Dewey omschrijft ‘het religieuze’ als ‘de unificatie van het zelf door toewijding aan bereikbare idealen, die de verbeeldingskracht ons verschaft en waaraan de menselijke wil gehoor geeft als waard om richting te geven aan onze wensen en keuzen’
‘Weet je…’ – Veelzeggend taalgebruik
‘Voel je?’ kan nog wel aan het eind van een bewering komen, als bevestigende afsluiter. ‘Voel je?’ nodigt je uit af te steken naar diepere betekenislagen, alsof kennis te oppervlakkig is om duidelijk te maken wat er aan de hand is.
Red het spel – Help, we zijn onteigend!
In de moderne samenleving is spel gekaapt door de vermaaksindustrie. Daardoor zien we niet meer dat spel veel te bieden heeft voor een zinvolle levenshouding.
Ontradicalisering – Spel als levenskunst
Het typerende van religieus geweld is dat gelovigen ideeën en gedrag uit hun religie gebruiken om geweld op te roepen en te rechtvaardigen. Elke ketter zijn letter. Het gebektst met eigen tekst.
VrijdagZindag – Zomerreces
Maar als je leeg wordt, waar zit dan je identiteit? Je werkidentiteit staat tussen haakjes. Vlucht je misschien voor iets? Waar zoek je asiel?
Naast al het nieuwe dat je tegenkomt, kom je je zelf tegen. Hoe nieuw ben je dan? Valt er bij alle recreatie nog iets te recreëren?
VrijdagZindag – Het (bijna) gemiste moment
Rare tijd. Zelfs als we het nieuws op ons scherm zien gebeuren, hollen we nog achter de feiten aan. De geschiedenis lijkt de laatste jaren op een hogesnelheidstrein waar we niet eens een ticket voor wisten te bemachtigen. We zien de achterlichten in de verte verdwijnen. Gemist moment.
Vrijdag Zindag – Recept voor Den Haag
Een kibbel-regering valt over migratie. Prompt begint een kibbel-verkiezingscampagne. Hoe ga je in een interculturele samenleving verstandig om met verschillen tussen partijen en tussen culturen?
Vrijdag Zindag – Pinksteren antropologisch bekeken
Typerend is ook de rol van de elementen water, vuur en wind in het Pinksterverhaal. De uitstorting van de Geest wordt gezien als een doop met vuur. Bij de uitstorting van de Geest met Pinksteren verschijnen op de hoofden ‘tongen als van vuur’. Dat is nieuw, want de doop wordt primair uitgevoerd met water, zoals in het optreden van Johannes de Doper die Jezus doopte in de Jordaan. Bovendien wordt melding gemaakt van een sterke wind. Zo is er een link met de elementen aarde en hemel / lucht die bij de hemelvaart een rol speelden. De nieuwe religie continueert daarmee de elementen die ook al in het Oude Testament voorkomen.
Vrijdag Zindag – Hemelvaart?
De literaire vorm van het hemelvaartverhaal komt niet uit de hemel vallen. Feitelijk is het motief van een hemelvaart niet voorbehouden aan de figuur van Jezus. In het Oude Testament komen al personen voor die in de hemel worden opgenomen, soms zelfs net als Jezus op een wolk. Ook van Romeinse keizers werd verteld dat ze ten hemel voeren. Er zijn ook verhalen waarin mensen tijdelijk opgenomen werden in de hemel om een boodschap of instructie te vernemen.
Vrijdag Zindag – Samen op verhaal komen
Blijf vooral bij je levensbeschouwelijke leest, al dan niet religieus. Maar laat zo af en toe tot je doordringen dat er naast alle verschil ook heel wat overeenkomsten zijn tussen aanhangers van visies. Neem dus geen genoegen met de grenzen die leiders van de institutie bewaken.
