Aandacht voor sterven – jaarlijks terugkerende dag van landelijk expertisecentrum

Op 24 mei organiseert het Landelijk Expertisecentrum Sterven een jaarlijks terugkerende dag die in het teken staat van aandacht voor sterven. De stichting wil organisaties stimuleren om diverse activiteiten te organiseren die te maken hebben met dit thema.

Jaarlijks stuurt het centrum op deze dag bloemen naar de hospices in Nederland en nodigt zij uit tot het organiseren van activiteiten om deze dag onder de aandacht te brengen en inhoud te geven. Vorig jaar waren er publiekslezingen, een filmvertoning en ingerichte leeshoeken in bibliotheken.

Dit jaar organiseerde het centrum een Walk & Talk. Een wandeling lang samen stilstaan bij leven en sterven in natuurgebied de Paltz en het Munitieterrein Soesterberg. De wandeling in natuurgebied de Paltz in Soest biedt zicht op de cirkel van het leven: tussen jong groen, dode bladeren en bomen die daar al generaties lang staan.

Het centrum: ‘Bijna de helft van de Nederlanders heeft angst om te sterven. Ze stoppen het nadenken hierover ver weg en vinden het moeilijk om erover te praten. Zelfs met de meest dierbaren om hen heen. Meestal omdat ze niet weten wat er gebeurt tijdens het stervensproces. Dat tekort aan kennis maakt de angst alleen maar groter. Gevolg: de kwaliteit van leven komt onder druk te staan. Sterven is, op een andere manier natuurlijk, net zo ingrijpend als geboren worden. Je gaat een nieuwe, onbekende fase in. Maar gelukkig weten we als mensheid door de eeuwen heen veel over het stervensproces. Die oude kennis, over zowel de lichamelijke als emotionele, mentale en spirituele aspecten, kan helpen om je eigen levenseinde of dat van een naaste beter te begrijpen. Ook recente inzichten dragen daaraan bij. Zo kan de angst voor sterven plaatsmaken voor vertrouwen. En vertrouwen heeft alles te maken met je overgeven aan het onvermijdelijke. Kortom: acceptatie. Dat betekent een grote verlichting, en rust in hoofd en hart.

Wij zien een samenleving voor ons die aanvaardt dat sterven onderdeel is van het leven. Wie de weerstand tegen sterven laat varen en het hele leven, met hoogte- en dieptepunten en met teleurstelling en succes, omarmt zal een stuk gelukkiger leven: minder angstig en krampachtig, meer open en bewust. Wij zetten ons in voor een stervenscultuur in Nederland gebaseerd op inzicht en vertrouwen.’

Geaccepteerd

Tot het midden van de 20e eeuw was de dood een geaccepteerd deel van het leven. De meeste mensen stierven thuis, binnen hun eigen gemeenschap en geloofstraditie. Hoewel de hospicebeweging veel kennis, wijsheid en ervaring heeft voortgebracht is er dankzij de medische vooruitgang ook veel veranderd. We leven langer, in een geseculariseerde wereld, en de meesten van ons sterven in een ziekenhuis of instelling.

Sterven is een gemedicaliseerd proces geworden en sterven en sterfelijkheid zijn steeds verder van ons af komen te staan. Angst is het gevolg en velen ervaren zelfs afgrijzen bij de gedachte aan een dood lichaam. Onze collectieve angst maakt dat we onvoorbereid zijn op het moment dat we met ziekte en dood worden geconfronteerd. En ons onvermogen wakkert de angst alleen maar aan.

Het Landelijk Expertisecentrum Sterven ziet het als haar taak om in onze samenleving bewustwording te creëren op het belang van het krijgen van tijd en ruimte om menswaardig te sterven. Sterven is immers een intens menselijke ervaring die bij het leven hoort. Het is een kostbaar en wezenlijk proces. Niet alleen voor de stervende, ook voor de naasten. Er is echter veel onbekendheid met het proces van sterven met misverstanden en angst voor wat komen gaat, tot gevolg. Keuzes ten aanzien van sterven zijn hoogstpersoonlijk. Het centrum wil helpen om keuzes te maken vanuit inzicht en vertrouwen. Zo kan er tijd en ruimte komen voor wederzijdse nabijheid in de allerlaatste levensfase.

