In de The Book of Equanimity (Shoyoroku) een verzameling van honderd koans, staat een voor kaaskoppen wel heel raar verhaal:
#8. Hyakujo en de vos
Iedere keer dat meester Hyakujo zijn monniken onderhield, woonde een oude man zijn preek bij. Op een dag sprak de meester hem aan: “Kan ik u van dienst zijn?” De grijsaard zei: “Ooit was ik hier zelf zenpriester. In die hoedanigheid stelde een monnik mij eens de vraag: ‘Is de volmaakt verlichte nog onderhevig aan de wet van oorzaak en gevolg?’ ‘Nee’, zei ik argeloos. Sindsdien word ik steeds als vos wedergeboren, nu al vijfhonderd keer. Alstublieft meester, wat had ik dan moeten zeggen?” Hyakujo zei: “De volmaakt verlichte is één met de wet van oorzaak en gevolg.” Daarop kwam de oude man tot volmaakte verlichting.
- Is dit verhaal volgens jou historisch of overdrachtelijk bedoeld?
- In wat voor wereld(beeld) leven of leefden (kl)oosterlingen of althans boeddhisten of althans zenpriesters dat er ten eerste onjuiste antwoorden mogelijk waren of zijn en dat ze ten tweede door een enkel onjuist antwoord maar liefst vijfhonderd levens als vos mogen of mochten of moeten of moesten slijten?
- Vijfhonderd identieke levens in steeds hetzelfde vossenlichaam of vijfhonderd verschillende levens in steeds hetzelfde vossenlichaam of vijfhonderd verschillende levens in opeenvolgende vossenlichamen, wat denk jij?
- Waarom vijfhonderd en niet vijf of vijftigduizend?
- Waarom een vos en niet een fugu of een bonobo?
- Na die vijfhonderd vossenlevens in één keer mens of via onvermelde tussenstappen?
- Hoe wist de oude man dat hij vijfhonderd levens als vos achter de rug had; hield hij dat ergens bij of overleefde zijn geheugen elke vossendood of hield de Boeddha het voor hem bij of was het voorgeprogrammeerd of ging hij af op zijn gevoel of gaf hij uitdrukking aan hoe het voelde of zei hij maar wat of wat?
- Welke wet van oorzaak en gevolg was of is hier werkzaam: een karmische of een fysische, deterministisch of indeterministisch, een morele of een feitelijke, een goddelijke of een duivelse, een biologische of een boeddhistische van leegte of afhankelijk ontstaan misschien?
- Zijn dit in wezen dezelfde wetten of verschillende?
- Gesteld dat de volmaakt verlichte inderdaad één is met de wet(ten) van oorzaak en gevolg, geldt dit dan ook voor de 1. onvolmaakte verlichte, 2. volmaakt onverlichte en 3. onvolmaakt onverlichte?
- Duidt het geloof in volmaakte verlichting volgens jou op onvolmaakte verlichting? Zo nee, waarop duidt het dan wel? Zo ja, waarop duidt het geloof in onvolmaakte verlichting?
- Is de wet van oorzaak en gevolg zelf oorzaak of gevolg en zo ja, waarvan?
- Waar is de wet van oorzaak en gevolg?
- Wie zou je zijn zonder wet van oorzaak en gevolg 1. als je eraan onderhevig was; 2. als je er niet aan onderhevig was; 3. als je er één mee was?
- Wie (of wat) is het die (of dat) één is met de wet van oorzaak en gevolg?
- Kun je er volgens jou voor kiezen om één te zijn of te worden met de wet van oorzaak en gevolg of overkomt het je of was je het altijd al of moet je ervoor oefenen of moet je je overgeven of moet je oefenen in overgave of moet je minstens eenmaal of langdurig in de aanwezigheid van een volmaakt verlichte verblijven of zo?
- Wil deze koan ons volgens jou verrijken met of bevrijden van deze manier van vragen en denken of beide of geen van beide?
In The True Dharma Eye; Zen Master Dōgen’s Three Hundred Koans; van Kazuaki Tanahashi and John Daido Loori staat een eeuwen oudere versie van Hyakujo’s vos die ik je niet wil onthouden.
Misschien vind je er antwoorden in op bovenstaande vragen of misschien vind je er vragen in op bovenstaande antwoorden of misschien kom je wel tot onvolmaakte of volmaakte verlichting of misschien zijn je dagen als (schijn)verlichte of (schijn)heilige wel geteld en als vos aanstaande of misschien sta je op het punt de eerste volmaakt verlichte vos te worden, weet jij veel.