Vrijdag Zindag – Veelbelovende weiniggevende mens
Zullen we het maar onder ogen zien: de mens is steeds meer een mislukt dier. Ogenschijnlijk is het mensdier in het voordeel. Homo Sapiens is veel beter dan andere dieren in staat om talige betekenis te geven aan eigen leven en werkelijkheid. Maar juist die voorsprong op andere dieren blijkt steeds meer een gigantische handicap te zijn. Ook de moderne mens kan de oneindige mogelijkheden niet aan, ondanks alle wetenschappelijke kennis. Leiders geven namens en voor anderen betekenis, maar mislukken stelselmatig. Het genie blijkt per saldo een prutser te zijn, helemaal als het zich opschaalt tot machthebber.
Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen
Deze jaarlijkse herdenking bepaalt ons feitelijk bij de kernwaarden die we als democratisch land hoog houden en die we niet kwijt willen. Dát is onze schuld aan de slachtoffers die we herdenken. Vandaag beloven we opnieuw saamhorigheid en medemenselijkheid. Die waarden gelden binnen onze landsgrenzen, maar ook wereldwijd. Daarom verwelkomen we wie vlucht voor wat autocraten elders aanrichten. We spreken autocratische regimes aan op hun wandaden. En steunen in ons buitenlands beleid alles wat gedaan wordt om nieuwe slachtoffers te voorkomen.
Vrijdag Zindag – Bevrijdingsdag
Er wordt aangebeld. Tegelijk gaat mijn mobiel. Terwijl ik naar de voordeur loop, houd ik het ding aan mijn oor en zeg mijn naam. Geen antwoord, alleen ruis. Voor de deur staat een man in een zwart leren jack. Ook hij houdt een mobieltje aan zijn oor. In zijn andere hand heeft hij een diplomatenkoffertje. Rare combi. Om zijn nek hangt een lint in de nationale driekleur met daaraan een badge. Achter hem, bij de straat, staan twee agenten naast hun politieauto. Het geel van hun blouses spat mij tegemoet. Ik schrik en vraag: ‘Is er iets gebeurd?’.
Vrijdag Zindag – Consequent inconsequent
Menselijke betekenisgeving zorgt op zich dus al voor een spanning tussen consequent een inconsequent gedrag. Dat sommige mensen de macht hebben om het gedrag van anderen te bepalen, zorgt voor versterking van die spanning. Betekenisgeving inspireert kiezers om politici aan een machtspositie te helpen. Machthebbers, al dan niet verkozen, kunnen zich permitteren er een eigen omgang met consequent en inconsequent gedrag op na te houden. En er ook nog eens voor te zorgen dat anderen daarin meegaan, vrijwillig dan wel tegen hun zin. Wie macht heeft, bepaalt wat normaal is. Eén stelsel wordt consequent toegepast. Daarmee is gegeven welk gedrag van hogerhand als inconsequent wordt benoemd en bestreden.
Vrijdag Zindag – Gestileerd lijdensverhaal
Het verhaal over de marteldood van de hoofdpersoon in de Mattheüs Passion staat in vier versies in het heilige boek van het christendom, met vier stileringen. Het hoort bij de oorsprong van de christelijke religieuze beweging. In de kerkgeschiedenis wordt verteld over nogal wat heiligen die een marteldood stierven. Moderne martelaren zijn Dietrich Bonhoeffer en Martin Luther King. Hetzelfde verhaalmotief, met overeenkomstige levensvragen, komt in andere religies voor. In de Islam herdenken sjiïeten in tranen de marteldood van de derde imam na Mohammed, Hoessein. Marteldood is een centraal religieus verhaalmotief.
Vrijdag Zindag – Levensbedreigend geloof
Respect voor leven is geen joods-christelijk-moslims monopolie. Als een boeddhistische monnik op zijn wandeling een vegertje hanteert om insecten te redden van de vertrappingsdood, hoeveel te meer moet het menselijk leven dan niet beschermd worden? In boeddhisme en hindoeïsme bevordert het vooruitzicht van een gereïncarneerd beter leven de zorgvuldige omgang met vormen van leven in het hier en nu. Bij een seculiere levensbeschouwing, zoals het humanisme, kan respect voor het leven vanzelf spreken, zonder religieuze onderbouwing.
