Maarten Olthof is ordelid van de Zen Peacemakers. Ruim 20 jaar geleden heeft hij in Nederland Stichting Vajra (www.vajra.nl) opgericht voor ontwikkelingsprojecten in Nepal. Afgelopen 26 april werd Maarten door de burgemeester van Olst/Wijhe benoemd tot Officier in de orde van Oranje-Nassau. Maarten organiseert boeddhistische pelgrimsreizen naar India en Japan met zijn organisatie www.ghanta.eu. Dit is deel 2 van een tweedelig interview met Maarten Olthof over zijn werk voor Nepal.
“Het was een eyeopener voor mij. In de loop van ruim 20 jaar hadden we 10 scholen gebouwd. Die scholen droegen we over aan de plaatselijke bevolking en de overheid. Maar het niveau van het onderwijs in Nepal is van een zo teleurstellend laag niveau, dat ik door een diep dal ging. Ik besefte toen dat ik me niet moest laten ontmoedigen. Ik vroeg onze onderwijsadviseur wat je nou kan doen in een land met zo’n slecht onderwijssysteem. Hij antwoordde even simpel als doeltreffend: “Bouw één goede school!”. “In 1997 heb ik Stichting Vajra opgericht en in 1998 richtte Ramkaji Paudel de Vajra Foundation Nepal op. Sinds die tijd werken onze organisaties samen en hebben we in Nepal talloze projecten op touw gezet, zoals de 10 scholen die we overgedragen hebben. Het besef dat we één goed school konden bouwen, was het moment om dieper te gaan, om te zien of we echt een verschil konden gaan maken. Daarvoor was meer geduld en een grotere inzet nodig. En alleen door te leren van je fouten kun je op de langere termijn de vruchten plukken. In 2007 openden we een school die we zelf beheren: de Vajra Academy.”
“Juridisch gezien heb ik er eigenlijk niets te vertellen. Maar op basis van vertrouwen luisteren we naar elkaar en komen we verder. We maakten een onderwijsplan met een groot team van onderwijskundigen, leerkrachten, bestuursleden en vrijwilligers uit zowel Nepal als Nederland. Er kwam in eerste instantie een grabbelton aan eisen en voorstellen tevoorschijn. Ik ben die gaan inventariseren en uitwerken. Uiteindelijk heb ik de ideeën kunnen samenvatten in 7 gedeelde punten, waarover iedereen in Nepal en Nederland het eens was. Het zou een Nepalese school worden, waarin het beste van twee werelden verenigd was. We zijn gaan werken vanuit die 7 Key Points, zoals we die noemden. En op gezette tijden evalueren wat wel en wat niet lukt en wat de reden zou kunnen zijn. Dat werkt heel goed. Er gingen Nederlandse vrijwilligers naar de Vajra Academy om als ambassadeurs mee te luisteren en mee te denken over oplossingen voor vragen en uitdagingen. Leerkrachten van daar volgden een stage in het buitenland. En schoolhoofden, bestuursleden en ouders kwamen naar Nederland om hier mee te lopen op scholen. Niet omdat wij hier weten hoe het moet, maar door mensen gelegenheid te geven over eigen grenzen heen te kijken creëerden we ruimte voor nieuwe ontwikkelingen.”
Changemakersschool
“Tien jaar na de oprichting ontving de Vajra Academy de eer om als ‘Changemaker School’ erkend te worden door de Ashoka Foundation. Dat is een internationale organisatie die wereldwijd zoekt naar scholen met vernieuwend onderwijs, scholen waar leerlingen opgeleid worden om een verschil te maken in de wereld. Changemaker Schools zijn scholen met lef, scholen die dingen anders doen. Een van de belangrijke selectiecriteria van de Ashoka Foundation is ‘empathie’. Gaan leerkrachten empathisch met de leerlingen om en gaan leerlingen en leerkrachten onderling ook empathisch met elkaar om? En zit dat in het curriculum verankerd? De beoordelaars van de Ashoka Foundation kijken naar samenwerking, creativiteit, leiderschap en probleemoplossend denken.”
