Na een lange zoektocht in zowel het Oosten als in de westerse wetenschap, is Marnix van Rossum, psycholoog en meditatiebegeleider, tot de conclusie gekomen dat het vooral (geloofs)overtuigingen en dogma’s zijn die ons belemmeren om vrij te leven en te doen wat goed voor ons is. Hij noemt dit boxen. Wat levert het op om out of the box te gaan? En hoe doe je dat?
Ditmaal nemen we discipline onder de loep. Alles heeft twee kanten. Discipline hoeft niet altijd goed te zijn, maar geen discipline ook niet. De belangrijkste vraag moet zijn, wat helpt jou het meeste? Als je dat niet doet volg je alleen maar een idee in je hoofd over wat goed is en fout.
In boeddhistische cirkels is discipline een belangrijk onderdeel van het pad om een beter, gelukkiger, wijzer en liefdevoller mens te worden. Voor de niet-monniken (leken) zijn het meestal 5 geloftes waar men zich aan dient te houden: niet doden, stelen, liegen, seksueel overschrijdend gedrag en geen bedwelmende middelen zoals alcohol en drugs gebruiken. Voor monniken zijn er veel meer regels. Er zijn honderden geloftes, die enigszins verschillen naar gelang de specifieke boeddhistische traditie waartoe je behoort.
Toen ik een tijdje monnik in Birma was mocht ik bijvoorbeeld niet in een gebouw slapen waar ook vrouwen sliepen en niet met een vrouw praten zonder dat er iemand anders bij was. Ik moest mijn kleding op een bepaalde manier dragen, mocht niet rennen, spelen, of zwemmen.
Min of meer onbesproken wordt er als monnik toch best veel van je verwacht door de lekenbevolking. Ze letten er op of je wel een goede monnik bent en niet iemand die profiteert en het niet zo nauw neemt met de regels.
Nu zijn discipline en regels niet per se verkeerd. Voordat ik een kloosterleven leidde leefde ik in Amsterdam, wild en zonder regels. Ik werd daar niet per se beter van. De structuur van de kloosters gaf rust, verdieping en een gevoel van veiligheid. Je weet waar je aan toe bent en ook waar je aan toe bent bij anderen. Je leeft immers met z’n allen volgens dezelfde morele code. Onthouding van bepaalde gewoontes en verlangens, zoals ongezond eten, seks, smartphonegebruik en roken en drinken kan erg prettig zijn. Op een gegeven moment merk je dat het lukt en kun je je vrijer en onafhankelijker gaan voelen.
Aan de andere kant kun je door discipline en regels streng voor jezelf worden. Je kunt gaan vinden dat je bepaalde dingen niet mag, terwijl het soms ook best goed is jezelf te verwennen en te genieten. Dat is ook gezond. Ik ben nogal streng voor mezelf, waardoor ik in mijn hoofd toch best bezig was het goed te doen en misschien wat te serieus en streberig werd. Volgens sommige westerse meditatieleraren zoals Jack Kornfield, sluiten bepaalde Aziatische meditatietradities daarom niet altijd aan bij de westerse mindset omdat we vaak al zo doelgericht en ambitieus zijn. Als we mediteren om ons door pijn heen te vechten, om verlicht te worden, of binnen een erg gedisciplineerde structuur te leven, zoals bij zen, dan hoeft dat niet altijd goed voor ons te zijn. Het kan zelfs een ongezond patroon in stand houden in plaats van iets doorbreken. Of zelfs masochistische trekjes kunnen het worden van zelfafstraffing, als je eigenlijk boos bent op jezelf bijvoorbeeld.
Hoe weet je dan of discipline goed voor je is? In welke mate en op wat voor manier?
- Wat is je behoefte?
Ik denk dat de belangrijkste vraag die beantwoord moet worden is, wat is je werkelijke behoefte? Als je ook leert om emotioneel goed voor jezelf te zorgen, dan hoef je niet hard te werken om goed te zijn of over je grenzen te gaan door te veel discipline. Als je gehoor geeft aan je behoefte wil dat niet zeggen dat je helemaal niets meer doet en maar wat rondhangt. Het kan ook betekenen dat je jezelf aanmoedigt als dat is wat je nodig hebt.
Is je behoefte bijvoorbeeld veiligheid? Dan kun je er wel naar streven om alle mogelijke gevaren te voorkomen, maar je bent dan waarschijnlijk meer geholpen met rust, voorspelbaarheid en zelfvertrouwen. Is je behoefte erkenning, gezien worden, of goed zijn, dan kun je proberen iedere dag heel gedisciplineerd je doelen en voorgenomen gewoontes, of rituelen netjes te voldoen om je goed te voelen, maar uiteindelijk zijn we het meest geholpen door te werken aan je zelfbeeld of door iets te doen waarover je vooral zelf trots bent, maar dat niet per se iets is dat in je omgeving wordt gezien als goed. Dan leef je namelijk meer vanuit jezelf, vanuit je gevoel, of hart en minder vanuit de box uit je hoofd, of die van de omgeving.
