Dharmapelgrim beschrijft in het Boeddhistisch Dagblad van 19 augustus 2024 een idee van het scheppingsverhaal zoals dat zou kunnen luiden vanuit het boeddhisme.
Als langdurig beoefenaar van zen heb ik me naast een studie van het boeddhisme ook en vooral verdiept in de andere, qua belang onderschatte, bron van zen/Ch’an, het daoïsme. Met name zoals verwoord in de mystieke leer van Lao Zi en diens belangrijkste navolger, Zhuang Zi. In deze leer komen vooral in de Dao Deh Jing veel teksten voor over de Dao als de bron van de schepping. Ook hier wordt gesteld dat het ‘onvoorstelbare’ niet voorstelbaar en al helemaal niet te verwoorden is. In de mystieke leer van Lao Zi gaat hij ‘voorbij de schepping van het universum, voorbij de Oerknal’:
De Dao…
Bodemloos diep ademend
is ‘het’ de voorouder van alle verschijnselen
Ik kan niet bevatten wiens kind
dit kan zijn maar ‘het’ bestond al
voor het scheppen van Hemel en Aarde, voor het scheppen van het Universum
H.4 van de DDJ
De Dao is niet benoembaar:
De Dao die als Dao benoemd kan worden
is niet de ware Dao
De naam waarmee iets benoemd wordt
is niet het ware ding
De naamloze Leegte, het ‘niets’:
hierin komen de ’tienduizend dingen’,
alle verschijnselen, tot stand
Benoemd als Vorm, als het ‘iets’
is het de moeder van alle verschijnselen
Uit H.1 van de DDJ
Hoe kwam het universum tot stand volgens Lao Zi?
Er is iets, onbegrensd, groeiend
Het was er voor het universum, levend
Geen beweging, geen geluid
Leeg, Alleen
Standvastig, onveranderlijk,
te zien als de oorsprong van het al
Het is niet mogelijk het te benoemen
Als ik het zou moeten benoemen zou ik zeggen Da:
Groots, alomvattend
Groots, overvloeiend
Overvloeiend, eindeloos
Eindeloos, terugkerend (naar de bron)
Uit H.25 van de DDJ
In H.21 van de Dao Deh Jing beantwoordt Lao Zi een vraag van een leerling: “Eerbiedwaardige Meester, eerder sprak u erover hoe een Wijze door het ledigen van zijn Hart, door permanent zonder begeerte te zijn, het diepe mysterie van de Dao kan zien. Kunt u ons zeggen hoe een Wijze de relatie tussen de Dao en het ontstaan van de wereld ziet?”
Alleen een diep inzicht, een hoge Deh,
geeft toegang tot de Dao
Natuurlijkweg de Dao volgend
ontstaan er verschijningen, ietsen, alleen, zonder gestalte, vormloos
Oh! Vormloos, ongevormd
Oh! Daarin ontstaan patronen, nog ongevormd
Daarin ontstaan verschijnselen, levensvormen
Oh! Nog als los zand
Diep, mysterieus!
Daarin ontstaan echte kiemen van zijn
Vanuit het Zelf ziet (de Wijze) dat dit gebeuren
van alle tijden is, hedendaags en oeroud
Vanuit deze positie kan men de oorsprong
van het vele waarnemen.
Hoe heb ik weet van de oorsprong van het vele?
Spontaan door DIT!”
H.21 van de DDJ
“DIT” staat voor innerlijk inzicht via meditatie. In de Dao Deh Jing staan daarvoor vele aanwijzingen, helaas worden deze in de meeste vertalingen vervormd door de Chinese karakters Wang2 en Zhi4 foutief te interpreteren als Heerser en heersen terwijl het ook volgens de Zhuangzi gaat om de Wijze en het ‘beheersen van het Zelf’.
De Wijze beoefent op een natuurlijke manier
een helende methode van beheersing (van het Zelf)
Hij leegt zijn ‘Hart’, zijn denken/voelen
vult de ‘buik’, (versterkt de Hara, het energiecentrum onder de navel)
verzwakt begeerte
versterkt zijn botten (Zen: zit als een rots)
Hij zorgt ervoor dat hij als mens permanent zonder kennis en verlangen is
(Hij let erop dat geleerdheid hem niet overmant)
Door inzicht komt hij niet op het idee vanuit zijn ego
betrokken te handelen en daar mee uit!
Door deze methode van genezende zelfbeheersing:
is er niets wat niet gewoon, natuurlijkweg volbracht wordt
Uit H.3 van de DDJ
Wie voortdurend dit model toepast
kan het diepste inzicht,
de hoogste Deh bereiken
Hoe diep dit inzicht, hoe hoog en verreikend de Deh!
Door dit toe te passen kan je als levend wezen
terugkeren in en meegaan met
de grote doorstroom (de DaDao)
Uit h.65 van de DDJ
Over ‘dit model’, deze methode van genezende zelfbeheersing, schrijft Woei-Lien Chong in haar ‘Filosofie met de Vlinderslag’ over Lao Zi en vooral Zhuang Zi het volgende:
“Ruimte en tijd vormen de natuurlijke begrenzingen van het gewone, het profane bewustzijn. Deze grenzen kan men in de meditatie overstijgen, en zo toegang krijgen tot een volledig open en ontvankelijke bewustzijnstoestand…. Het open bewustzijn transcendeert de tijdruimte.”
Hoe bereikt een mysticus deze eenheidservaring, verlichting? Zoals gesteld, door mediatie, in het daoïsme vaak genoemd het ‘laten vallen of het vasten van het Hart, het denken en voelen).
In de Zhuangzi staan een aantal verhalen over Confucius die Lao Zi vraagt hoe dit open bewustzijn, verlichting, te bereiken, hoe de Dao te verwerven:
Confucius bezocht Lao Zi weer eens en vroeg hem naar de ‘Allerhoogste Dao’.
Lao Zi: “Mediteer door het beoefenen van het ‘vasten van het ‘Hart’ om je geest te reinigen en je te ontdoen van alle kennis. De Dao is diep, mysterieus en slechts moeizaam in woorden uit te drukken.”
Een andere keer bezocht Confucius Lao Dan toen deze net gereed was met zijn rituele bad en doodstil zat, in diepe meditatie. Later gaf Lao Dan hem uitleg: “Ik liet mijn Xin, mijn hart/geest zwerven in de oorsprong van alle verschijnselen, de Dao.” Confucius vroeg zich af hoe het was om daar te zwerven, waarop Lao Dan hem antwoordde: “Volmaakte schoonheid en volmaakt geluk.”
Confucius wilde natuurlijk graag ‘leren’ hoe hij dit kon bereiken. Lao Dan wees hem op de onderliggende eenheid van alle verschijnselen: “Bevrijd je van de veranderlijke persoonsvorm, waarde ligt in het onveranderlijke Zelf.”
Over deze mystieke invalshoek stelde Werner Heisenberg, een van de grondleggers van de kwantumfysica:
“De ambitie om boven de tegenstellingen uit te stijgen, met inbegrip van een samengaan van rationeel begrip en mystieke eenheidservaring, is naar mijn mening…. de al dan niet uitgesproken queeste van ons tijdperk.”
In een volgend artikel zal ik proberen de relatie tussen de recente resultaten van de wetenschap en de aloude mystieke ervaringen nader toe te lichten.
De citaten uit de Dao Deh Jing en over Lao Zi met Confucius zijn afkomstig uit de recente directe vertaling van de Dao Deh Jing (2023), De Oorspronkelijke Mystieke Wijsheid van de Dao Deh Jing, Het mondelinge onderricht van de Oude Meester Lao Zi over Verlichting, Wijsheid en Meditatie. Eerdere publicaties van Ben Zondervan zijn Mediteren met Lao Zi en De Zenmeester die Blafte. Zie ook de boekbesprekingen van deze drie boeken in het Boeddhistisch Dagblad en de website daoisme.nl.