“Je kunt deze onderscheiding niet aanvragen. De Ashoka Foundation zoekt zelf via het eigen netwerk naar scholen; ze zoeken naar scholen met een brede uitstraling. De Vajra Academy werd door hen bezocht en goed bevonden. We kwamen eerst op een long list en werden na beoordeling voor een short list geselecteerd. Daarna werden we uitgenodigd om in een regionaal centrum in Zuid-India de school te presenteren aan een internationale jury. De selectieprocedure was niet mis en we werden wel een uur lang stevig aan de tand gevoeld over onze werkwijze. Onze Vajra Academy is de eerste en tot nu toe enige school in Nepal die erkend is als Changemaker School. Even ter vergelijking: in Nederland zijn er nu negen. We doen blijkbaar iets goed. Met die erkenning komt geen geld, maar het vergroot wel het netwerk. Zo kon het schoolhoofd van de Academy deelnemen aan een internationale conferentie van Changemaker Schools, wat voor hem een enorme stimulans betekende. En de erkenning kan weer gebruikt worden in de promotie van ons werk.”
Changemaker schools en Vajra Academy
“Ik ben ecoloog en al sinds ik in Nepal kom, baart de ontbossing van Nepal me zorgen. Nog voordat Stichting Vajra werd opgericht, verkende ik de mogelijkheden van zonneovens om mee te koken als vervanging van koken op houtvuurtjes. Ik bezocht conferenties over koken met de zon en ondersteunde ingenieurs om de zonneoven verder te helpen ontwikkelen. In de Bhutanese vluchtelingenkampen in Oost-Nepal werd op grote schaal op hout gekookt, hele bossen verdwenen zo. Er vielen zelfs doden door conflicten met de plaatselijke bevolking. Door gesprekken met de UNHCR, het Rode Kruis en NGO’s als Oxfam kregen we toestemming om in een van de vluchtelingenkampen een pilotproject te starten om vluchtelingen de gelegenheid te geven op zonneovens te koken. Met veel geduld werd dit een succes. We zijn toen fondsen gaan werven om het project op te schalen. Met geld van Stichting Vluchteling en de Postcodeloterij kon ons zonneovenproject uitgroeien tot het grootste ter wereld. Binnen 15 maanden veranderde een klein project in een grote operatie om in de zeven Bhutanese vluchtelingenkampen zo’n 85.000 mensen op zonne-energie te laten koken. Daarvoor hebben we verschillende fabriekjes gebouwd voor de productie van de zonneovens, waarbij ook vluchtelingen werden ingeschakeld. En in elk van de zeven kampen bouwden we een trainingshal om duizenden vluchtelingen vertrouwd te maken met deze voor hen totaal nieuwe manier van koken.”
“De Nepalese zusterorganisatie Vajra Foundation Nepal was zeer nauw bij het zonneovenproject betrokken. Toen later het plan op kwam om een eigen school te bouwen, was het door het succes van het zonneovenproject logisch dat er een mogelijkheid moest komen om met de zon te koken. En zo komt het dat op het dak van de Vajra Academy een zonne-installatie staat waarmee we voor 150 kinderen kunnen koken.
En we gingen verder, want ook in Nepal is het niet elke dag zonnig. We hadden dus een alternatief nodig voor het koken met de zon. Daarom bouwden we een melkveehouderij en een biogasinstallatie. De melk van de buffels gaat naar de leerlingen en de mest naar de biogastank die gas produceert waarmee gekookt kan worden als de zon niet schijnt. Het duurzaamheidsvirus was gewekt, dus legden we ook biologische tuinen aan waarin de leerlingen zelf groenten verbouwen. De Vajra Academy is nu een holistische school met een curriculum met Green Studies. Anno 2019 klinkt dit allemaal niet zo vreemd meer, maar toen wij in 2002 met de plannen begonnen, werden we vaak voor gek verklaard, zeker in Nepal.”
feestmaal
“De Japanse zenmeester Dogen schreef zijn ‘Instructies voor de kok’. Bernie Glassman heeft er een prachtige bewerking van geschreven en het is een mooie handleiding voor Zenpeacemakers. Het lijkt of de instructies bedoeld zijn voor de kok van een klooster. Bij nauwkeurige lezing is de boodschap duidelijk: hoe maak je van je leven een maaltijd die je aan de wereld voorzet. En niet zomaar een maaltijd, maar een feestmaal! Daarvoor zijn geen exotische ingrediënten nodig, je kookt met de ingrediënten die voorhanden zijn. De bereiding van deze maaltijd is een hele klus en soms zit het tegen. Maar met inzet zorg je ervoor dat ieder ingrediënt tot zijn recht komt. Je kookt met je hart. Zo draag ik ook graag bij aan Vajra. Tijdens het feestmaal is er warmte, er wordt gelachen en er is ook plaats voor een traan. Dat is de rijkdom die het werken binnen Vajra mij gegeven heeft.”
