De bus accepteerde geen OV-chip. Ik mocht contant betalen. “Wasperveen? Nee hoor, dat kennen we hier niet. Weet u het wel zeker?”, vroeg de chauffeur in een accent dat ik moeilijk verstond. “Ja,” zei ik, “ik wil graag naar het zencentrum Noorder Poort in Wasperveen.” “Oh,” zei de buschauffeur, “‘t Wapse, ja ja ja ja ja Wapserveen, ‘t Wapse, nou dat kennen we wel nietwaar?”, en hij wisselde een blik met een van de twee passagiers die geduldig wachtten. Opgelucht en nieuwsgierig ging ik zitten.
Tekst Mirjam Hartkamp.
Ik ben in Wapserveen om een lang weekend te mediteren onder de liefdevolle begeleiding van Coby van Herk en Ingrid Dassen, beiden werkzaam als meditatieleraar in Rotterdam. Er is veel gezegd en geschreven over mediteren vanuit veel verschillende tradities; over de fysieke houding, de innerlijke houding, ademhaling, gedachten.
Ook door Coby en Ingrid wordt het mediteren zorgvuldig ingeleid. Ik vraag me af wat er precies met je gebeurt als je mediteert. Welke ervaringsmogelijkheden openen zich voor je met het sluiten van de ogen? Om dichter bij een antwoord te komen op deze vraag besluit ik heel nauwkeurig in de gaten te gaan houden wat er met me gebeurt wanneer ik voor langere tijd ga zitten met mijn ogen gesloten.
Zaterdagochtend 6.00
Op zaterdagochtend na een goede nachtrust zit ik op mijn meditatiekussen in de meditatiezaal. In kleermakerszit kijk ik naar de donkerrode binnenkant van mijn oogleden… Ik ervaar een rare stilte met mezelf… “Daar zit ik dan” of iets dergelijks… Moet ik nu mijn gedachten tot rust brengen? Oh ja ik zal het denken benoemen, ik zal me er niet aan verbinden. Gedachten zijn namelijk net wolken, die ik zie komen en zie gaan. Is mezelf herinneren aan het niet-verbinden aan mijn gedachten een gedachte waaraan ik me verbind? Ik tast in het duister en hoe zit dat trouwens met loslaten?
Loslaten
Op het moment dat ik iets erg graag wil loslaten, dan lukt het juist niet. Om iets te kunnen loslaten, moet ik het eerst vasthebben, anders hoef ik het niet los te laten. Maar als ik het vastheb, dan ben ik het dus niet aan het loslaten. Loslaten lijkt bijna wel geen actief proces; je ondervindt dat je iets hebt losgelaten, als het al gebeurd is. Bestaat het dan feitelijk wel? Is iemand het fenomeen ‘loslaten’ wel eens in de praktijk tegengekomen? In de trant van: “Wacht even, ik kom er zo aan, ben bijna klaar met loslaten…”.
Doelt ‘loslaten’ dan niet meer op: ‘zijn met wat er is’, zonder vasthouden, noch loslaten? Gewoon ‘zijn’ en de concentratie en discipline opbrengen om alle dingen die er: (1) niet zijn, (2) hadden kunnen zijn, (3) waren, (4) wellicht nog komen, en (5) mogelijke droom- en rampenscenario’s, buiten beschouwing te laten; je simpelweg te stellen met de dingen zoals ze zich op dit moment aan je voordoen. Dus: volledig zijn met wat er is, met alleen dát wat er is… Zo beschouwd valt loslaten uiteen in concentratie en discipline.
De uren strijken voorbij. Het ontbijt en de lunch zijn inmiddels verorberd en verwerkt. Ik zit en ik haal adem. Ik loop en ik haal adem. Ik doe yoga (aandachtsyoga is een integraal onderdeel van deze retraite) en haal adem… In stilte benoem ik m’n ademhaling; raising, falling, raising, falling. En ik denk… Ik denk dit, of ik denk dat, zus en/of zo, en ik haal adem en ik denk, en ik denk steeds minder.