Ik bedoel, weet ik veel.
Maar zeg eens, heeft degene die onderhevig is aan de wet van oorzaak en gevolg een vrije wil of niet?
En degene die er één mee is?
#102. Baizhang en de vos
Iedere keer als meester Baizhang Huaihai onderricht gaf, kwam er een oude man naar zijn preek luisteren. Aan het eind van de preek sloop de grijsaard altijd weg maar op een dag bleef hij achter. Baizhang zei: “Met wie heb ik het genoegen?” De oude man zei: “Ik ben geen menselijk wezen. Ten tijde van Kashyapa Boeddha was ik de abt van dit klooster. Op een dag vroeg een leerling mij: Is de verlichte onderhevig aan oorzaak en gevolg? Ik antwoordde: ‘Nee, dat is de verlichte niet.’ Had ik het maar nooit gezegd! Nu ben ik al vijfhonderd levens lang een wilde vos. Maar wat had ik dan moeten zeggen? Is de verlichte onderhevig aan oorzaak en gevolg? Toe meester, bevrijd me uit dit vossenlichaam!” Meester Baizhang zei: “Veronachtzaam oorzaak en gevolg niet!” Onmiddellijk kwam de oude man tot grote verlichting. Hij maakte een paar buigingen en zei: “Eindelijk ben ik uit mijn vossenlichaam verlost! U zult het aantreffen aan de andere kant van deze berg. Meester, doe me een plezier en behandel het als het lichaam van een overleden monnik.”
Baizhang verzocht de hoofdmonnik bekend te maken dat er na de maaltijd een begrafenisplechtigheid zou worden gehouden. De kloosterlingen zeiden tot elkaar: Wat heeft dit nou weer te betekenen? Hier is iedereen gezond en in de nirvanazaal zijn ook geen zieken.” Na het eten leidde Baizhang de monniken naar de voet van een rots aan de andere kant van de berg. Prikkend met zijn stok vond hij het vossenlichaam, dat op traditionele wijze werd gecremeerd.
’s Avonds hield Baizhang een toespraak over de oude man. Na afloop vroeg Huangbo: “De oude meester gaf een fout antwoord en moest vijfhonderd levens als vos doorbrengen. Wat zou er gebeurd zijn als hij geen fout antwoord had gegeven?” Baizhang zei: “Kom eens hier, dan zal ik het in je oor fluisteren.” Huangbo stapte naar voren en gaf Baizhang een klinkende draai om zijn oren. De meester klapte in zijn handen en zei lachend: “Ze zeggen dat barbaren rode baarden droegen; hier staat het levende bewijs.”
Meer over deze koan in het najaar.
Wet van oorzaak en gevolg in de Wikipedia.
Wet van oorzaak en gevolg in het boeddhisme.
Deze tekst maakt deel uit van de Perongelukexpress, een serie over de vrije wil.
Kitsune zegt
Het is algemeen bekend dat wie in een zenklooster het woord ‘waarom’ gebruikt moet 9 staarten wachten.
Kitsune
Siebe zegt
Het sutta onderricht belicht deze kwestie vanuit de aanwezigheid van neigingen in de geest die onder bepaalde omstandigheden actief worden. In hun actieve vorm gaan mentale neigingen dan verbale en fysieke activiteit op gang brengen. Ze geven zo vorm aan het gedrag.
Ik denk dat iedereen dit ook wel herkent. Je zou het vaak wel anders willen. Je zou wel willen dat, bijvoorbeeld, niet steeds kwade wil opkwam of ergernis of vijandigheid, omdat het ook pijn doet, maar het komt gewoon steeds op.
Je gaat dan dus de last van verzameld kamma ervaren. Je voelt hoe de opgepotte energie van neigingen als het ware voortdurend oplichten in je geest en je ook belasten en beheersen. Je ziet ook dat ze echt wijsheid verzwakken maar je bent ergens ook machteloos tegenover het geweld waarmee het zich allemaal opdringt.
Omdat je die neigingen niet kunt weerstaan, in de zin dat ze telkens je gedrag vormgeven, weet je ook ‘Ik ben niet vrij. Kwellende neigingen beheersen mij. Dat wat mij doet lijden, dat komt eigenlijk van binnenuit, niet van buiten’.
Je ervaart dit dagelijks. Sommige mensen zoeken dan hulp bij therapeuten of goede vrienden en je kunt ook toevlucht nemen in de Boeddha, Dhamma en Sangha. Ook de Boeddha wordt gezien als een soort dokter en de Dhamma als een medicijn.
