De god kameleon

Er zijn veel goden, maar de meest vereerde is toch de god Kameleon. Geen god past zich zo goed aan. Immers, dat is wat hem zo aantrekkelijk maakt.

Kameleon kent per definitie veel kleurschakeringen. Deze god spiegelt de persoonlijke eigenschappen en behoeften van de gelovige één op één. U bidt, wij draaien. Vrolijk type? Kameleon voor al uw vreugde. Zwaar op de hand? Kameleon zal u straffen. Altijd bezorgd? Kameleon biedt uitredding. Geslaagd in het leven? Ik heb je beloond. Te mannelijke god? Ik kan ook vrouwelijk.

Zo wordt de gelovige door het leven geholpen. Je zou haast denken dat het initiatief bij de mens ligt in plaats van bij de godheid. Logisch dat Kameleon succes heeft. Religie is vaak een Kameleon-religie. Kameleon heeft van alle godheden veruit de meeste aanhangers, wereldwijd en tot in alle eeuwigheid. Het is de enige godheid die door bijna alle gelovigen erkend wordt.

De interreligieuze dialoog is overbodig, want Kameleon-gelovigen begrijpen elkaar meteen, ongeacht wat de eigen religie verder te verkondigen heeft. Alleen de religieuze leiders denken dat er verschillen zijn en doen daar moeilijk over. Zij hebben de dialoog nodig.

Wat de god Kameleon zo effectief maakt, is dat Z/Hij niet alleen persoonlijke, maar ook maatschappelijke en culturele kenmerken weerspiegelt. Kameleon leent zich als gezaghebbende bron van de heersende moraal, hoe die er ook uit ziet. Z/Hij wil ook best de god van een land zijn, met de vorst als plaatselijke vertegenwoordiger. Kameleon bevestigt maatschappelijke standpunten, is voor of tegen oorlog of vrede, legitimeert en veroordeelt allerlei soorten genders, schrijft levensverlengende of juist verkortende ingrepen voor. Noem het maar op, Kameleon levert. Kameleon is daarom in trek bij politici. Soms zetten ze de K in de naam van hun partij. De god Kameleon zit dus niet alleen in het leven van de gelovige, maar is een voorname maatschappelijke speler.

Maar toch. Kameleon mag dan wel de vervuller van wensen en dromen zijn, teleurstelling blijft mogelijk. Niet elke wens gaat in vervulling. De ware gelovigen vinden echter altijd een manier om dat uit te leggen. Het is een beproeving, joh. Of oefen geduld. Je leert ervan. Boosheid en zelfs ongeloof behoren niettemin tot de mogelijkheden.

Is dit nu het hele verhaal? Nee, religies bestaan niet alleen uit Kameleon-achtige goden, al is die vaak de oppergod. Niet onbelangrijk is dat Kameleon in de bovenstroom meedrijft. De meeste religies hebben echter ook een onderstroom. Die loopt gemakkelijk de andere kant op. Wat in de onderstroom ontstaat en gebeurt wijkt af van het gangbare Kameleon-gebeuren.

Nog sterker: de meeste religies zijn uit die onderstroom opgedoken, uit reactie tegen het ‘U vraagt, wij draaien’ van de Kameleon-cultus. Iemand heeft een beslissende ingeving dat het ook anders kan. Zo iemand hoort er sowieso al niet echt bij, is een buitenbeentje. Maar heeft de moed om tegen de stroom in te zwemmen. Anderen beginnen mee te zwemmen. En vervolgens stappen ze aan land.

In de geschiedenis van de religies kom je zulke figuren tegen. De nieuwe leider en zijn discipelen zwerven tijden rond zonder vaste woon- of verblijfplaats. Ze zijn kritisch over de gevestigde religieuze en politieke macht. ‘Kameleon heeft het monopolie niet!’. Ze zien heel andere vergezichten en dromen heel andere werkelijkheden, menselijke en goddelijke. Hun mening steken ze niet onder stoelen of banken. Hun gedrag gaat in tegen wat normaal wordt gevonden. Een dwarse moraal is mogelijk. Sommigen worden weggejaagd of moeten hun optreden met hun leven bekopen.

Religie is door haar bestrijders wel eens een virus genoemd. Maar Kameleon heeft er inderdaad wel iets van. Een besmettelijke god. Tijd voor een lockdown?