Binnen de Academie van het expertisecentrum wordt scholing aangeboden voor wie kennis en innerlijke wijsheid wil ontwikkelen over de lichamelijke, emotionele, mentale en spirituele aspecten van het proces van sterven. Er wordt gewerkt met in de praktijk geschoolde docenten. Zij delen hun doorleefde kennis en wijsheid graag met de studenten. De Academie en docenten zijn gecertificeerd door het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs (CRKBO).

De kern van de academie is de geaccrediteerde Intensive ‘Omgaan met Sterven’ op post-HBO niveau, deze opleiding leidt op tot stervensbegeleider. In deze intensive worden uiteenlopende beroepsgroepen toegerust die te maken hebben met de begeleiding van stervenden.

Vergankelijkheid

Iris Siemons is songwriter en zangeres en zij schreef het lied ‘sterven’ dat zij vandaag ten gehore bracht. Zij vertelt waarom zij zo’n dag met aandacht voor sterven belangrijk vindt en wat het haar oplevert bezig te zijn met onze vergankelijkheid.

Beelden van vertrek

‘Ik zit op de bank en heb mijn ogen dicht. Ik zoek voor een lied altijd naar beelden en plaatjes in gedachten. Als ik die plaatje beschrijf in een songtekst, dan wordt het lied als het ware een film in het hoofd van de luisteraar. Ik zoek een beeld dat laat zien dat ik vertrek. Want dat is het wanneer je sterft. Je vertrekt naar onbekend terrein en neemt afscheid. Ik zie een bootje voor me dat uitvaart. Hoe kan het ook anders. Ik heb ieder jaar van mijn leven gevaren. Het schrijven van het lied grijpt me aan. Ik ben er enkele dagdelen mee bezig. Er komt een diep verdriet bij me op wanneer ik me herhaaldelijk inleef in alles los laten.

Waarom het goed is om te sterven

Ik heb weleens gehoord dat de Boeddha zijn leerlingen maandenlang aan de oever van de rivier de Ganges liet toekijken hoe daar onophoudelijk crematies plaatsvonden. Hij deed dat omdat hij zijn leerlingen wilde bijbrengen dat alles wat de mens bezit vergankelijk is. Zelfs datgene wat je op den duur als je ‘ik’ gaat beschouwen, je persoonlijkheid en je lichaam. Ik besef dat ik tijdens het schrijven van het lied in feite hetzelfde proces doormaak in het klein. Inzien dat je vroeg of laat niets van dit alles met je mee zult nemen. Het geeft me na verloop van tijd gek genoeg een bevrijdend gevoel. Het zorgt voor meer vertrouwen. Die ene kast in woonkamer die ik niet zo mooi vind, de vlek in het aanrechtblad, ze veranderen van een probleem naar een gegeven. Ik voel dankbaarheid voor alles wat er is, gewoon zoals het is en besef dat ik alles, ook de domme dingen, naar eer en geweten heb gedaan. En ik kan mezelf vergeven en met een glimlach terugkijken. Maar ik besef ook, dat dit pas het begin van de oefening van de Boeddha is en dat dit niets zegt over de diepte van de grond die ik nog te ontginnen heb.

Van angst naar vertrouwen

Ik weet dat er mensen zijn in de laatste levensfase waarvoor vertrouwen en rust vinden een weg is die door angst heen gaat. De onzekerheid over wat hierna komt is voor sommigen moeilijk te verdragen. De vraag of je het in je leven wel goed hebt gedaan blijft voor velen onbeantwoord, omdat we de maatstaven van het hiernamaals niet kennen. Spijt en berouw kunnen je parten spelen.

Angst omzetten in vertrouwen, wat is daarvoor nodig? Die vraag zal denk ik op individueel niveau beantwoord moeten worden. Daarom is de nationale Dag Aandacht voor Sterven belangrijk.’

Voor meer informatie over het expertisecentrum en begeleiding van stervenden klik hier