Over de Lotus-soetra (9): Het achtvoudige pad

Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer: 

Het achtvoudige pad

Eén WET, drie wetmatigheden, vier edele waarheden, zes volmaaktheden, een achtvoudig pad, twaalf … oef. Ik zeg het nog maar een keer: al die getallen zijn hulpmiddelen. Het enige dat echt, héél echt telt is die éne WET. De rest is uitleg, handvat, richtingwijzer, noem het wat je wilt. Schriftgeleerden zullen het daar waarschijnlijk niet mee eens zijn, want waar hebben ze anders voor geleerd? Maar het is niet anders. Boeddha zegt zelf voortdurend dat hij slechts één wet verkondigt, één waarheid, één werkelijkheid…. EEN! Dus geen drie, vier, zes, twaalf of meer. Helaas gaat die ene wet er niet zo makkelijk in bij de meeste mensen. Hij deed er trouwens zelf ook een paar jaartjes over er achter te komen.

Kortom: er is hoop!.

Shakyamuni Boeddha heeft het in de Lotus-soetra onder meer over het bewandelen van het achtvoudige pad. Daarmee bedoelt hij (denk ik, ik kan het hem niet meer persoonlijk vragen) dat er acht activiteiten zijn die je samen – eigenlijk tegelijkertijd – moet beoefenen om uit de ellende van het lijden te komen. Let wel, het is geen moeten zoals bij dwang, maar als in ‘de enige manier om uit de shit te komen’. Acht. Met wat creativiteit zou je er ook zeven of negen van kunnen maken, of elfhonderd drieënzeventig. Ik noem maar wat. Maar acht is een mooi getal en aan een weg met elfhonderd drieënzeventig stappen begint waarschijnlijk niemand. Daar gaan we, met een refrein:

1. Juist zien. (pali: samma ditthi) Daar heb je geen bril voor nodig, want het gaat niet om kijken met de ogen in je hoofd. Het gaat om ZIEN, zoals dat geldt voor inzien. Dat zien doe je met je hart, het meest wezenlijke dat zich in jouw wezen bevindt. En dat is … Boeddha zelf! Hè? Ja! Moeilijk om te snappen? Laten we dan maar even doen of het een spel is (Leela, het spel des levens)…. Ga terug naar af. Wat was de eerste en enige WET: het vormloze. Dat is ook het ongedefinieerde; het met geen pen te beschrijvene; het onbevattelijke… enzovoorts. Daarmee zien – dus met het wezenlijke dat zich in jouw wezen bevindt – is het enige juiste zien. Je ziet dan ook in wat lijden (dukkha) is! Wat je met je ogen ziet, is maar een fractie van al wat er is, en dan ook nog vertekend. Daar kun en mag je nooit blind op varen. Wat je met je zintuigen ziet, is een illusie. En wat zie je als je met het wezenlijke in jouw wezen ziet?

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

2. juist denken. (pali: samma sankappa)

Het draait hier om het hebben van de juiste gedachten, intenties en  bedoelingen  Daar heb je géén academische graad voor nodig, want het gaat niet om zoiets als intellect. En het gaat ook niet om een ander ook eens wat gunnen of zo … Nee, het gaat om denken als Boeddha zelf! Wat je met je verstand kunt denken, is vaak krom. Mensen halen zich echt van alles in het hoofd. Ze bedoelen het vaak goed, en koesteren de beste intenties, maar er zit toch ook nog vaak iets bij als: “ja maar … ; wat als …. , en stel je nou eens voor dat …“.  Kortom: bedenkingen. Maar wat of hoe denk je als je met het wezenlijke in jouw wezen denkt? Je denkt hetgeen en zoals Boeddha denkt! Waarom?

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

3. Juist spreken. (pali: samma vaca).

Om juist te spreken hoef je géén cursus welsprekendheid te volgen, want het gaat niet om zoiets als debat-vaardigheid, retorica of iets dat met logopedie valt te bereiken. Het gaat er om dat je je onthoudt van het uitkramen van lasterlijke taal; het vertellen van leugens, het gebruiken van harde woorden, vloeken of schunnige taal en dat je gewoon nooit uit je nek kletst. Spreek als Boeddha zelf, met de mond en de stem van (een) Boeddha. Boeddha maakt niks mooier dan het is, maar ook niet minder mooi. Boeddha spreekt op een manier die niets en niemand schaadt en alles en iedereen in zijn of haar waarde laat. Waarom?

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

4. Juist handelen. (pali: samma kammanta)

Om juist te kunnen handelen, heb je absoluut géén diploma’s, certificaten of getuigschriften nodig. Je hoeft zelfs geen bewijs van Goed Gedrag te kunnen overleggen. Maak gewoon niets of niemand dood (ook niet monddood!), eigen je niets toe dat niet van jou is en je niet vrijwillig gegeven wordt, en gedraag je bovendien binnen de grenzen van het algemeen fatsoen. Geen grensoverschrijdend gedrag. Juist handelen komt helemaal overeen “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet!“. Die ander, daar vallen alle mensen en dieren onder, dus ook (eventuele) vijanden en medeweggebruikers, (pluim)vee,  vangbare vissen en irritant rond jou limonadeglas rondzoemende wespen, want …

