In 1982 bedacht de vorig jaar overleden Amerikaanse zenboeddhist Bernie Glassman het systeem ‘open hiring’. Hij begon samen met anderen in New York de Greyston Bakery. Onder het motto ‘We don’t hire people to bake brownies, but we bake brownies to hire people’ (‘Wij huren geen mensen in om koekjes te bakken, maar wij bakken koekjes om mensen te kunnen inhuren’) wilde het bedrijf zoveel mogelijk banen scheppen voor mensen die moeilijk werk vinden.

Bernie en zijn mensen geven al bijna veertig jaar werk aan daklozen en helpen hen aan huisvesting en begeleiding bij schulden en andere problemen. Deze week ging in Nederland, weliswaar in een andere branche, de eerste werknemer via het systeem van open hiring aan het werk.

Corné van Hout (55) zat tien jaar werkloos thuis. Zonder diploma’s en boven de vijftig solliciteerde hij regelmatig, maar telkens viel hij af: te oud en niet gekwalificeerd. Hij voelde zich niet gewaardeerd, piekerde en sliep slecht. ‘Hoe kom ik aan de slag’, dacht hij. Totdat zijn vrouw op internet zag dat er een bedrijf was dat personeel zocht. Voor magazijnwerk in een winkelketen en webshop met baby-artikelen. Er werden geen vragen gesteld. Hij kon een baan krijgen alleen door zijn naam op een lijst te zetten. Van Hout ging er meteen op af en werd aangenomen. De enige voorwaarde was dat hij tien kilo kon tillen en minimaal vier uur per dag op zijn benen kon staan.

De werkgever die als eerste nu in Nederland de methode toepast is Loes de Volder, eigenaar van de winkel MamaLoes. Ze heeft 130 mensen in dienst. Hoewel het een commercieel bedrijf is vindt De Volder het hebben van maatschappelijke impact minstens zo belangrijk als het verdienen van geld. Zij gaat uit van de kracht van mensen. De Volder: ‘We zoeken werk bij wat ze kunnen. En tot dusver heeft het ons hele mooie dingen gebracht.’

Eind maart legde De Volder een lijst neer op haar hoofdkantoor in Goirle. Er was werk voor 80 uur in het magazijn van MamaLoes. De eerste tien mensen die hun naam opeen lijst zetten werden een week later uitgenodigd voor een informatiegesprek. Niet alle tien mensen kwamen opdagen, maar de zes aanwezigen waren erg enthousiast. En twee weken na het openstellen van de lijst begint Van Hout als eerste werknemer via open hiring bij MamaLoes. Op de lijst staan inmiddels al bijna 100 namen.

Start Foundation

Het was Ingeborg Zwolsman van de maatschappelijke ontwikkelaar Start Foundation die De Volder enthousiast maakte voor ‘open hiring’. ‘Zij zegt te hopen dat meer ondernemers willen meedoen met het experiment. Want er zijn volgens haar ook in Nederland nog heel veel mensen die wel willen en kunnen werken, maar niet aan de slag kunnen. Werkgevers worden dan begeleid door de Start Foundation.

Vanaf haar achttiende is Loes de Volder al bezig met babyspullen. Eerst als medewerker van een winkel in babyspullen, maar sinds 6,5 jaar als eigenares van MamaLoes Babysjop, haar eigen babyshop. ‘Ik wil mensen blij maken.’

De Volder begon met haar eigen zaak nadat ze zonder werk kwam te zitten. Haar baby-imperium maakte een enorme groei door en al na anderhalf jaar moest ze de eerste medewerkers aannemen, omdat zij en haar man het niet meer alleen aankonden. ‘Het was me meteen duidelijk dat ik een sociale onderneming wilde zijn. Op deze manier levert ondernemen mij het meeste plezier op.

Het overgrote deel van haar werknemers komt uit de bijstand. Iedereen begint met een proefplaatsing van een maand, daarna volgt een tijdelijk contract. De Volder: ‘Iedereen mag bij ons beginnen en dan hopen we ze op te nemen in het familiegevoel, het warme bad, van ons bedrijf en ze te besmetten met het enthousiasme waarmee we werken. Ik vind dat mensen niet langs elkaar, maar met elkaar moeten leven. Dat probeer ik in mijn bedrijf in elk geval wel te doen.”