Ik zit, ik zie de binnenkant van mijn oogleden; er komt diepte. Een glooiende lichte, prettig warme en tegelijkertijd heerlijk frisse ruimte verschijnt voor mijn geestesoog. Ik bevind me plotseling in een staat van verheuging, die ik fysiek in mijn borst voel. Met elke ademhaling dijt de ruimte om me heen uit: naar voren, naar achteren, naar links en naar rechts. Met grote ogen en stille verwondering ervaar ik wat zich aan mij en in mij ontvouwt.
Ik volg het ritme van mijn ademhaling. En dan begin ik me te verheugen over de verheuging, ik wil hem vastpakken, koesteren en vooral beheersen. Op dat moment verdwijnt de ruimte voor me, zoals het licht van een projector uitdooft. Ik kijk weer naar de rode binnenkant van mijn oogleden, de diepte is weg, ik zit op mijn kussen en ik haal adem.
Deze fijne gewaarwording ontglipte me toen ik me ermee ging bemoeien…Misschien kun je maar het beste überhaupt niks te doen behalve aanwezig en wakker zijn.
Zondagmiddag 15.00: slaap
Ik schrik op, omdat ik in slaap viel; ik ben helemaal versuft en moe. Wakker blijven blijkt een hele opgave; hoe meer ik het probeer, hoe vermoeider ik word. Ik voel een intens verlangen om te slapen. Ik wil toegeven aan mijn verlangen om te slapen. Maar ook aan mijn verlangen om mijn slaap te onderdrukken. Na wat gediscussieer met mezelf besluit ik (wie is die ‘ik’ dan eigenlijk die zich neutraal t.o.v. deze verlangens opstelt en het laatste woord daarover krijgt en wie of wat autoriseert deze ‘ik’ het laatste woord te hebben?) dat ik alle vrijheid krijg om wanneer ik maar wil in slaap te vallen onder één voorwaarde: ik moet het proces van in-slaap-vallen nauwlettend en zeer bewust registreren. Opgelucht bereid ik me voor op een heerlijk dutje op mijn meditatiekussen, ik verzit nog even en heb geestelijk mijn pen en papier al klaar om zoals overeengekomen alles te registreren…. Maar dan gebeurt er iets geks; ik val niet in slaap; en ik val niet in slaap, omdat ik mezelf blijf registreren. Ik blijf vertoeven in het moment net voordat ik in slaap val; ik word ondergedompeld in rust, en ik val niet in slaap. In plaats daarvan droom ik een droomloze aaneenrijging van stille en eindeloze momenten.
Mediteren
Ik weet niet wat mediteren is en wat er allemaal gebeurt. Ik vind het heerlijk en verschrikkelijk, het vliegt voorbij en het duurt eindeloos, het is frustrerend en inzicht gevend. Misschien is het wel, net als dood, liefde, leven of vrijheid, even ongrijpbaar als belangrijk. Voor mij in ieder geval wel. Ik heb ondervonden dat als je je te veel gaat bemoeien met wat je ervaart, de ervaring je ontglipt. Maar, als je je aan de andere kant, niet genoeg concentreert: val je in slaap, of droom je weg. Ergens hiertussen ligt een balans en binnen die balans moet het mogelijk zijn voor de geest om zijn eigen reikwijdte te ervaren en zichzelf te ontstijgen, daar ben ik inmiddels van overtuigd.
Ik kijk terug op een intense retraite, een prachtige plaats, heerlijk eten en liefdevolle aanmoediging. De inzichten en innerlijke rust die ik heb aangeraakt, koester ik en neem ik zorgvuldig mee naar mijn leven van alledag.
Met dank aan: Zencentrum Noorder Poort, Coby van Herk en Ingrid Dassen, Anneke Seelen, Stiching Inzichtsmeditatie
Zie ook Zen-Therapie
