Wat typeert onze tijd: supersnelle verandering of juist continuïteit? Voor allebei valt wat te zeggen.
Het hollen zit in de vaart waarmee de wereld de laatste tweehonderd jaar is gemoderniseerd en geïndustrialiseerd. In vergelijking met de eeuwen daarvoor is er in relatief korte tijd ingrijpend veel veranderd. We leven nu op wereldschaal. We verplaatsen ons veel sneller. We zijn met steeds meer mensen. De medische wetenschap verlengt onze levensduur aanzienlijk. Ons leven is digitaal geworden. We verbruiken de aarde.
Tegelijk lopen nogal wat lijnen door uit de voor-moderne eeuwen. Allerlei gewoonten bleven behouden. Sociaaldemocraten signaleren dat economische ongelijkheid eerder toe- dan afneemt. Feministen zullen zeggen dat er nog veel te emanciperen valt. Republikeinen noemen de monarchie als voorbeeld. Godsdienstsociologen denken waarschijnlijk direct aan de Bible Belt. En globalisten kijken hoofdschuddend naar oplevend nationalisme.
Deze tegenstrijdige tendensen zorgen voor een paradoxale, complexe situatie. Tussen hollen en stilstaan zit bovendien nog een heel spectrum.
Als antropoloog kijk ik naar het samenspel van betekenisgeving en machtsvorming. De spelende zingever en de machtsspeler geven vorm aan de geschiedenis. Die overkomt hen overigens ook, zoals bij een oorlog, natuurramp, pandemie of economische crisis.
Elke samenleving kan alleen functioneren als er voldoende continuïteit is. Maar mensen zien ook aanleiding tot verandering. Betekenisgeving en machtsvorming kunnen zowel continuïteit als verandering teweegbrengen.
Kijk je naar de problemen waar we nu mee te maken hebben, dan zit behoudzucht ons steeds meer in de weg. Zelfs over onze traagheid zijn we traag van begrip. Daardoor lukt het bijvoorbeeld maar moeizaam om de klimaatcrisis aan te pakken. Of de welvaart eerlijker te verdelen. Of voor conflicten een andere oplossing te zoeken dan geweld. Of ruimte te maken voor vluchtelingen.
Vraagjes:
– Hoe weerspiegelt jouw eigen identiteit de spanning tussen verandering en continuïteit?
– En beïnvloedt dat jouw keuze bij de verkiezingen op 17 maart?