Hoe dan ook, verlang je naar een uitweg. Sommige mensen voelen die ketening door neigingen zo erg dat ze zelfs zelfmoord plegen. Of ze lijden psychisch zo erg dat ze euthanasie verzoeken.
Het sutta onderricht beschrijft dat zulke van binnenuit werkende leed veroorzakende neigingen door beoefening kunnen afzwakken en zelfs totaal kunnen beeindigen.
Enerzijds kan dit door betere neigingen er tegenover te zeggen maar de meer fundamentele weg is het direct kennis nemen van Nibbana, het ongeconditioneerde.
Zelfs een enkele glimp opvangen van Nibbana heeft een openbarende kracht die het Dhamma-oog opent. Dit ontwaken brengt een proces op gang dat onvermijdelijk, zo zegt men, afstevent op volledige bevrijding van de neigingen.
Dit betekent niet dat men 1 wordt met die neigingen maar ze worden ontworteld op een manier dat ze niet meer actief worden in de geest. Men zegt dat dit door een arahant is gerealiseerd en ook door de Boeddha’s.
Op dit niveau zijn de volgende neigingen ontworteld: identiteitsvisie (beheerst worden door allerlei zelfbeelden), twijfels aan de Boeddha, Dhamma en Sangha, gehechtheid aan regels en rituelen, zintuiglijk verlangen, kwade wil, verlangen naar subtiele mentale staten, rusteloosheid/agitatie, eigendunk/verbeelding en begoocheling/onwetendheid.
De eerste keten die verbroken moet worden schijnt identiteitsvisie te zijn en dit gebeurt als men een glimp opvangt van Nibbana, zo wordt gezegd. Men begrijpt dan op een niet filosofisch of conceptuele manier van lichamelijke processen, van gevoelens, van waarnemingen, van mentale formaties en van bewustzijn, ‘dit ben ik niet, dit is niet van-mij, dit is niet mijn-zelf’.
Het schijnt niet zo te zijn dat wanneer men een eerste glimp opvangt van Nibbana men meteen volledig verlicht is. Er blijven nog neigingen bestaan, maar omdat er wel iets is gezien en ontdekt, staat alles in een ander licht. Geleidelijk, afgewisseld met radicale momenten, worden dan alle neigingen die leed veroorzaken en wijsheid verzwakken, ontworteld.
Op een bepaald moment zijn alle leed-veroorzakende neigingen verdwenen. Wat ook wordt gezien, gehoord, gevoeld etc. dat veroorzaakt van binnenuit geen leed meer.
Het is nog altijd wel zo dat een volledig bevrijde gewoon pijn blijft voelen als ie verwond raakt of ziek wordt bijvoorbeeld maar er is niet meer een neiging die hier min of meer vanzelf met ergernis, afkeer, afstoten, rouw, verdriet, geweeklaag etc. op reageert.
Dus voorwaardelijk ontstaan blijft gewoon gehandhaafd op een manier dat op voorwaardelijke wijze gewoon waarnemingen ontstaan of ervaringen, maar het re-actief deel dat min of meer vaak onbewust op gang komt en geest en gedrag gaat overheersen en leed veroorzaakt, dat is opgehouden te bestaan bij definitieve bevrijding.
Het momentum van neigingen schijnt ook bij het moment van de dood weer wedergeboorte aan te kunnen sturen en zo te dienen als een soort brandstof voor de cyclus van geboorte en dood.
kees moerbeek zegt
Toen ik jukai ontving beloofde ik alle levende wezens te bevrijden. Alle is een beetje veel, maar een zou toch haalbaar moeten zijn, nietwaar? Dus vandaar onderstaand gratis advies aan je.
‘In de Acinteyya-sutta waarschuwt de Boeddha: ‘Monniken, het resultaat van karma is iets waarover men zich geen gedachten moet maken, waarover men niet moet nadenken. Iemand die daarover nadenkt, zou krankzinnigheid of ontsteltenis ten deel vallen.’ Ook waarschuwt hij in de Sabbasava Sutta (Majjhima Nikaya, MN 2) dat de preoccupatie met speculaties over karma āsavas (bezoedelingen, vervuilingen) opwekken, die mensen binden aan samsara.’
http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2014/rechtvaardigheid.html
Siebe zegt
Mocht iemand het thema kamma interessant vinden en benieuwd zijn wat hierover in de Sutta-Pitaka te vinden is, een flinke verzameling teksten en fragmenten zijn hier na te lezen:
http://www.boeddhaforum.nl/index.php/topic,2287.0.html
Arjan zegt
Dank je dat komt van pas.
kees moerbeek zegt
Ik wijs je op deze, vaak verkeerd begrepen woorden van de Ontwaakte, Siebe. Niet om de les te lezen, maar als advies. Boeddhisten houden elkaar immers vast en dat mag best stevig!
De Kalama soetra is een aansporing van de Ontwaakte aan allen die het Achtvoudig Pad (proberen/wensen te) volgen om zelf waar te maken wat heilzaam of niet heilzaam is en om vervolgens (te proberen) juist te handelen. Iedere poging telt en niemand wordt afgewezen. Niemand is schuldig, dat is verademend voor iedereen met een rk of christelijke achtergrond :-)
De Boeddha was als het ware een geneesheer: hij observeerde symptomen, stelde een diagnose, schreef een kuur voor en begeleidde de patiënt bij zijn herstel. En hij was een heel bijzondere arts, niet een die zijn patiënt ziet als casus op twee benen: ‘”Daarom, Kālāmas, zeiden wij dit: ‘Kom dan, Kālāmas: Laat je niet leiden door geruchten, niet door horen zeggen, niet door traditie, niet door geschriften, niet door logische redeneringen, niet door logische gevolgtrekkingen, niet door het overwegen van redenen, niet door het na overpeinzen aanvaarden van een zienswijze, niet door waarschijnlijkheid, niet door de gedachte dat “deze monnik is mijn leraar.” Kālāmas, als jullie zelf weten dat: “Deze dingen zijn heilzaam; deze dingen zijn onberispelijk; deze dingen worden geprezen door de wijzen; wanneer men deze dingen aanvaart en uitvoert, leidt het tot welzijn en geluk”: dan moeten jullie, Kālāmas, die dingen ondernemen en ernaar leven.’ Zo was het gezegd, en daarom werd het gezegd.’
Dank voor de link met de teksten over karma, Siebe. De Boeddha had de neiging om mensen aan te zetten tot ‘omdenken’. Hij gebruikte bekende begrippen om ze een nieuwe lading te geven. Dat is het geval met ‘karma’.
Als gratis service de volgende links.http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2014/karmagazine.html
http://www.vriendenvanboeddhisme.nl/2014/god.html
Zoals ik al schreef is er de leer, maar er is ook het leven waar de Boeddha het over had en jij en ik.
Doe er je voordeel mee. Ik ga stug door alle levende wezens te bevrijden. Al is het er maar eentje en als ik dat ben gaat de vlag uit :-) Ach, die gekke zennies toch!
Tokai Dwaalzin zegt
Ach, hoe zal ik beslissen
Welke kant ik op zal pissen
Tegen de wind in, is het zaak
Dat ik mijn schoenen er niet mee raak
Maar pies ik vrijelijk met de wind mee
Dan verlies ik de greep, holadiejee
Wie weet raak ik een ander wezen
En hoe moet ik de leer dan lezen
Is het zijn karma, kleddernat
Of de mijne, weet je wat?
Het lijkt mij één van de allerslechtste dromen
Daarop met een antwoord te willen komen
Wat mij betreft is ’t werkelijk waar
Deze zaak is en blijft, onbeslisbaar!
Ook in de kwestie van de vos
Blijft het de vraag, wie was de klos
De leraar of de oude man
Wie denkt dat hij het werkelijk weet………..
WEET ER NIETS VAN!!!
G.J. Smeets zegt
Let op de staart “Meer over deze koan in het najaar”
zonder dat het jaar er bij is vermeld. Dat is zoiets als U mag in de wachtkamer plaatsnemen, mijnheer Smeets, de dokter komt zó. Hans Vosmans zal gedacht hebben Always Keep Them Wanting More. En om de tussentijd te doden krijgen we van de vos wat te fröbelen mee met een Möbius ring:
“Maar zeg eens, heeft degene die onderhevig is aan de wet van oorzaak en gevolg een vrije wil of niet? En degene die er één mee is?”
Ja hoor eens, reintje. Als raaf hou ik doorgaans m’n bek als er een lekker gatenkaasje in zit. Maar vooruit, ik knijp een oog dicht: die wil heeft so wie so weinig voeten in de aarde; maar als die ook nog ‘vrij’ moet wezen dan wordt het toch een vrij zwevend geval.
Pitie zegt
Ja karma en vrije wil..tsja..zucht..of dus geen vrije wil..weer zucht..