Het lukt niet altijd, maar in verreweg de meeste gevallen maakt De Volder snel enthousiaste medewerkers van de kandidaten. Ze merkt in gesprekken al snel of mensen wel de juiste motivatie meebrengen. ‘Sommigen willen gewoon niet, dat hebben we ook meegemaakt. Dan ga ik daar verder geen energie in steken. Maar voor degenen die wel willen, gaan we door het vuur. Die begeleiden we niet alleen op werkgebied, maar helpen we ook met andere problemen. Gewoon, zoals je dat in familie doet.’

Systeembreuk

Jos Verhoeven geeft vanaf het begin in 1998 leiding aan de Start Foundation. Jos neemt het op voor mensen die wél willen, maar niet kunnen werken. Zo betaalt het door hem opgerichte Stoutfonds de boetes die werkgevers krijgen als ze jongeren zonder verblijfsvergunning aan een stageplek helpen.

‘We willen een systeembreuk, een radicale trendbreuk in gang zetten. In Nederland kunnen de uitkeringsinstanties bepalen wat jij moet doen omdat zij jouw inkomen garanderen. Mensen zijn afhankelijk geworden van de instanties. Dat willen we losmaken. We willen dat mensen zichzelf meer verantwoordelijk gaan voelen voor hun situatie en ook de mogelijkheid krijgen om die aan te pakken.” Een radicale trendbreuk wil hij bereiken met de komst van Greyston Bakery naar Nederland, breken met de gangbare conventies om mensen echt verder te helpen. Lees hier het interview in het Boeddhistisch Dagblad dat Diana Vernooij met hem had.

De plannen om ook in Amsterdam een Greyston Bakery te vestigen bestaan nog steeds. Waarom Greyston Bakery iedereen aanneemt, zonder gesprek, vragen of research? Greyston Bakery is een ware voedselfabriek die jaarlijks zo’n 4 miljoen kilo brownies bakt. Onder andere voor de supermarkt Whole Foods, Delta Airlines en voor het chocolat fudge brownie-ijs van Ben & Jerry’s. Een opleiding of voldoende werkervaring hoef je niet te hebben als je voor de bakkerij wilt werken. Via het systeem van ‘open hiring’ word je hoe dan ook aangenomen, als je maar genoeg geduld hebt. Want iedereen verdient een eerlijke kans. Wat je achtergrond ook is, wat er ook op je cv staat of juist ontbreekt.

Elke week worden er voortgangsgesprekken met de werknemers gevoerd. Het is belangrijk om goed te communiceren, te vragen hoe het gaat, te vertellen wat er goed gaat en wat er beter kan. Het personeel wordt niet beoordeeld op het verleden, maar wel op het werk dat het doet. De werknemers volgen verschillende trainingen. Ze worden voorbereid op soft skills. Hoe reageer je op je baas en hoe communiceer je met collega’s? Ze leren de dingen die ze moeten weten over voedselveiligheid, hygiëne en dergelijken. Ten slotte leren ze hoe ze dat deeg precies moeten maken en hoe ze met het equipment omgaan

Veertig procent volbrengt uiteindelijk van leerling tot heuse medewerker. Gemiddeld blijft een werknemer 3,5 jaar in de bakkerij werken. Het is niet het doel om mensen te behouden. Het management van de bakery wil mensen een kans geven, helpen als ze door willen groeien naar een andere baan. Zonder vragen over het verleden, interesses, religie. Heel veel mensen krijgen nooit die kans.

Hoewel van de tien mensen die starten in de bakkerij Greyston na een tijdje de helft moet ontslaan, wordt de methode gezien als een succes. Duizenden ex-gedetineerden, daklozen, ouderen en ongediplomeerden vonden via Greyston een baan. Het is voor het eerst dat nu ook buiten Amerika met de methode wordt geëxperimenteerd.