• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Negende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Religieus zonder religie – John Dewey’s spiegel

29 mei 2015 door André Droogers

‘Het religieuze bevrijd van religie‘ – een boektitel die me nieuwsgierig maakte. Het motto van mijn website is ‘Religie lijdt onder macht – Spel komt haar bevrijden‘. Maar in deze boektitel is religie de dader, niet het slachtoffer. Toch dat boekje maar gelezen, want voor bevrijden ben ik altijd te porren.

De auteur is de Amerikaanse filosoof John Dewey (1859-1952). Het boekje bundelt drie lezingen die hij in 1934 hield aan Yale University. De oorspronkelijke titel luidt ‘A Common Faith‘, ‘Een gemeenschappelijk geloof / vertrouwen’. De Nederlandse titel klinkt een stuk intrigerender, maar beide titels dekken de lading.

Wat wil Dewey? Hij schaft de term ‘bovennatuurlijk’ af, en beperkt zich tot de natuurlijke, wetenschappelijke ervaring. De term ‘religie’ vindt hij nutteloos, maar ‘het religieuze’ is het kind dat hij niet met het atheïstische badwater wil weggooien. Ook verrassend: Hij houdt ruimte voor een godsbegrip. Allemaal wel op grond van zijn eigen definities natuurlijk.

Dewey omschrijft ‘het religieuze’ als ‘de unificatie van het zelf door toewijding aan bereikbare idealen, die de verbeeldingskracht ons verschaft en waaraan de menselijke wil gehoor geeft als waard om richting te geven aan onze wensen en keuzen’. Lees dat nog maar een keer! Dit ‘religieuze’ komt volgens Dewey pas echt tot zijn recht als de ballast verdwijnt die institutionele religies eraan hebben toegevoegd.

God definieert hij als ‘de actieve relatie tussen ideaal en werkelijkheid’ (‘actieve’ zet hij zelf cursief). Het actieve zit in de ‘eenheid van denken en handelen’ die de functie heeft het ideële en het bestaande met elkaar te verbinden. Het persoonlijke wezen dat de religies God noemen is overbodig, maar diens functie niet. Dewey’s ‘actieve relatie tussen ideaal en werkelijkheid’ heeft dezelfde functie als de persoonlijke God. Daarom mag je die relatie wat hem betreft ‘God’ noemen.

Resultaat: het religieuze wordt bevrijd van geïnstitutionaliseerde religie – de Nederlandse boektitel – en mensen delen een geloof of vertrouwen – de Engelse titel.

Uiteraard schrijft Dewey met de kennis van 1934. Hij denkt bijvoorbeeld vanuit een optimistisch kader waarbij vooruitgang, ontwikkeling en organische groei vanzelfsprekend zijn. Je hoort de echo’s van het maatschappelijk evolutionisme dat lang toonaangevend was. Het kan niet anders dan de goede kant opgaan. De wetenschap zorgt voor de juiste visie en de beste strategie.

Er stond in 1934 helaas nog veel te gebeuren waaruit zou blijken dat de mensheid enige moeite heeft om ideaal en werkelijkheid te verbinden. Nog erger: Mensen bleken in staat idealen tot werkelijkheid te verheffen die miljoenen mensenlevens zouden kosten.

Ik spiegel me aan Dewey. Met de benadering van religie als zingevingspel probeer ik, net als hij, het kind uit het atheïstische badwater te redden. Ook ik ben argwanend als het gaat om de macht van religieuze instituties. Ik deel zijn mening dat die religieuze bolwerken de ware aard van het religieuze spel verbasteren. Hij en ik benadrukken de rol van verbeelding en ervaring. Ook ik ben optimistischer dan de geschiedenis toelaat.

Tegelijk zie ik verschillen. Ik wil voorbij het nietes-welles-schema van gelovigen en atheïsten, van bovennatuurlijk en natuurlijk. Ik zoek het gemeenschappelijke geloof en vertrouwen in het zingevingspel met betekenissen. Ik pak niemands specifieke invulling van dat spel af, al stel ik wel twee voorwaarden: tolerantie en machtscontrole. De transcendente werkelijkheid die bij Dewey is voorbehouden aan religie, reserveer ik voor de overstijgende grotere gehelen waar gelovigen èn atheïsten mee worstelen. De wetenschappelijke betekenistoekenning, die volgens Dewey de beste kennis oplevert, levert niet betere kennis op dan religieuze zingeving, maar andersoortige kennis.

Uiteindelijk wens ik dat religie en wetenschap, met hun verbeeldingskracht, meehelpen de mensheid te bevrijden van de vier wereldwijde problemen waar Dewey nog geen weet van kon hebben: Armoede, geweld, vervuiling en conflicten van allerlei soort, de religieuze voorop. In Godsnaam – hoe dan ook gedefinieerd.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Columns Tags: André Droogers, religie, religieus, spiegel

Lees ook:

  1. Relativeren – Vanuit absolute ernst
  2. Sportschool
  3. Succes en failliet
  4. Onnozel

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

André Droogers

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. andredroogers.nl 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 18 januari 2021
    Gratis proefles introductietraining Skillful Means
  • 18 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 19 januari 2021
    Gratis proefles cursus Caring - Caring from the heart
  • 19 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 20 januari 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

De Lotussoetra – boeddhisme en politiek

Erik Hoogcarspel - 14 januari 2021

In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.

Het boeddhisme en religie

Erik Hoogcarspel - 12 januari 2021

Is het boeddhisme een religie, een levensweg of een filosofie? Als je deze vraag aan meerdere mensen stelt krijg je geheid verschillende antwoorden en voor elk antwoord valt wel iets te zeggen.

Tien jaar Boeddhistisch Dagblad

Joop Ha Hoek - 8 januari 2021

...

Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles

gastauteur - 1 januari 2021

Jasper Schaaf: 'Aristoteles noemt het doel van het menselijk bestaan ‘geluk’. Klinkt dit te makkelijk? Is het vreemd? Speelt zo’n ver, groot en toch belangrijk doel echter ook geen belangrijke rol in de vroegere geschriften van Marx, waar hij nog meer dan later op de werken van Georg Hegel en Ludwig Feuerbach leunt?'

Bodhiwappie

Erik Hoogcarspel - 27 december 2020

De symboliek is maar al te duidelijk: de elite bestaat uit vampiers, ze voeden zich zelfs met het bloed van onschuldige kwetsbare baby’s, de politiek is een groot complot om de macht en de wetenschap wil de mensen inspuiten met nano-computers om ze hun wil te ontnemen. Het gaat er niet meer om of het waar is, maar om hoe het voelt. Het enige wat je nog kunt doen is wat ketelmuziek produceren aan de voet van de ivoren toren van de macht. Samen tegen iedereen. Intussen klinkt in vele Tibetaanse tempels over de gehele wereld ketelmuziek voor ‘het welzijn van alle levende wezens’.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Ardan
  • Agnose is altijd actueel
  • De virtuele denkster 300
  • Terugblik verkiezingen 2017 – Gooi mensenrechten nooit zomaar weg
  • De eerste sneeuw in Zeeuws-Vlaanderen

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens