Zen and War: boeddhisten plegen gruweldaden

Op vrijdag 15 augustus 2014 vertoont het boeddhistisch centrum Ehipassiko in Antwerpen de prachtige, ontluisterende film Zen and War. Met een onthullend beeld van boeddhistische Japanse zenmonniken die het plegen van gruwelijkheden in onder andere de Tweede Wereldoorlog niet uit de weg gingen.

Als je moet marcheren: loop, loop
Als je moet schieten: knal, knal
Dat is de hoogste wijsheid

Harada Daiun Sogaku
(Zenmeester tijdens WO II)

Zen and war

Oorlogvoerende zenmeesters: hoe was het mogelijk? In het begin van de twintigste eeuw voerde Japan een aantal oorlogen waarbij het gruwelijkheden beging die niet onder deden voor die van de Nazi’s in de tweede wereldoorlog. In 1998 kwam het boek Zen at War uit, waarin uitvoerig beschreven werd hoe boeddhistische monniken actief deel hebben genomen aan deze oorlogen.

In de film Zen and War spreekt een aantal boeddhistische zenmonniken in Japan zich voor het eerst uit over de collaboratie van hun voorgangers, daartoe uitgenodigd door Ina Buitendijk via brieven. Hoe was het mogelijk dat gewaardeerde zenmeesters zich met oorlog voeren bezig hielden?

Mijn man werd in 1942 gevangengezet in een Japans interneringskamp. Hij was 6 jaar oud. Er werd enorm geleden.
Er werden gruweldaden gepleegd. Jonge vrouwen werden afgevoerd.
Ik was onthutst toen ik vernam dat de zentraining waaraan ik me met mijn hele hart had gewijd werd misbruikt voor dergelijke doeleinden. Ik was geschokt dat hoge zenmeesters de leer van de Boeddha konden onderwerpen aan de grootheidswaanzin van politieke leiders. Ik schreef een brief naar zenmeesters in Japan waarin ik mijn verontwaardiging uitdrukte.
Als reactie hierop kwamen officiële excuses van de grootste zenschool in Japan, Myoshin-ji.

Zenbeoefenaar Ina Buitendijk

Voor het eerst spreken hoge Japanse zenmeesters zich over deze kwestie uit. Ze geven oprechte, open en soms ontroerende antwoorden:

Blijf schieten tot je dood bent, dat was de tijdsgeest toen (monnik en ex-soldaat).

Ik denk dat veel mensen zich van binnen schaamden. Maar het ontbrak hen aan de moed om “neen” te zeggen. Als ik in zo’n situatie beland hou ik misschien ook wel mijn mond. Want het is erg om te worden gefolterd. Maar omdat zoiets nooit meer mag gebeuren spreek ik nu. Ik  wil niet zwijgen. Ik heb nu de kans om vrijuit te spreken.

Daarom zeg ik het nu (Kono Taitsu Roshi).

Update (PvB):
De documentaire is online terug te kijken via het archief van de BOS. De oorspronkelijke uitzenddatum is Zondag 18 oktober 2009.