De situatie op dit moment in de wereld door het coronavirus kan een kans zijn om meer stil te staan bij onze behoeftes. We vragen vaak zoveel van onszelf, we moeten maar door, proberen onze doelen te halen en hard te werken, maar waar hebben we eigenlijk behoefte aan? Nu velen van ons gedwongen zijn projecten neer te leggen, kan onze coping wegvallen om goed te zijn. Dat kan confronterend zijn, maar ook een wending geven door te leren werkelijk goed voor onszelf te gaan zorgen.
2. Laat je emotie er uit
Te veel discipline kan negatief worden. Veel mensen hebben een te sterke discipline omdat ze streng zijn voor zichzelf. Ze vinden zichzelf in de basis niet goed. Als je echter boos bent op jezelf kun je bijvoorbeeld beter die emotie voelen en het gevoel dat daar onder ligt de ruimte geven (vaak verdriet) in plaats van jezelf te straffen door je grenzen van pijn of ongemak op te zoeken. Dat lost het probleem namelijk niet op. Je blijft dan bezig en kunt jezelf moeilijk toelaten om de teugels te laten vieren als dat even beter is.
Hetzelfde geldt natuurlijk voor het omgekeerde. Stel je hebt geen enkele discipline en je waait met alle winden mee. Dat doe je waarschijnlijk ook niet voor je plezier! Daar word je namelijk ook niet per se beter en gelukkiger van, want je krijgt dan weinig gedaan. Vaak is er in zo’n geval sprake van onderliggende onrust, of gevoelens van verdriet of eenzaamheid. Die gevoelens mijd je dan misschien door maar van alles te doen dat aantrekkelijk lijkt in het moment om maar niet echt tot jezelf te komen.
3. Wat is je persoonlijkheid?
Ben je een gestructureerd persoon die altijd gewend is dingen op dezelfde manier te doen? Dan kun je je discipline misschien beter wat meer laten varen en meer ontspanning zoeken en flexibel zijn. Altijd maar hetzelfde doen, op dezelfde manier strookt namelijk niet helemaal met de realiteit, die ook continue veranderend is en emergend. We moeten ook open blijven, anticiperen, out of the box kunnen denken en flexibel blijven. Je uitdaging zou dan kunnen zijn, doe wat je in het moment leuk vindt!
Iedereen is immers anders dus je moet weten wat jou kan bevrijden van een ingesleten patroon.
Ben je daarentegen een stuiterbal die impulsief met alle winden en impulsen meewaait, dan kun je beter wat meer structuur en discipline inbouwen. Ik zie mezelf meer in de laatste categorie. Als ik niet wat structuur in mijn dag aanbreng dan verzand ik in van alles en nog wat zonder dat er iets afkomt. Dus doe ik als het lukt beter het ene uur mijn e-mail, het volgende uur werk ik aan mijn project, dan rust ik een half uur, vervolgens ga ik sporten etc. Ik plan ook mijn beloning, van rust en plezier in, zodat ik niet te streng blijf voor mezelf en mijn dag alleen uit taken bestaat.
Nu we thuiszitten
De situatie is nu dat de meesten van ons door het coronavirus thuis zitten. Dat is zowel voor de gestructureerde persoon die altijd gewend is te doen, wat hij, of zij gewend is, als voor de impulsievere een uitdaging. Je kunt niet meer ineens iets leuks gaan doen waar je op dat moment zin in hebt.
In beide gevallen kan deze periode een uitdaging zijn om de verbinding in jezelf te herstellen. We kunnen ons afvragen waar we werkelijk behoefte aan hebben om onszelf vanuit de diepte, op een meer oorzakelijk niveau werkelijk te helpen.
Voor beide gevallen stel ik enkele meditatielezingen beschikbaar die kunnen helpen in dit proces: https://drive.google.com/open?id=1Lczp-gHdazcqyqTcLyVKFWxWPtMBH_Dh
Let wel het zijn spontaan opgenomen live meditatielezingen, dus niet professioneel ge-edit.
Ter afsluiting vind ik dit een mooie tekst, langere tijd geleden geschreven door Kitty O’Meara:
‘’And the people stayed at home. And read books, and listened, and rested and exercised, and made art, and played games, and learned new ways of being, and were still. And listened more deeply. Some meditated, some prayed, some danced. Some met their shadows. And the people begin to think differently. ‘’And the people healed. And in the Absence of people living in arrogant, dangerous, mindless, and heartless ways, the earth began to heal.
‘’And when the danger passed, and the people joined together again, they grieved their losses, and made new choices, and dreamed new images, and created new ways to live and heal the earth fully, as they had been healed’’
