Het debat over wilsvrijheid is al heel oud. Kerkvader en filosoof Aurelius Augustinus (354-420) introduceerde de vrije wil zo’n 1600 jaar geleden. In zijn autobiografische boek De Belijdenissen beschrijft hij een perendiefstal uit zijn puberteit, die hij met vrienden ondernam. Op zich is dit een onschuldige vorm van kwaad. Maar Augustinus vond zijn eigen motief om aan de diefstal mee te doen verwerpelijk. Hij deed eraan mee, juist omdat het niet mocht. Hij werd gedreven door weerzin tegen gerechtigheid. Hij wilde genieten van de diefstal en van de zonde die ermee gepaard ging. De peren op zich interesseerden hem weinig. Die voerde hij samen met zijn vrienden voor het grootste deel aan de varkens. Boekbespreking. De redding van de vrije wil.
Socrates
Boekbespreking – Die arme zwaluwen
Een populaire opvatting van vrijheid is dat je alleen vrij bent als je niets hoeft. De dood is in dat geval de enig mogelijke vrijheid. Dit leidt tot een onderscheid in twee soorten vrijheid: negatieve en positieve. Negatieve vrijheid betekent dat iedereen vrij is om het vliegtuig naar Bali te nemen. Positieve vrijheid krijg je pas als je daartoe ook nog in staat bent.
Taigu – Wortels in wanhoop
De uitdaging is altijd geweest en zal altijd zijn om verbinding te vinden door zich nieuwsgierig en welwillend te verdiepen in elkaar, door het vreemde binnen te halen en het eigene te vervreemden. Niet iedereen zal daarin kunnen of willen meegaan, dus leiderschap is vereist van hen die in hun wanhoop niet zien, maar toch durven te geloven, en zich weten te verliezen, terwijl zij in de ander worden wedergeboren.
Filosofie voor de zwijnen
Het boek “Filosofie voor de zwijnen” van Klaas Rozemond is een reistocht door de westerse filosofie op zoek naar het antwoord op de vraag wie het gelukkigste is: de hooggeleerde filosoof of het varken.
Vergeten wijsheid
De ellende die het gevolg is van anarchie is van de volgende aard. Op de eerste plaats hebben mensen geen tijd voor hun privezaken en maken zich zorgen om het meest onplezierige dat er is, de politiek, en niet om hun eigen zaken. Het geld potten ze wegens het gebrek aan vertrouwen en solidariteit op en laten ze niet rollen, zodat de schaarste ontstaat, ook al is er veel van.
Een beeld van het geluk
Na verloop van tijd vroeg ik me af: hoe kan een trein, dit dwaas geraas van een goederentrein, nu zoiets moois oproepen als het voorgevoel of de nasmaak van geluk? En ik maakte de wachttijd zoek met een lange meditatie over geluk.
Kan ik de wereld veranderen: een vierdelige documentaireserie met filosoof Jan Bor
De vraag ‘Wie ben ik?’ staat in deze serie centraal, zoals ook in iedere filosofie en wijsbegeerte. Een vraag die Socrates en de oude zenboeddhisten al bezighield.
Bespreking – Zwarte magie, demonen en andere redevoeringen
Demonen zijn, volgens de definitie van Apuleius: levende wezens, verstandelijk van aard, gevoelig van ziel, vluchtig van lichaam en eeuwig van tijd. Ze willen bovendien ook bediend worden door rituelen en offers. Dit is trouwens de basis voor wat in de renaissance de spirituele magie zou worden genoemd. In onze tijd vinden we dit nog terug bij mensen die, telkens als ze wat kwijt zijn, Sint Antonius aanroepen.
Erik- Bespreking – Denken voor managers
Het leven van een manager gaat niet over rozen en dit komt vooral door de vele vergaderingen. Hoe hou je een vergadering in de hand? Met stemverheffing spreken kun je maar een of twee keer doen, anders krijg je een intern onderzoek aan je broek. Het is zeker niet toevallig dat je vandaag de dag de straten kunt plaveien met leiderschapscursussen. De schrijfsters van dit boek Nieuw denken met oude Grieken, Annemarie Gunnink en Paulien ‘t Hoen, hebben de vermoeide manager echter iets anders te bieden: nieuw denken.
Boeken – Mens worden is een kunst
Mens worden is een kunst. Geen wetenschap. Indien het een wetenschap zou zijn dan zouden er bewezen theorieën, eenduidige antwoorden, protocollen en handleidingen voor het leven bestaan. Die zijn er niet. Ieder individu zal met alle verlangens, onzekerheden, twijfels, angsten, nederlagen die inherent zijn aan ons bestaan zijn eigen weg moeten vinden om de menselijkheid te bereiken die ons in staat moet stellen in waarheid te leven, schoonheid te scheppen, compassievol en rechtvaardig te zijn.
Doe de goeroetest
Westerlingen hebben er een handje van om boeddhistische goeroes op een voetstuk te plaatsen. Dat heeft volgens Van der Braak te maken met de interpretatie van verlichting als volmaakte zuiverheid. In het Oosten is men vaak nuchterder. Het verlichtingsideaal heeft als ongezonde bijwerking dat het persoonlijke als onbelangrijk wordt gezien en de leerling moet dat niveau zo snel mogelijk ontstijgen.
