hij wenkte een klein jongetje en liet voor zichzelf bier en voor mij het geneesmiddel aanrukken. Later begreep ik dat deze griep voornamelijk wordt veroorzaakt door de stofdeeltjes met bestrijdingsmiddelen, die in het droge seizoen in de lucht hingen. In elk geval nam ik die avond het medicijn in met een paar glazen Indiase Seven-up (‘Thumbs-up’) gecombineerd met uitgeperste limoen en Indiase whisky (‘Old Monk’) en voelde me de volgende ochtend een stuk beter.

In het eens zo rustige dorpje was het weer een drukte van belang. Tientallen bussen vol met toeristen uit Japan, Korea, Thailand en zelfs China versperden de aanvoerroute en blokkeerden het uitzicht op de Boeddhatempel. Dat trekt bedelaars aan. Al tijdens ons ontbijt van rijstepap (wat goed was voor de boeddha, is goed voor iedereen) kwam een man op ons af die luidkeels de toevluchtsformule opzegde terwijl hij beide handen ophield, klaar om onze gulle gaven te ontvangen.

‘Buddham saraṇam gacchami, dhammam saraṇam gacchami, sangham saraṇam gacchami
Duti yampi buddham saraṇam gacchami, dhammam saraṇam gacchami, sangham saraṇam gacchami
Tati yampi buddham saraṇam gacchami, dhammam saraṇam gacchami, sangham saraṇam gacchami’
(Ik zoek mijn toevlucht tot de boeddha,…dhamma, … sangha, voor de tweede keer…, voor de derde keer…zie Khuddaka Nikāya II blz. 27)

Hij keek ons daarbij met een soort vertrouwelijke blik aan, alsof hij wilde zeggen: ‘Kijk, ik ben ook lid van de club daarom moeten we elkaar steunen’. Mijn echtgenote was hem in de tweede en derde regel al bijgevallen, want ze houdt van meezingen. We gaven hem een paar roepies en tevreden keerde hij zich om, om hetzelfde toneelstukje op te voeren bij groepjes toeristen een eindje verderop.

Bedelaars in Bodhgaya, foto Bianca Visser.

Zo was de toevluchtsformule gecommercialiseerd, zoals met veel dingen, ook boeddhistische praktijken, is gebeurd. In een interview vertelde de westerse yogi en vertaler John Reynolds (Vajranatha) me eens dat hij overwoog om zich aan te sluiten bij een andere religieuze beweging, omdat het praktiseren van het tantrisch boeddhisme een erg dure grap was geworden. Ik wist wat hij bedoelde, een inwijding kostte in de negentiger jaren al gauw €150. De inwijdingen of initiaties die ik tien jaar daarvoor zelf heb gehad werden allemaal gratis gegeven.

De vooruitgang

Ik was in 1976 al eens in Bodhgaya geweest. Toen was de Japanse tempel de enige met een marmeren vloer, maar we deden er elke avond op het dak zenmeditatie. ’s Morgens kon je achter de Boeddhatempel tussen de Tibetaanse monniken gaan zitten en meedoen met het opzeggen van heilige teksten. Soms kwam er zelfs een sponsor langs en dan kreeg je een sneetje brood, of een halve roepie, want door mee te doen werd je deel van het veld van verdienste. Er kwamen regelmatig beroemde lama’s langs, die onderricht gaven of een inwijding. Daar werd nooit geld voor gevraagd, bij een inwijding nam je rol koekjes mee of een stukje fruit als offer. In het Birmese klooster, waar je voor een paar euro per dag een cel kon huren, werden er regelmatig vipassana-retraites gehouden op basis van onkostenvergoeding. De lama’s, sensei’s en bhikkhu’s waren echter in 1989 allang vertrokken. Elk Aziatisch land had er nu zijn eigen etnische tempel laten bouwen, vol marmer en bladgoud. Op de trappen achter de Boeddhatempel maakten Chinese toeristen selfies. Er was zelfs een 20 m hoog boeddhabeeld gebouwd, dat inmiddels een toeristische trekpleister is geworden. Geld maakt meer kapot dan je lief is.