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

5. Juist leven. (pali: samma ajiva)

Volgens sommigen gaat het om alleen juist levensonderhoud. Dat is mijns inziens echter te beperkt. Juist leven is ruimer. Het is niet alleen belangrijk om niet in wapens te handelen, het is ook belangrijk om zelf geen wapens te bezitten. En het gaat er niet alleen om dat je zelf niet aan een of andere vorm van mensenhandel meedoet, nee… het gaat erom dat je zelf andere mensen niet als slaaf of horige behandelt! Je hoort gewoon iedereen te behandelen zoals jij zelf behandelt zou willen worden. Concreet: ben jij bijvoorbeeld een dik betaalde CEO? Behandel de laagst betaalde werknemer van jouw bedrijf dan als een volwaardige collega. En niet ‘alsof’, nee, ALS …   Eet geen andere levende wezens, want als je dat doet, eet je min of meer jezelf op. Koop, verkoop en gebruik geen vergif of drugs, zelfs geen alcohol want het enige waar dat goed (beter gezegd: slecht) voor is, is het vergiftigen, drogeren of dronken voeren van Boeddha. (Mag je dan zelfs geen biertje? Wat denk je zelf…?) Waarom?

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

6. Juist streven. (pali: samma vayama)

Het hoeft en kan eigenlijk  in het leven niet allemaal ineens te gaan zoals je wilt. Vandaar het spreekwoord: “Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan.” Daar zitten uiteraard wél grenzen aan (zie hierboven). Uiteindelijk gaat het om de intentie, om het streven. Maar pas op: de weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens. Je moet onophoudelijk blijven streven naar het juiste. Vallen op de dharmaweg mag, is zelfs waarschijnlijk, maar opstaan moet! Je moet verder. Altijd één keer vaker opstaan dan vallen, dan kom je er wel. Vermijd schadelijke gedachten en geef heilloze ideeën  geen kans om bij je op te komen doen ze dat toch, ruim ze dan op. Wek liever goede gedachten en heilzame gedachten op en stop daar energie in. Wat dat betreft is het volgende (Indiaanse) verhaal een goed voorbeeld:

Een jongen vraagt zijn vader hoe het komt dat hij zo vaak met zichzelf overhoop ligt. “Dat komt,” antwoordt de vader, “doordat in jouw geest een goede witte wolf vecht met een kwade zwarte wolf.” Daarop vraagt de jongen welke van de twee uiteindelijk zal winnen. “Dat hangt ervan af welke van de twee jij voedt.” zegt de vader.  

Voedt iedere gedachte die heilzaam voor je is, en stop geen energie in kwalijke gedachten. Waarom?

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

7. Juiste aandacht. (pali: samma sati)

Aandacht. Dat heeft met denken te maken. Waar dacht je aan? Zoiets. Leuke woordspeling he? Maar wel een woordspeling die jou niet veel wijzer maakt. Als je wilt weten wat aandacht is, denk dan eens aan een zaklantaarn waarvan je de lichtbundel niet alleen kunt richten maar ook kunt verbreden en versmallen  Waar richt je die lichtbundel op? En hoe breed of smal maak je die bundel. Wat zie je dan en wat doe je ermee? Dat zijn allemaal vragen die met juiste aandacht te maken hebben. Boeddha zegt: richt je aandacht eens op jouw lijf en let eens op wat er zich in, op en rondom dat lijf afspeelt. Let eens op je gevoelens. En op jouw geest. Laat jouw licht eens schijnen op alles wat zich in, op en rondom je huis … zonder er perse meteen iets van te vinden. Laat alles maar zijn wat het is, en wees er je er bewust van. Waarom?

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha , Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.

8. Juiste bezinning of beschouwing. (pali: samma samadhi)

Het één vloeit bijna automatisch voort uit het andere. Wanneer je – zonder er meteen iets van te moeten vinden – alles observeert wat er zich allemaal in, op en rondom je manifesteert, in het besef dat het feitelijk allemaal illusies zijn… ja, dan ontstaat er een diepe rust.

Samadhi!. Nirwana… er is werkelijk niets, h e l e m a a l  niets om je druk over te maken. En door dan bij leven en welzijn in die rust te blijven, doordrenkt van het besef dat niets en niemand jou op welke manier dan ook iets aan kan doen –  positief noch negatief – is wat juiste beschouwing inhoudt. Ik vindt het volgende korte voorbeeld illustratief: Een tot de tanden bewapende militair dringt een huis binnen en gaat voor de daar aanwezige – ogenschijnlijke simpele – man staan. De man toont geen greintje vrees. “Besef je wel dat ik je hier ter plekke kan doden, zonder met mijn ogen te knipperen?” brult de militair. De aangesproken man kijkt vriendelijk terug en zegt “En besef jij wel dat ik hier ter plekke kan sterven zonder met mijn ogen te knipperen?”  Hoe kan het dat de man zo rustig en onverschrokken blijft? Dat komt doordat hij leeft vanuit de juiste beschouwing.

Refrein: Boeddha! In alles, overal om je heen. Boeddha, Boeddha en nog eens Boeddha. Er is alleen maar Boeddha. Misschien vind je dat saai, … nou, prijs je dan maar gelukkig dat Boeddha zich aan je voordoet in een oneindig aantal variabele illusies.