In het Limburgs Museum is van 15 oktober 2022 tot en met 19 maart 2023 Mystiek – Rituelen. Verstilling. Extase. te zien. Deze spannende tentoonstelling gaat over de continue pogingen van de mens om de werkelijkheid van tijd tot tijd te ontstijgen en onze ziel te verheffen. Of dat nu door gebed is of meditatie, met behulp van rozenkransen, muziek, geuren of yogaposes, door wandelingen in de natuur of door bedwelmende dans of drugs: mensen geven op allerlei manieren vorm aan de diepgewortelde hoop op ‘meer’ dan de alledaagse werkelijkheid. De tentoonstelling is samengesteld door gastcuratoren Edwin Becker en Laura Adams.
Uitgangspunt voor Mystiek vormen de soms eeuwenoude, klassieke religieuze collectiestukken van het Limburgs Museum, zoals relieken, devotieprenten, foto’s en boeken. Die worden in deze tentoonstelling gecombineerd met het hedendaagse werk van toonaangevende kunstenaars, zoals Wim Delvoye, melanie bonajo, Les Deux Garçons, Rineke Dijkstra, Studio Job en Hans Op de Beeck. Zij geven ieder op hun eigen manier uitdrukking aan het thema. Van tot nadenken stemmende, confronterende installaties tot design en van vrolijke foto’s van carnaval tot filmbeelden van processies die je doen glimlachen. Omdat mystiek niet tastbaar is, maar eerder iets dat je ervaart, probeert de tentoonstelling op een speelse manier de zintuigen te prikkelen. Of, zoals gastcurator Edwin Becker het uitdrukt: ‘Het thema is zo oud als de mensheid. De ogen sluiten en naar binnen kijken. Of de blik naar buiten richten en je één voelen met je omgeving. Nog altijd zoekt iedereen naar de zin van het bestaan. Die zoektocht, dat is de basis van mystiek.’ Laura Adams voegt daaraan toe: ‘Mystiek gaat voor mij over verlangen, eenwording en bevrediging. Het is ongrijpbaar. Pure schoonheid met een rauw randje.’
Klassieke religieuze kunst ontmoet hedendaags werk
In de eerste ruimte van de expositie staan rituelen centraal. De inrichting van de zaal is geïnspireerd op de plattegrond van een basiliek van Dom Hans van der Laan, inclusief middenschip en zijbeuken. Blikvanger is het monumentale Laatste Oordeel van Hubertus Goltzius, een werk uit de eigen collectie van het Limburgs Museum, waarop naakte figuren in paniek het oordeel van God afwachten. In dezelfde ruimte staat een werk van het Limburgse kunstenaarsduo Les Deux Garçons: een gekruisigde chimpansee met daarnaast twee aapjes. Het verwijst naar de christelijke opstelling van Maria en Johannes naast de gekruisigde Christus. ‘We dachten dat we niet meer zo verbonden waren met het katholieke geloof, maar we steken toch altijd een kaarsje aan bij de beeltenis van de Sterre der Zee in Mestreech. We vragen dan hoop en verbetering’, aldus de kunstenaars.
Zelfreflectie en bezinning
Daarna komt de bezoeker in een ruimte van verstilling. Kunstwerken nodigen daar uit tot zelfreflectie en bezinning. Midden in de ruimte staat een grote installatie van Hans Op de Beeck. Door een waas van grijstinten zuigt het werk van deze Belgische kunstenaar de kijker een droomwereld in. Op De Beeck: ‘Verstilling is een zomernacht onder een met sterren bezaaide hemel. Een woud met stokoude reuzen van bomen. Uitzicht op een wijds, zacht rimpelend meer.’
De opwinding van contact met het goddelijke
Na de stilte volgt in de derde ruimte de storm: de extase, de opwinding, de geestdriftige manier waarop in veel religies het contact met het goddelijke wordt beleefd. De één raakt in vervoering door met vastelaovend in een pekske los te gaan op carnavalsmuziek. Anderen – bijvoorbeeld jonge Spaanse stierenvechters – raken in een roes door hun gevecht met een stier. Fotograaf Rineke Dijkstra legde hun opluchting en ontlading vast, direct na de strijd. Becker: ‘In deze tijd worden vooral verdovende middelen gerelateerd aan extase. Maar je kunt ook tijdens concerten buiten jezelf raken of bij het bedrijven van de liefde.’
De werken en vormgeving
Deelnemende hedendaagse kunstenaars zijn: Studio Job, Wim Delvoye, Ted Noten, Les Deux Garçons, Dirk Braeckman, Hans Op de Beeck, Julius von Bismarck, Koen Vanmechelen, Rineke Dijkstra, Marcel van Hoef, Chris Berens, Gilles Polet, melanie bonajo, Luc Peters, Geert Noij en Ramón Gieling.
Kunstenaars uit de collectie van het Limburgs Museum zijn o.a. Hubertus Goltzius, Aad de Haas, Armand Bouten, Gène Eggen en een rijke verzameling aan devotieprentjes en -beeldjes, rozenkransen, relieken, boeken uit de collectie Schillings, kostuums en video’s.
De uitgesproken vormgeving is in handen van Peter de Kimpe. Samen met grafisch vormgever Rolf Toxopeus van Joseph Plateau en lichtontwerper Joost de Beij ontwikkelde hij een totaalconcept, waarin de beleving van de bezoeker centraal staat.
Mystiek op locatie
Bij de tentoonstelling organiseert het Limburgs Museum ook een aantal inspirerende lezingen met bijzondere muziekoptredens op markante, mystieke locaties in de provincie. Zoals in het kloosterdorp Steyl of het kerkje van Wahlwiller met de kruiswegstaties van Aad de Haas. Daarnaast worden er in het museum activiteiten georganiseerd, variërend van yogaworkshops tot tarotkaartenleggingen en van rondleidingen tot lezingen.