Vrijdag Zindag – Definitie-impasse
Wanneer is er sprake van racisme, fascisme, genocide?
Vrijdag Zindag – Teveel religie?
Het gebeurde tijdens een etentje met vrienden. We deelden onze zorgen over de toestand in de wereld en de vaak kwalijke rol van religie. Een van ons, zelf religieus, liet zich ontvallen: ‘Is er niet teveel religie in de wereld?’. Genoeg aanleiding De vraag is zeker relevant als je ziet wat nu allemaal gebeurt. Religie […]
Vrijdag Zindag – Dichterlijke vrijheid
Levensbeschouwingen, of ze nu religieus zijn of juist helemaal niet, onderscheiden zich doordat ze spelen met de mogelijkheid van een alternatieve werkelijkheid. Die laat zich denken, wensen, verbeelden. Alles wat ons overstijgt en beperkt, kan omgedacht worden tot iets dat zinvol is. Poëzie – meerstemmig, uitdagend onduidelijk, en voorlopig – is voor levensbeschouwelijke taal de uitgelezen werkvorm. Zo kun je mysteries, visioenen en dromen verkennen. De drieslag levert een divers veld op met visies op een andere werkelijkheid, of die nu als heilig wordt gezien of volstrekt seculier.
Vrijdag Zindag – kiespijn
Voor de simpele burger kan de wereldwijde beperking van de keuzeruimte aanleiding zijn de krant maar niet meer te lezen. De trend in de richting van meer autocratische regimes, ook in ons land, helpt niet om een eigen standpunt te bepalen. Maar de aanslag op het democratische speelveld kan juist aanleiding zijn om bewuster te kiezen, tegen de autocratische bierkaai in.
Vrijdag Zindag – It’s the culture, stupid!
Had er een goede antropoloog in Trumps staf gezeten, dan was de botsing met Zelensky niet gebeurd. Antropologen zijn zich bewust van cultuurverschillen. Als ze met iemand praten, verplaatsen ze zich in de ander. Ze observeren door participatie. Bovendien laten ze zien dat in elke cultuur verschillende sectoren op een eigen manier samenhangen, inclusief kernwaarden. Zo ontstaat identiteit. Er is meer dan economie, transactie en macht, al helemaal als mensen uit verschillende culturen elkaar ontmoeten.
Vrijdag Zindag ‘It’s the language, stupid!’
Trump sprak een menigte toe alsof hij op zijn golfbaan met een vriendje stond te kletsen. Hij hanteerde spreektaal die voor iedereen duidelijk was, ook voor laaggeschoolden. Dat er geen lijn zat in zijn speeches was geen punt. Hij sprak niet vanuit een duidelijke ideologie, behalve dan het kwartet transactie / kapitaal / nationalisme / macht. Vorm leek belangrijker dan inhoud. Zijn taal omvatte wel steeds dezelfde duidelijke boodschappen, die per one-liner werden afgegeven, MAGA voorop. Wrok en haat werden genormaliseerd
Vrijdag Zindag – Wat heet religie?
Religie is bezig met een comeback, lijkt het. Auteurs zoals Lieke Marsman, Victor Kal en Jan Warndorff, die te boek stonden als atheïst, schrijven nu welwillend over religie, al varieert de invulling van het begrip.
Vrijdag Zindag – Fluisterhoop
De briljante mens blijkt een knoeier zonder overzicht te zijn. Kortzichtigheid nekt elke visie op de langere termijn. De overduidelijke klimaatcrisis wordt glashard ontkend. Politici lopen van lantaarnpaal naar lantaarnpaal, zonder het eind van de straat te zien. Lijstaanvoerders versmallen partijprogramma’s tot oneliners en veroordelen zo hun kiezers tot onmondigheid.