De sprinkhaan, het spel, het leven en Utopia
In een spel gelden de spelregels alleen binnen het spel en niet daarbuiten. Als we het spel onderbreken gelden ze niet meer, ze zijn niet absoluut. Dat is dan ook de reden dat we het spel altijd kunnen en soms zelfs moeten onderbreken. Een autocoureur die een kind doodrijdt omdat hij niet kan stoppen met racen, wordt als coureur dan wel niet gediskwalificeerd, maar wel als mens. Aan de andere kant vraagt het spel wel om in zekere zin serieus genomen te worden, als je er met de pet naar gooit verliest het spel zijn aantrekkingskracht.
Boekbespreking- De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren
Het begrip ‘moraal’ is niet voor iedereen even duidelijk, dus laat ik hier eerst een definitie ervan geven. In het algemeen is ethiek het nadenken over wat je hoort te doen en waarom. Moraal is het stelsel van normen (gedragsregels) en waarden (dingen waar je om geeft) dat daarmee samenhangt. Waarom zou iemand nu zijn moraal willen verbeteren? Klaas Rozemond, filosoof, jurist en universitair hoofddocent strafrecht aan de VU, is ervan overtuigd dat hier een grote behoefte aan is.
Over de Lotus-soetra (11): Tactvolle aanpassing
Kan het Boeddha dan niks schelen dat er vijfduizend mensen vertrekken? Laat het hem onverschillig? Dat staat er niet! Hij laat ze gewoon gaan. Juist omdat hij met ze begaan is.
Boekbespreking – Je weg vinden in het daoïsme
Het daoïsme is een manier van leven en denken. Hierin zijn verschillende opvattingen en benaderingen ontstaan, die in teksten voor het nageslacht zijn bewaard. Niet om deze als een leer te volgen, maar om erover verder door te discussiëren. Het inzicht ontstaat daarbij in het proces.
Woef hé…een signalering
Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.
Over Theologie deel 12 – Aristoteles en Plato
Zonder filosofie kan er géén theologie bestaan. Het omgekeerde kan mijns inziens wel.
Boekbespreking – De filosofes
Volgens Anscombe moeten we een daad beoordelen op de intentie, de bedoeling van waaruit deze is uitgevoerd. Door omstandigheden en onverwachte gebeurtenissen kunnen de gevolgen van een daad immers heel anders zijn dan je had verwacht. Geen mens kan verantwoordelijk worden gehouden voor alle gevolgen van zijn daden. Hiermee heeft ze ruimte gemaakt voor een nieuwe opkomst van de deugdenethiek.
Op een waarheid kun je niet lopen
Sartre schreef in ‘Over het existentialsime’: de mens is vrijheid en hij wordt wat hij van zichzelf maakt. De leegte is het einde van alle gevangenschap en beperkingen, in de menigte willen zijn, alles altijd net als alle anderen willen doen, is de oorsprong ervan.
Boekbespreking – De wereld vóór God
Alders maakt in het algemeen zijn belofte waar. Het boek is vaak inspirerend en leest vlot. Zijn boek is een poging om bijzondere en geniale inzichten als vanzelfsprekend te beschrijven.
Middenmatigheid, cultivering van emoties in Chinese filosofie en kunst
Toen de filosoof Socrates in de rechtszaal werd gevraagd om verantwoording af te leggen voor zijn hinderlijk gedrag in de straten van Athene, antwoordde hij onder meer dat de meeste mensen zich om hun belangen bekommerden. Ze bekommerden zich om hun gezin, om hun rijkdom, en niet te vergeten om hun reputatie. Dat deed hij niet, hij bekommerde zich om zijn zelf. In de geschiedenis van het Westen is hij een van de weinigen gebleven, maar in India en China is het nut en de noodzaak hiervan altijd vanzelfsprekend geweest. Hans van Rappard heeft een stevig boekwerk geschreven over de Chinese traditie van zich bekommeren om jezelf. Boekbespreking door Erik Hoogcarspel.
De Boeddha en de klimaatramp (deel 1)
Bij het lezen van deze titel zullen misschien sommige lezers vreemd opkijken. In de tijd dat de Boeddha leefde was er immers nog geen sprake van een klimaat? Er was natuurlijk het weer, de seizoenen, de warmte en de regen, maar niemand dacht eraan dat dit ooit zou veranderen of dat het weer ergens anders erg verschillend zou zijn.
Het sublieme
Stel je voor dat je op een avond even alleen bent op een balkon of in een tuin. Je kijkt naar boven, de hemel is helder en bezaaid met sterren. De sterren flonkeren, er zijn kleine en grote, heldere en minder heldere sterren. Je realiseert je hoe veraf de sterren moeten zijn en de hoeveelheid ervan doet je duizelen. Je realiseert je hoe klein je bent tegenover dat machtige uitspansel, een stofje zonder enige betekenis.
Over Newton, de Boeddha en de mechanica van lijden en geluk
Geboorte is lijden, ouderdom is lijden, dood is lijden. Maak je dus geen illusies. Het is ons aller lot. De dingen waaraan we lijden zijn onontkoombaar.