In Samyutta Nikāya deel I hoofdstuk 4.6 wordt verteld hoe de Boeddha wordt bezocht door Māra (het symbool van wereldse verleiding). Zodra hij deze herkent, zegt de Boeddha dat de ontwaakten hun toevlucht nemen tot ‘lege hutten’ en niet tot bezittingen (blz. 194). Blijkbaar is Māra toch in Bodhgaya de baas geworden. Alle tempels daar tonen een boeddhisme dat alleen in de reisgidsen bestaat of in programma’s van Erica Terpstra, het is een boeddhistische Efteling geworden. Mensen bezoeken al die tempels ongetwijfeld nu nog steeds uit de behoefte aan een soort toevlucht. Door de Boeddha op deze manier eer te bewijzen, hoopt men op een gunstige wedergeboorte. In hoofdstuk 40.10 van de Samyutta Nikāya (IV blz. 284) en in de Anguttara Nikāya (IV blz. 260) staat inderdaad vermeld dat de toevlucht dit effect heeft.

Waarom is de toevlucht belangrijk? De Boeddha in Samyutta Nikāya 22.43 zegt toch duidelijk: ‘Wees van nu af aan je eigen eiland en je eigen toevlucht, zoek geen andere toevlucht, zoek geen andere toevlucht, moge de leer je eiland en toevlucht zijn zoek geen andere toevlucht’. (In het Pāli staat ‘dīpa’, wat ook kan worden vertaald als ‘licht’. De metafoor van eiland is in het Westen ongebruikelijk, wij zouden misschien liever spreken van een anker. Het geeft het idee weer van laatste fundamentele zekerheid.)

Er zijn blijkbaar minstens twee soorten boeddhisme. Er is aan de ene kant het boeddhisme van de volgelingen, de monniken en nonnen die streven naar het nirvāṇa. Aan de andere kant is er het boeddhisme van de aanhangers, die hopen op een goede wedergeboorte door liefdadigheid en die de sangha van onderdak en voedsel voorzien. Dat is altijd zo geweest. In de Dhīga Nikāya worden enkele belangrijke en machtige mensen genoemd die door de Boeddha werden overtuigd. Er staat dan dat ze hun toevlucht zochten tot (‘gingen schuilen bij’) de Boeddha, dhamma en sangha en, wat niet onbelangrijk is, dat de Boeddha met zijn gevolg voortaan op hun gastvrijheid kon rekenen.

Bescherming

Het begrip ’toevlucht’ is niet specifiek boeddhistisch, het is al te vinden in de Śvetāśvatara Upaniṣad (VI.18), die waarschijnlijk al bestond in de tijd van de Boeddha. Daar staat: ‘Ten einde verlossing te bereiken zoek ik mijn toevlucht bij de Ene God…’. Deze passage wordt door de hindoeïstische devotie-bewegingen gezien als hun oorsprong en rechtvaardiging (Plot 1974, 144). Het suggereert het gebruik dat als iemand die zich onveilig voelt, hij zich onder het gezag plaatst van een machtig iemand om bescherming te krijgen, zoals een zelfstandige winkelier franchisenemer kan worden van een multinational of beschermgeld kan betalen aan een mafiabaas. Dit begrip wordt in het boeddhisme uitgedrukt in een standaardformule. Je geeft er mee aan dat je je geroepen voelt om de leer van de Boeddha te volgen en ernaar wil streven om op den duur het nirvāṇa te bereiken. De Boeddha is echter geen mafiabaas en ook geen god die bescherming biedt, hij beveelt aan je eigen toevlucht te zijn. Vertrouwen op bescherming van buitenaf zou je kunnen afhouden van het juiste pad. De belofte van een goede wedergeboorte is er klaarblijkelijk later bijgesleept om toch nog een soort bescherming te kunnen beloven.

