Integratie is een vreemde term. Het woord vooronderstelt een wij-zij-denken, maar dat wordt al enkele eeuwen door onszelf uitgehold.
De term suggereert dat mensen die integreren ergens deel van dienen te worden. Wie integreert moet veranderen. Niet datgene waarin z/hij integreert. ‘Zij’ moeten integreren in wat ‘wij’ samen zijn en hebben. Worden zoals wij.
Maar dat hele wij/zij-perspectief is achterhaald. De oude grenzen tussen ‘wij’ en ‘zij’ zijn we al geruime tijd aan het perforeren. Het begrip ‘integratie’ suggereert iets dat niet spoort met onze huidige situatie.
De natiestaat waarin geïntegreerd zou moeten worden, is mede door ons eigen toedoen deel geworden van een wereldwijd geheel. Nederland gebruikt al sinds de koloniale Gouden Eeuw de hele wereld voor haar welvaart, en de huidige vaderlandse multinationals doen niet anders. We verdienen als betrekkelijk klein land een groot deel van het nationaal inkomen buiten de eigen grenzen. Dat besteden we voor een deel weer buitenslands, bijvoorbeeld als toeristen. Toch hebben we het ouderwets over integratie, terwijl het planken vloertje onder die term steeds harder kraakt.
Iedereen is nu wereldwijd met iedereen verbonden. De nieuwkomer is een vertegenwoordiger van die grote wereld. En die zou dan moeten integreren in een samenleving die hem, als migrerende wereldburger, in belangrijke mate vertrouwd is en waar hij al ruimschoots in deelneemt?
‘Wij’ zwerven al eeuwen over de wereld. Maar als ‘zij’ ons voorbeeld volgen, al dan niet vrijwillig, laten we hen eerst integreren. Maar waarin? In een sterk geglobaliseerde samenleving.
Natuurlijk zijn er relevante verschillen, vooral van religieuze en politieke aard en ook in de deelname aan welvaart. Maar ‘integratie’ focust op die verschillen en miskent de overeenkomsten.
Als je de integratieproblematiek zo bekijkt, zijn er minstens drie gevolgen.
- De oudkomers zouden best een integratiecursusje kunnen gebruiken om te ontdekken in welke geglobaliseerde wereld ze al sinds hun geboorte wonen en meedoen.
- De nieuwkomers kun je verwelkomen als medemensen en herkennen als dezelfde wereldburgers die wij al lang zijn, ook al vertegenwoordigen wij en zij geheel eigen varianten.
- De nadruk ligt nu op verschillen – die weggewerkt zouden moeten worden. Maar als het om integratie gaat, werken overeenkomsten veel beter dan verschillen.
