In het Nederlands Boeddhistisch Archief (NBA) zijn boeiende zaken te vinden over het Tulpenboeddhisme. Bijvoorbeeld De Lotusvijver, die verscheen van1995 tot 2009. In het colofon daarvan staat: ‘De Lotusvijver is een onafhankelijk kwartaalblad voor beoefenaars van zenmeditatie. De nadruk ligt op persoonlijke ervaring en de integratie van zen en het dagelijks leven.’ Een aansprekend artikel is De koan van Sisyhus, uitgave winter 03/04.
Al bladerend in Niets bijzonders van zenlerares Joko Beck, kwam ik de naam van Sisyphus tegen. Bij eerste lezing was deze Griekse mythologische figuur me ontgaan. Aandachtig herlas ik de passage, dook in mijn boekenkast en vond een vergeeld exemplaar van Le Mythe de Sisyphe van de essayist, roman- en toneelschrijver Albert Camus (1913-1960). Zijn meest gekende roman is wellicht La Peste uit 1947. De oorspronkelijke uitgave van de Mythe verscheen in 1942 en die van Niks bijzonders in 1993. In beide staat de koan van Sisyphus, oftewel het vraagstuk van menselijk lijden en vrijheid centraal.
Sisyphus was koning van Korinthe en had de goden mishaagd. Hij werd door hen veroordeeld tot een eeuwigdurende straf. Hij moest een gigantisch rotsblok tegen een heuvel oprollen en als deze eenmaal boven was, rolde het weer naar beneden, telkens weer.
‘We beschouwen de taak van Sisyphus als moeilijk en onaangenaam. Maar hij duwt alleen van moment tot moment het rotsblok omhoog en kijkt hoe het terugrolt. Net als Sisyphus doen we van moment tot moment wat we doen. Maar aan die handeling koppelen we oordelen, ideeën,’ zegt Beck. De koning kwelt zichzelf als hij bijvoorbeeld de hoop koestert dat de steen bovenop de heuvel blijft liggen, maar ook zelfbeklag kan zijn tol eisen. Ieder mens heeft als het ware zijn wraakzuchtige god en rotsblok omhoog te duwen. Dat hoort bij het leven, maar wat zou dat? De zenlerares vervolgt: ‘ Als we het rotsblok in ons hoofd koesteren, lijkt het rotsblok van het leven zwaar. Anders is het leven gewoon dat wat we doen. We hebben meer vrede met gewoon ons leven te leven zoals het is, gewoon elke dag weer de last op te nemen, door elke keer de ervaring van het optillen te zijn…Sisyphus was al vrij, omdat hij gewoon deed wat hij deed.’
De Mythe de Sisyphe is geschreven tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog. Ook in de ogen van Camus is de koning géén slachtoffer. Integendeel, Sisyphus is zich van zichzelf en zijn lot bewust en omdat hij dit lot volledig omarmt, pleegt hij verzet tegen de goden en is dáárom vrij. Soms is de steen zijn geluk, maar soms ook zijn ongeluk. Hoe verlaten we van god en mensen we ook zijn, hoe onbegrijpelijk en zinloos een mensenleven, het is het waard om mens te zijn! Camus concludeert: ‘La lutte elle-même vers les sommets suffit à remplir un coeur d’homme. Il faut imaginer Sisyphe heureux.’ Vertaald: ‘De strijd naar de top is op zichzelf voldoende om een mensenhart te vullen. Wij moeten ons voorstellen dat Sisyphus gelukkig is.’
Beck, J. Niets bijzonders. Uitgeverij Karnak. maart 2016
Joko Beck, niets bijzonders
https://www.youtube.com/watch?v=dw3wv657gtQ
Zeshin zegt
Raar, dat we niet alleen een steen, maar ook nog god in ons hoofd mee dragen en daarover praten als koan om op te lossen
bolletje zegt
Ik heb ook een stukje geschreven over dit boek, ik schreef het voor mijn filosofie studie. Ik heb wel wat problemen met de analogie van Camus.
Het is het waard om mens te zijn? Het is een lastige stelling, dat. Want we zijn nooit anders geweest dan mens. Je kan het zo moeilijk vergelijken. Net als de stelling: leven is absurd. Eigenlijk een drogredenering, want waarmee wil je het vergelijken? Blauwe bananen zijn raar, want gele zijn normaal.
Als leven raar is, wat is dan normaal? Waar zet het zich tegen af? Die tijd waarin Camus schreef was gewoon voornamelijk bizar. En hij voelde zich bizar. Maar wat je voelt, is nog niet ‘de waarheid’. Als ik zeg : wow, het leven is super normaal, voelt super normaal, is dat net zo goed waar.
G.J. Smeets zegt
“Sisyphus was koning van Korinthe en had de goden mishaagd. Hij werd door hen veroordeeld tot een eeuwigdurende straf. Hij moest een gigantisch rotsblok tegen een heuvel oprollen en als deze eenmaal boven was, rolde het weer naar beneden, telkens weer. […] Maar hij duwt alleen van moment tot moment het rotsblok omhoog en kijkt hoe het terugrolt. […] Sisyphus is zich van zichzelf en zijn lot bewust en omdat hij dit lot volledig omarmt, pleegt hij verzet tegen de goden en is dáárom vrij.”
Dat is een mooi romantisch existentiële verhaspeling-met-boeddhistisch-sausje van een snoeihard wraakverhaal uit de Oud Griekse tribale literatuur.
Koning? Hij was een slimmerik, veedief en oplichter die het met de buurvrouw deed terwijl haar man de stal uitmestte. Zijn eigen echtgenote was een dochter van Atlas. Effe de literaire bronnen raadplegen: Hyginus, Polyaenus, etc.
En als er in dat verhaal al een koan inzit dan is de oplossing niet ’spiritueel’ maar simpel fysisch: op een gegeven ogenblik is de berg door al dat rollen van de steen afgevlakt. Een goede reden waarom de slimmerik erin volhardt.
kees moerbeek zegt
Dank G.J., je mist het punt. Het is allemaal fictie en de ‘gein’ daarvan is dat we het allemaal heel erg serieus nemen.
Begrijp dat nou toch eens.