Het is de vraag of de Boeddha, dhamma en sangha oorspronkelijk wel alle drie deel uitmaakten van de toevlucht. Ānanda, de verzorger van de Boeddha, heeft gezegd dat na het overlijden de dhamma de enige toevlucht kan zijn (Madyama Nikāya III blz.88). Als deze passage authentiek is, dan is dat een aanwijzing dat de toevluchtsformule zoals we die nu kennen toen nog niet in zwang was. In een orale traditie heb je echter mensen nodig die de teksten onthouden en doorgeven, het klinkt dus logisch om de drie als een eenheid te zien, vooral in een cultuur waar men inclusief denkt. Toch zijn er eeuwen voorbijgegaan voordat men een afbeelding of beeld van de Boeddha durfde te maken en de leer is, om het mild uit te drukken, op een nogal creatieve wijze doorgegeven. De Drie Juwelen vormen beslist geen hermetische eenheid en de toevlucht met de bijbehorende boeddhistische naam is geen onmisbaar element van de beoefening van het boeddhisme.

De bedelaars in Bodhgaya zijn er echter dik tevreden mee.

Bronnen

Étienne Lamotte: ‘The assessment of textual authenticity in Buddhism’ in: ‘Buddhism, Critical Concepts in Religious Studies I’, Paul Williams (ed.) – Routledge, New York 2005
John C. Plott: ‘A philosophy of devotion’ – Motilal Banarsidas, Delhi 1974
Jan de Breet, Rob Janssen: ‘Dīgha-Nikāya – De verzameling van lange leerredes’ – Asoka, Rotterdam 2001
‘Khuddaka-Nikāya II, De verzameling van korte teksten – Asoka, Rotterdam 2007
‘Majjhima-Nikāya III, De verzameling van midellange leerredes – Asoka, Rotterdam 2005
‘ Samyutta-Nikāya – De verzameling van thematisch geordende leerredes’ I-V – Asoka, Rotterdam 2009-2013

Erik Hoogcarspel studeerde filosofie en Indische talen aan de rijksuniversiteiten in Groningen en Leiden. Hij ontmoette in 1975 de 16e Karmapa, het hoofd van de Karma Kagyü School, één van de vier kloosterscholen van het Tibetaans boeddhisme en was penningmeester van de Nederlandse stichting van deze school. In 1978 richtte hij samen met Jildi Mohamad Sjah het Boeddhistisch Meditatiecentrum te Groningen op. Hij was columnist in verschillende bladen en publiceerde ‘Koken met Filosofie’ en een vertaling van de belangrijkste tekst van Nagarjuna ‘Grondregels van de filosofie van het midden’ (Olive Press, Amsterdam 2005, alsmede een Engelse versie). Hij doceerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, de Goudse Scholengemeenschap Leo Vroman en is verbonden aan het Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden. Dit is tevens de uitgever van zijn boek ‘Het Boeddha-fenomeen’ (2016), de Engelse versie draagt de titel ‘Phenomenal Emptyness’ en is verkrijgbaar bij Amazon.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Tibetaans boeddhisme Tags: bedelaar, Boeddha, dharma en sangha, Erik Hoogcarspel, India, toevlucht

Lees ook:

  1. De toevlucht in Bodhgaya
  2. De toevlucht in de Kosmos
  3. Sociale aspecten van het vroege boeddhisme – deel 5
  4. Pascal Versavel – een natuurwandeling van Oost naar West

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Erik Hoogcarspel

Erik Hoogcarspel studeerde filosofie en Indische talen aan de rijksuniversiteiten in Groningen en Leiden. Hij publiceerde ‘Koken met Filosofie’ en een vertaling van de belangrijkste tekst van Nagarjuna ‘Grondregels van de filosofie van het midden’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

02 feb
Meditatie in het dagelijks leven
2 feb 23
05 feb
Zen ochtend met Doin Sensei
5 feb 23
05 feb
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
5 feb 23
05 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
5 feb 23
05 feb
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
5 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik – Een kleine geschiedenis van de leegte

    Erik Hoogcarspel - 1 februari 2023

    Logica is als de Formule 1: het geeft een hoop lawaai, maar het leidt ergens naar. Leegte gaat ook nergens naartoe, het heeft geen geschiedenis, dat hebben alleen de mensen die erover praten.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De virtuele denkster 407
    • Dick – Leegte die liefde is
    • Wakker Dier prikt romantisch beeld van zuivelsector door
    • Renske – haiku
    • Seitan neprunderlapjes met pittige saus

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens