Beeldend kunstenaar Machteld Teekens uit Hendrik Ido Ambacht werkt sinds 1990 met taal en beeld vanuit een eigen atelier. Om mensen samen te brengen rondom kunst in de ruimste zin van het woord. Zij noemt zichzelf niet zozeer boeddhistisch, als wel sterk beïnvloed door meditatie en ander oefenen. Machteld is actief in de Protestantse Kerk in Nederland. ‘Maar mijn zoektocht ging ook langs het boeddhisme.’
Machteld: ‘Als student in de jaren ’80 woonde ik in Utrecht in wijk C, naast de Jacobikerk. We reisden intensief naar Oost-Europa. De koude oorlog was dan ook dichtbij. Het was de tijd van de panfluittisten uit Bolivia, in hun gekleurde poncho’s. Van de bouw van La Vie, het begin van de postmoderne architectuur. Van de nieuwe Wilden in de schilderkunst. Er was veel werkeloosheid en de loopbaan na je studie was alles behalve helder. En toch.
Uit die werken blijkt hoeveel ruimte ik nam om te experimenteren en me uit te drukken. De dingen niet letterlijk nemen, maar zoeken naar een verhaal. Daar ging alles voor opzij. En dan kun je in korte tijd zo’n enorme afstand afleggen. Ik zie dat nu ook bij jonge mensen, als ze ergens voor durven gaan. Die snelheid van toen en die energie, die heb je alleen als je jong bent. Je vult je rugzak voor de rest van je leven.
Met een aantal mensen uit de kerk en cultuur in Rotterdam richtte ik in 2006 stichting Filo-Sofia op. We wilden belangrijke dichtwerken laten klinken in een mooie omgeving, met life uitgevoerde muziek en beeld.
Van de onlangs met de Nobelprijs gelauwerde dichter Tomas Tranströmer hebben we het gedicht ‘Schubertiana’ laten klinken. Hij noemt in dat gedicht een paar muziekwerken van Schubert, en die hebben we life laten uitvoeren. Moderne poëzie is moeilijk omdat we de context vaak niet kennen.’
Vier grafische werken stelde Machteld beschikbaar gesteld voor de veiling voor de Hope Flowers School in Bethlehem. Gedichten zijn opgenomen in verschillende bundels. Ook werkt zij voor de koepelorganisatie TOBE (voor cultuureducatie) in Dordrecht en omstreken. En maakt projecten voor basisscholen, zoals ‘DE GROENE MAN’, ‘Surf! Als je tekent zie je meer, en ‘Schelden doet (geen) zeer’.
Machteld: ‘De Groene man of Bladerman is een symbool uit de kathedrale beeldhouwkunst van de Middeleeuwen en bestaat uit een portret dat gemaakt is van bladeren. Met veel voorbeelden uit die rijke kunst laat ik zien hoe veel kanten je ermee op kan. Je kan er een grappige carnaval-achtige figuur van maken, of een serieuze Memento Mori (gedenk te sterven). Je kan er ook een natuurmens van maken, die in het bos beter thuis is dan in de stad. Je kan je verstoppen achter bladeren, maar gek genoeg laat je je dan juist zien. Talloze tienjarigen hebben zich er al aan gewaagd. Maar ook volwassenen weten er weg mee.
Dagblad Trouw schreef over Machteld Teekens. ‘In de Amsterdamse tweedehands boekwinkel ‘Joot’ hangt een vreemde sfeer. Verstild is een te zwaar woord. Er lopen klanten door de winkel. Ze kletsen, lachen. En toch. Wie de boekenkasten afstruint op zoek naar een afgedankt meesterwerk, heeft het gevoel bespied te worden. Niet door klanten, maar door de portretten van Machteld Teekens.
De geportretteerden dringen zich niet op. Wie goed kijkt, ziet dat het doden zijn, deel uitmakend van het project ‘Allerzielen’, waarmee Teekens eerder in Rotterdam exposeerde.
Geen dode familieleden, maar tekeningen, geïnspireerd door de Etruskische grafportretten van Volterra (eerste eeuw v. Chr.). De kunst, architectuur en landbouw van de Etrusken stonden op een hoog plan, maar ook de wijze waarop ze met de doden omgingen. Ze ontwierpen grafkamers, die vaak het interieur hadden van een huis, met serviesgoed en voedsel, alsof de doden aan huisraad geholpen moesten worden voor een nieuw bestaan. Daar hoorden ook albasten kisten bij, met op het deksel een liggende figuur. In de kist de as van de dode.
Teekens: ,,De inspirerendste gedachte was dat deze kisten gemaakt zijn in de veronderstelling dat de ziel van de overledene blijft voortbestaan en steun uit de materiële wereld nodig heeft. Nergens heb ik zulke mooie navels gebeeldhouwd gezien, en zulke mooie etherische mannenhoofden.”
Etherisch – dat zijn Teekens’ tekeningen ook. En op een bepaalde manier ook onhandig, naïef, alsof ze zichzelf heeft gedwarsboomd. Dat blijkt ze ook te doen. Teekens schildert opzettelijk met twee pennen, twee handen, en een paar rudimentaire lijnen. ,,Het papier waarop ik werk is nat van de thee. De inkt van die eerste lijnen maakt in die thee allerlei rare uitlopers. Daardoor krijg je een heel ander, veel levendiger beeld dan die droge lijn zelf kan geven. Ik kijk hoe dat gaat, hoe het zich ontwikkelt, zoals je in de doka kijkt naar een foto in de bak chemicaliën. Dan leg ik ze op de grond te drogen en een paar dagen later kom ik ze weer tegen en kijk ik weer.”
Dan pas komen techniek en vaardigheid om de hoek kijken. Teekens interpreteert wat ze ziet, met krijt, kleurpotlood en aquarelverf. ,,Ik weet dan nog niet waar het heen moet, ik spiegel mijzelf in het materiaal, en ben tegelijk een spiegel die de blikken van wie mij aankijken kaats.”
Zweef
Geef je over aan een vrije val
zweef als zaad op
vroege vleugels van de wind.
Hoor de stilte van de snelle stroom
aan de overkant bergen, een wijngaard
glanzend in de zon.
Daal af naar de rivieroever,
verdwijn drijf langs de
lichtende buik van een vis
Die in het stromende water hangt
laat je dragen door het water
stoot je voeten niet.
Geef je over aan een vrije val
zweef als zaad op
vroege vleugels van de wind.
Vaar door uiterwaarden
over het weiland heen voel het water
langzaam zakken dag na dag.
Drink niet; word
warm en hard als klei
slaap uit in het gele platte gras.
Ontwaak met de kikkers
wacht tot muggen dansen
met een lentebries als voertuig,
Geef je over aan een vrije val
zweef als zaad op
vroege vleugels van de wind.
Ga mee omhoog, koude stegen
stenen trappen, zie
het licht achter de vensters aangaan.
Wees zwart als de nacht
door het duister omgeven val
met de wind van de bergen.
Drijf bij ‘t krieken van de dag
op veren, land zacht in de
warme vacht van een schaap.
Geef je over aan een vrije val
zweef als zaad op
vroege vleugels van de wind.
Beweeg mee met de kudde
draaf en huiver van vreugde
doe wat je doen moet:
