Maria Backes verbleef een jaar in de kloosters van Ajahn Brahm in Australië en nam daar deel aan een sutta-retraite van Ajahn Brahmali, een zeer gewaardeerde en inspirerende monnik in Ajahn Brahm’s klooster. Ze schreef haar ervaringen op. Na de retraite vroeg ze Ajahn Brahmali of hij in Europa een retraite wilde komen geven en hij stemde toe. In juni 2017 gebeurt dat in Duitsland, net over de grens met Nederland.
Toen ik voor het eerst van Ajahn Brahmali’s sutta retraites hoorde, was ik niet bijzonder geïnteresseerd. De gedachte om naar zo’n retraite te gaan en iets anders te doen naast het mediteren, kwam niet bij me op. Toch voelde ik me wel al sinds geruime tijd aangetrokken tot de sutta’s en ook tot de manier van lesgeven van Ajahn Brahmali. Tijdens een retraite met Ajahn Brahm in Jhana Grove, vertelde iemand mij van deze retraites en mijn interesse was gewekt. Ik had het grote geluk een plaats te bemachtigen, want die zijn doorgaans snel volgeboekt.
Tijdens de introductie op de eerste avond maakte Ajahn Brahmali duidelijk wat een ‘sutta retreat’ is, of beter ‘sutta en meditatie retraite’. Het gaat erom gebruik te maken van de leer van de Boeddha om ons in onze meditatie te begeleiden en ons te inspireren. Ajahn’s idee was om net genoeg te studeren om te begrijpen hoe we moeten mediteren, maar ook niet te veel.
Onze leraar wees er ook op wat de ‘middenweg’ betekent in termen van een meditatie retraite: Ons niet overgeven aan sensuele genoegens, noch onszelf kwellen op welke manier dan ook. Het grootste gevaar schuilt in dat laatste”’, legde hij uit. ‘Er is nauwelijks kans om veel van sensuele genoegens te genieten tijdens deze retraite.’ Het doel van deze middenweg is om het lichaam te laten ‘vallen’. Als de geest te druk bezig is met lichamelijke gewaarwordingen afkomstig van onze zintuigen, is ook het lichaam zelf constant aanwezig, en hetzelfde gebeurt als we door de pijn heen proberen te zitten, te weinig slapen of eten of iets dergelijks. Alleen als we niet overdreven veel plezier hebben in het lichaam, noch wanneer we constant bezig zijn met pijn kan het gebeuren dat het lichaam verdwijnt uit onze waarneming en we toegang krijgen tot deze prachtige innerlijke mentale wereld.
Afhankelijk ontstaan
Het overkoepelende thema van deze retraite was ‘afhankelijk ontstaan’, meestal beschouwd als een moeilijk onderwerp en niet gemakkelijk te begrijpen. Maar de manier waarop Ajahn Brahmali het uitlegt maakt het heel transparant en begrijpelijk. In deze retraite heeft hij niet alleen geprobeerd alles te benaderen vanuit een intellectueel of analytisch perspectief, maar ook vanuit een praktisch perspectief: wat betekent afhankelijk ontstaan in onze meditatie? Het fundamentele punt is dat er een causale opeenvolging is, het ene volgt na het andere waardoor onwetendheid leidt tot lijden. Zo kunnen we zien hoe uit een bepaalde conditionering stap voor stap de volgende factoren voortvloeien, eindigend met lijden, ons fundamentele probleem. Maar op dezelfde manier zijn er andere causale opeenvolgingen, die stap voor stap kunnen leiden naar bevrijding!
Dit is de grote boodschap van de Boeddha, en de boodschap van deze retraite: Er is een uitweg uit het lijden, en iedereen van ons kan dat ervaren en bereiken. En niet door onszelf te vermoeien met hard te werken, maar door gewoon door een natuurlijk proces te laten verlopen.
Ajahn Brahmali wees erop dat het uitgangspunt de houding/motivatie die we in de meditatie meebrengen is. Het is belangrijk om dit uitgangspunt goed te begrijpen zodat het gehele ontwikkelingsproces zich vanzelf kan manifesteren. En wat is deze houding die we nodig hebben als uitgangspunt? Het is vooral een gevoel van geluk. Het is dit soort geluk zoals het voortvloeit uit verschillende beschouwingen die de Boeddha adviseert bij verschillende gelegenheden, zoals het nadenken over moraal (sila), vrijgevigheid (dana) of de “3 Juwelen” (Boeddha, dhamma, sangha).
En dit geluk resulteert ook uit het beoefenen van sila, met name de ‘achterzijde van de sila-munt. De voorkant is wat meestal wordt geleerd (niet doden, stelen, enz.). Maar wat betekent dan de achterzijde? De achterkant van niet doden is zorgen voor levende wezens, het ontwikkelen van compassie en mededogen. De achterzijde van niet stelen is vrijgevigheid, enz.
Vrijgevigheid
Heb je al eens je vrienden uitgenodigd voor een kopje koffie of thee, en heb je ze er een lekkere taart bij geserveerd die je zelf hebt gemaakt? Kun je je nog herinneren hoe gelukkig je je voelde toen ze die taart aten? Dit is het soort geluk dat voortkomt uit vrijgevigheid en zorg voor anderen! In die zin is het nemen van de acht voorschriften een zeer belangrijke ondersteuning voor onze meditatie tijdens retraites. En het verband met moraliteit (sila) is een voorwaarde voor een succesvolle meditatie; het boeddhistische pad speelt zich niet alleen af op het meditatiekussen.
Op deze manier was het voor mij ook mogelijk om mijn depressieve stemming, die me aan het begin van de retraite in de greep had, te overwinnen. Ik was nog steeds herstellende van een verkoudheid en had ook tijd nodig om mij aan te passen aan deze nieuwe omgeving; dus in mijn gedachten was ik in een toestand van negativiteit met gedachten als ‘Ik zal nooit iets bereiken op dit pad’, ‘ik ben niet goed genoeg’, enz. Met hulp van de instructies van de Boeddha en uitgelegd door Ajahn Brahmali, was ik in staat om alles te laten gaan, me niet te laten overwelmen door deze negatieve gedachten en toegang te zoeken tot een betere positievere gemoedstoestand, om rust en geluk te vinden. Ik heb erg genoten van de retraite.
Inspiratie en vreugde
Bij het luisteren naar de gesprekken van Ajahn Brahmali valt één ding me altijd op: Hij bracht zoveel inspiratie en vreugde in elke zin dat het echt was alsof de sutta’s tot leven kwamen, alsof de Boeddha zelf hier aanwezig was in het hier en nu. We konden allemaal voelen hoeveel hij houdt van de sutta’s en deze liefde en vreugde was besmettelijk. En met deze houding was hij een levend voorbeeld voor iedereen om zelf deze vreugde en liefde te ontwikkelen en dat is precies wat hij beschreef als uitgangspunt voor de meditatie. Dit was precies wat ik nodig had om me uit mijn sombere stemming te helpen.
Mijn favoriete sutta uit de retraite:
AN 10.61 Onwetendheid. Ik heb niet geprobeerd het te vertalen.
“Just as, when it is raining and the rain pours down in thick droplets on a mountaintop, the water flows down along the slope and fills the clefts, gullies, and creeks; these, becoming full, fill up the pools; these, becoming full, fill up the lakes; these, becoming full, fill up the streams; these, becoming full, fill up the rivers; and these, becoming full, fill up the great ocean; thus there is nutriment for the great ocean, and in this way it becomes full.
So too, “Thus associating with good persons, becoming full, fills up hearing the good Dhamma. Hearing the good Dhamma, becoming full, fills up faith. Faith, becoming full, fills up careful attention. Careful attention, becoming full, fills up mindfulness and clear comprehension. Mindfulness and clear comprehension, becoming full, fill up restraint of the sense faculties. Restraint of the sense faculties, becoming full, fills up the three kinds of good conduct. The three kinds of good conduct, becoming full, fill up the four establishments of mindfulness. The four establishments of mindfulness, becoming full, fill up the seven factors of enlightenment. The seven factors of enlightenment, becoming full, fill up true knowledge and liberation. Thus there is nutriment for true knowledge and liberation, and in this way they become full.”
Deze gelijkenis met het water dat alles en overal alles vult is zo mooi en geeft je het gevoel dat je onder een douche van zegen staat. Om bij het beginpunt van deze opeenvolging te komen en met een aantal goede mensen, die de dhamma uitleggen en die trouw blijven aan de sutta’s, samen te komen, is eigenlijk niet zo moeilijk. Wat ik hierbij voelde was: op dit moment ben ik ben simpelweg met zo’n persoon en met zulke lessen. Dat betekent dat het mogelijk moet zijn de andere elementen van deze opeenvolging te ontwikkelen, één voor één, zelfs voor mij.
