Het gebeurde tijdens een etentje met vrienden. We deelden onze zorgen over de toestand in de wereld en de vaak kwalijke rol van religie. Een van ons, zelf religieus, liet zich ontvallen: ‘Is er niet teveel religie in de wereld?’. Genoeg aanleiding De vraag is zeker relevant als je ziet wat nu allemaal gebeurt. Religie […]
Vrijdag Zindag – Dichterlijke vrijheid
Levensbeschouwingen, of ze nu religieus zijn of juist helemaal niet, onderscheiden zich doordat ze spelen met de mogelijkheid van een alternatieve werkelijkheid. Die laat zich denken, wensen, verbeelden. Alles wat ons overstijgt en beperkt, kan omgedacht worden tot iets dat zinvol is. Poëzie – meerstemmig, uitdagend onduidelijk, en voorlopig – is voor levensbeschouwelijke taal de uitgelezen werkvorm. Zo kun je mysteries, visioenen en dromen verkennen. De drieslag levert een divers veld op met visies op een andere werkelijkheid, of die nu als heilig wordt gezien of volstrekt seculier.
Vrijdag Zindag – kiespijn
Voor de simpele burger kan de wereldwijde beperking van de keuzeruimte aanleiding zijn de krant maar niet meer te lezen. De trend in de richting van meer autocratische regimes, ook in ons land, helpt niet om een eigen standpunt te bepalen. Maar de aanslag op het democratische speelveld kan juist aanleiding zijn om bewuster te kiezen, tegen de autocratische bierkaai in.
Vrijdag Zindag – It’s the culture, stupid!
Had er een goede antropoloog in Trumps staf gezeten, dan was de botsing met Zelensky niet gebeurd. Antropologen zijn zich bewust van cultuurverschillen. Als ze met iemand praten, verplaatsen ze zich in de ander. Ze observeren door participatie. Bovendien laten ze zien dat in elke cultuur verschillende sectoren op een eigen manier samenhangen, inclusief kernwaarden. Zo ontstaat identiteit. Er is meer dan economie, transactie en macht, al helemaal als mensen uit verschillende culturen elkaar ontmoeten.
Vrijdag Zindag ‘It’s the language, stupid!’
Trump sprak een menigte toe alsof hij op zijn golfbaan met een vriendje stond te kletsen. Hij hanteerde spreektaal die voor iedereen duidelijk was, ook voor laaggeschoolden. Dat er geen lijn zat in zijn speeches was geen punt. Hij sprak niet vanuit een duidelijke ideologie, behalve dan het kwartet transactie / kapitaal / nationalisme / macht. Vorm leek belangrijker dan inhoud. Zijn taal omvatte wel steeds dezelfde duidelijke boodschappen, die per one-liner werden afgegeven, MAGA voorop. Wrok en haat werden genormaliseerd
Vrijdag Zindag – Wat heet religie?
Religie is bezig met een comeback, lijkt het. Auteurs zoals Lieke Marsman, Victor Kal en Jan Warndorff, die te boek stonden als atheïst, schrijven nu welwillend over religie, al varieert de invulling van het begrip.
Vrijdag Zindag – Fluisterhoop
De briljante mens blijkt een knoeier zonder overzicht te zijn. Kortzichtigheid nekt elke visie op de langere termijn. De overduidelijke klimaatcrisis wordt glashard ontkend. Politici lopen van lantaarnpaal naar lantaarnpaal, zonder het eind van de straat te zien. Lijstaanvoerders versmallen partijprogramma’s tot oneliners en veroordelen zo hun kiezers tot onmondigheid.
Vrijdag Zindag – Verbinding verbroken
Nu in ons land een rechts-radicale regering aan de macht is, heb ik steeds meer het gevoel er niet bij te horen. Ik heb echt wel een actieve herinnering aan de voorgaande regeringen, dus weet ik dat die ook niet altijd voldeden aan mijn kernwaarden van mededogen en medemenselijkheid. Maar wat we nu hebben, lijkt een loopje te nemen met die waarden. Weg verbinding.
Vrijdag Zindag – Overzicht in warrige tijden
Wie het nieuws volgt, is soms even de oriëntatie kwijt. Waar bevinden we ons nu, waar gaat het heen met deze wereld? Valt er nog enige regelmaat te ontdekken in de toenemende chaos?
Vrijdag Zindag – Bewust zijn
Om enigszins zicht te krijgen op bewustzijn, haalt men er andere begrippen bij. Niet dat die begrippen wél duidelijk zijn, maar zo kom je dichter bij de horizon van het begrip bewustzijn. Dus hebben woordvoerders het over subjectiviteit, het perspectief van de eerste persoon, eigen ervaring, het zelf, de ziel, de geest, maar ook het lijfelijke kader van bewustzijn. Het individuele perspectief is trouwens betrekkelijk, want elk individu heeft een sociale kant en moet dus veel aanbod verwerken vanuit samenleving en cultuur. Bewustzijn is daardoor meer dan zelfbewustzijn – of zelfbewust zijn. Sommige natuurkundigen suggereren zelfs onvermoede verbindingen: het hele universum zou bewustzijn hebben. Biologen vermoeden dat dieren ook bewustzijn hebben, al is de vraag of zij net als wij kunnen nadenken over hun nadenken.
Vrijdag Zindag – Autocratische schema’s
Je mag niettemin hopen dat mensen zich in verkiezingstijd hun democratische schema’s zullen herinneren, tegen alle hersenspoeling met autocratische schema’s in. Het democratische basisschema kan in slaap gesust worden, maar ook weer ontwaken. Vrije mensen kunnen slaafs gedrag doorzien en hun algoritmische bubbel doorprikken. De ongelijkheid in de verdeling van welvaart zal zowel binnenlands als internationaal niet oneindig vol te houden zijn. Migranten komen nu al hun gelijkheid opeisen.
André – Kerst 3.0
Kerst 3.0 dwingt elke machthebber, religieus of politiek, om zich publiekelijk in een Kersttoespraak per TV te verantwoorden over de vraag of zijn/haar beleid nog wel beantwoordt aan het Kerstgeschenk van de beste waarden. Alle burgers kijken kritisch mee.
Vrijdag Zindag – Twee Kersten
Intussen wordt het volk geteld, met algoritmes die mensen omvormen tot consument-gemaakten. Langs alle communicatiekanalen klinkt het vreugdegeschal van het bedrijfsleven: Christmas Sale – Vier de feestdagen met geweldige kortingen! Onderbetaalde pakketbezorgers leveren in alle straten vorstelijke geschenken af, digitaal besteld.
Vrijdag Zindag – Vrijzinnige valkuil
In dat verband zijn de ideeën van de Schotse psychiater Iain McGilchrist interessant. Hij vulde er een paar vuistdikke boeken mee, maar in essentie komt het erop neer dat de wetenschappelijke revolutie ervoor heeft gezorgd dat in onze cultuur de linker hersenhelft dominant is geworden, terwijl die eigenlijk het knechtje is van de rechter hersenhelft.
Vrijdag Zindag – Oorzaak en gevolg
Ook de politiek hanteert O&G. Machthebbers maken wetten die tot een door hen gewenst gedrag moeten leiden. Lukt niet altijd, vandaar boete en gevangenisstraf. Dat voorkomt chaos, maar maakt van de staat een machine. Oorlog is een extreme toepassing van het politieke O&G-denken.
Vrijdag Zindag – Quantum en het onverklaarbare
Er zijn van die ogenschijnlijk toevallige gebeurtenissen. Je denkt aan iemand en een minuut later gaat de telefoon: die iemand. Je doet een spelletje met dobbelstenen, je bestelt in gedachten drie zessen, en ja hoor, daar liggen ze. Een verklaring ontbreekt.
Vrijdag Zindag – Integratiecrisis? Isolatiecrisis!
De Amsterdamse rellen maakten niet een integratiecrisis zichtbaar, maar een isolatiecrisis. Het dorpse wantrouwen dat lang gold ten aanzien van joodse nieuwkomers, voordat ze als geïntegreerd werden getolereerd, geldt nu moslim nieuwkomers. Na een halve eeuw beoordeelt de dorpsmentaliteit hen nog steeds als niet geïntegreerd, als gast-arbeiders, zelfs al zat er een moslima, geboren in Marokko, als staatssecretaris in het kabinet. Zat.
Vrijdag Zindag – Religieuze fact-check
Overweegt nu het wetenschappelijke wereldbeeld? Niet echt. West-Europa is nog steeds de uitzondering wat betreft geloofsafval. In de rest van de wereld blijft religie op allerlei gebieden toonaangevend. Uiteindelijk betekende secularisatie ook bij ons niet dat religie verdween. Het ging vooral om ontkerkelijking. Maar veel kerkverlaters namen geloofsvormen mee en maakten er hun eigen versies van.
VrijdagZindag – Democratische handicaps
Om democratie optimaal te laten functioneren moet iedereen met kiesrecht over de vereiste kennis beschikken. Geen leugens die als waarheid verkocht worden, geen meningen die losjes in feiten veranderen. Maar helaas, de werkelijkheid is anders. Dat is handicap één.
VrijdagZindag – Speels gedenken
Vrijdag Zindag gaat vaak over het spel met betekenissen, ook in religieuze zin. Religie is voor mij een spel met mogelijkheden. De ernst die per definitie bij het spel hoort, past prima bij de ernst van de levensvragen waar religie op focust. Alleen hebben machthebbers in religies het spel verdrongen en de ernst laten overheersen. Maar het spel blijft de basis.
VrijdagZindag – lichte jeuk
Curieus: de laatste tijd is mijn werelddeel opgeschoven van het centrum van de wereld naar de marge, van de hoofdrol naar een bijrol. Europa is de tovenaarsleerling die wereldwijd een kunstje uithaalde, en nu niet goed raad weet met wat hij heeft aangericht.
VrijdagZindag – Morele check
Wat is waar, en wat heeft waarde? Fact-check is normaal aan het worden. Complottheorieën geven daar aanleiding toe. Achter vermeende waarheden zit meestal ook een morele voorkeur. Waarden, als basisprincipes voor gewenst gedrag, bepalen mede wat als waar wordt voorgeschoteld. Bij de feiten-check hoort dus een morele check.
VrijdagZindag – Politieke spraakverwarring
Een ander voorbeeld van waarden onder statements, ook uit de PVV, is de uitspraak van minister Faber ‘Ik ben beleid’. De democratische waarde dat uiteindelijk het parlement bepaalt wat het beleid wordt, staat haaks op haar autocratische claim dat zij dat als minister doet, via een buiten-parlementaire noodwet.
VrijdagZindag – Medemenselijkheidstax – MMT
Soms moet je vooruit betalen voor iets dat pas later actueel is. De belastingdienst stuurt een voorheffing over wat je later schuldig bent. Koop je een apparaat, dan betaal je alvast een verwijderingsbijdrage. Stel dat we ook voorheffingen invoeren ter dekking van voorspelbare immense schade aan levens en infrastructuur. We noemen die betaling ‘medemenselijkheidstax’, MMT.
