Als China Tibet meer autonomie zou verlenen zou de grootmacht worden geprezen voor het vinden van een rationele oplossing voor een moeilijk probleem. Wat in Hongkong mogelijk is- één land, twee systemen, zou toch ook voor Tibet van toepassing kunnen zijn. Internationaal wordt het Chinese beleid en de schending van mensenrechten afgekeurd. Tibet is een probleem, maar Peking heeft geen tekort aan moeilijke en nauwelijks op te lossen kwesties. Er zijn problemen met Japan over de eigendom van eilanden in de Zuid-Chinese Zee, het land wordt geteisterd door nauwelijks te bedwingen corruptie, er is sprake van een vertragende economie en interne geschillen binnen de partij en het leger. En dan is er nog die nauwelijks te hanteren mythe: Tibet.
Ondanks de pogingen van China om daar een eind aan te maken blijft het beeld van Tibet als Shangri-La, het aards paradijs, tot de verbeelding van velen spreken. De voorheen onafhankelijke natie, gelegen op een kilometers hoog plateau grenzend aan de Himalaya, is een wereldwijd symbool van mysterie, aspiratie, spiritualiteit en mogelijkheden. Wereldleiders popelen om de verbannen spirituele leider, de Dalai Lama, die verzekerd is van een groot gehoor op zijn internationale reizen, te ontmoeten. En wanneer mensen wereldwijd een beeld oproepen van een heilig landschap, is het waarschijnlijk dat dat Tibet is.
Dit was niet wat Mao Zedong voorzag toen in 1950 zijn Volksbevrijdingsleger Tibet bezette. Hij voorzag een complexe politieke en militaire uitdaging, maar hoopte op een snel succes voordat het Westen het verzet tegen de indringer kon gaan steunen. Nu, zes decennia na de verovering van Tibet, en na vele jaren van inspanningen door Peking om de bevolking in samenstelling te wijzigen door de migratie van Han-Chinezen, blijkt dat Tibet (in de aandacht van de wereld) onoverwinnelijk is. De bezetting van het land (het schenden van mensenrechten en het uitmoorden van een flink deel van de bevolking red.) kwam China te staan op een mondiale veroordeling.
Chinese soldaten patrouilleren in de straten van Lhasa met brandblussers, om het vuur van zelfverbranders te doven die protesteren tegen de regelgeving van Peking. In Peking verkopen touroperators tickets naar Tibetaans boeddhistische meest heilige religieuze plaatsen alsof ze deel uitmaken van een pretpark. Bij de Jokongtempel, bijvoorbeeld, komen pelgrims nog steeds van grote afstanden om hun boeddhistische beoefening te doen. Ze worden geconfronteerd met Chinese toeristen die gewoon een kaartje hebben gekocht en zich routineus vergapen aan de oude rituelen. De bloeiende toeristische sector raakt het hart van de Tibetaanse sociaal-religieuze aard diep. Maar het gaat niet zo ver dat die is vernietigd.
Peking heeft miljarden dollars in Tibet geïnvesteerd om de aandacht van de systematische deconstructie van de Tibetaanse cultuur af te leiden. Hoewel de beeltenis van de Dalai Lama niet is toegestaan en andere culturele uitingen zijn verboden, zijn wegen en spoorwegdiensten verbeterd. Warm water is nu alledaags, en huisvesting en scholen in de grotere steden, waar de meeste Han-Chinezen wonen, zijn gemoderniseerd. Deze snelle veranderingen hebben gezorgd voor spanningen binnen de Tibetaanse samenleving. Sommigen profiteren van de te vergeven zakelijke vergunningen en gemeentelijke banen terwijl anderen in dorpen in heel Tibet grote moeite hebben om de erosie van hun erfgoed te voorkomen. Een veroordeling van China en de vernietiging van de Tibetaanse cultuur zijn synoniem. Aangezien China noch Tibet van het huidige beleid profiteren, is het tijd voor de leiders van China een nieuwe kijk op Tibet te ontwikkelen.
China’s ‘één land, twee systemen’ sjabloon, heeft hoewel onvolmaakt, gewerkt in Hong Kong. Waarom zou zo’n versie niet ontwikkeld kunnen worden voor Tibet, een toekenning voor de Tibetanen van meer controle over hun binnenlandse bestuur en een grotere vrijheid van godsdienst. China’s soevereine controle van het grondgebied, met name met betrekking tot defensie en buitenlands beleid, zou blijven bestaan. En juridische waarborgen en geschillenbeslechting kunnen worden ingesteld om ervoor te zorgen de rechten en veiligheid van zowel Han-Chinezen als Tibetanen wordt gewaarborgd. Zelfs de Dalai Lama, die heeft aangedrongen op een Tibet met grotere lokale autonomie, is niet op zoek naar volledige onafhankelijkheid voor Tibet.
Een impuls voor Peking om een dergelijke optie te overwegen zou het moment zijn waarop de huidige Dalai Lama sterft (hij is nu 78), en het Tibetaanse leiderschap meer radicaal en confronterend zou kunnen worden. Als dat zou gebeuren zou het beleid van China meer repressiever worden. China heeft er dus alle belang bij om het beleid om te buigen. En zou China wereldwijd instemming krijgen voor het oplossen van een ogenschijnlijk onoplosbaar probleem.
Bron Stefan Halper, directeur American studies van de afdeling politiek en internationale Studies aan de Universiteit van Cambridge. En Lezlee Brown Halper, wetenschappelijk medewerker aan het Corpus Christi College, Cambridge. Zij zijn de auteurs van ‘Tibet: An Unfinished Story’. Dit artikel is gepubliceerd in Triblive.
Maria L. Yau zegt
Inderdaad zijn er twee systemen in Hong Kong en China, maar dit eindigt over circa 30 jaar. Dan hebben China en Hong Kong één systeem. Dit is helaas afgesproken in de overdracht van HK aan China. (1 juli 1997)
Dus het systeem in Hong Kong is helaas slechts van tijdelijke aard.
In de praktijk bemoeit China zich al met tal van zaken zaken in Hong Kong.