Tweespraak – Veel huwelijken en vaste relaties stranden

Vandaag deel negen in de serie Tweespraak. De auteurs -psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur, praten over verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en Dzogchen. De lezer wordt van harte uitgenodigd om mee te praten.

Luuk: Veel huwelijken en vaste relaties stranden, terwijl de partners aanvankelijk zo verliefd waren en vast besloten waren om hun leven lang bij elkaar te blijven. Eén op de twee huwelijken eindigt voortijdig. Als oorzaken worden genoemd:

• Gebrek aan communicatie, niet duidelijk maken wat je belangrijk vindt in de relatie.
• Niet voldoende voor elkaar zorgen.
• Gebrek aan intimiteit.
• Ontrouw.

Kunnen we tegenvallers in onze relatie niet meer accepteren, verwachten we te veel van de ander?

Rob, ik weet dat je geen relatietherapie doet, maar je hebt wel vaak te maken met mensen die relatieproblemen hebben. Welke problemen kom je tegen en hoe ga je hier mee om?

Rob: Er kunnen velerlei aanleidingen zijn waardoor de liefde verdwijnt uit een relatie. In mijn volgende boek “liefde is” ga ik hier uitgebreid op in. Ik noem hier een aantal hoofdlijnen.

In eerste instantie stel ik dat conflicten hoe dan ook zullen plaatsvinden. Waar het om gaat is hoe geliefden met hun geschillen omgaan. De inzet zou moeten zijn dat bij belangrijke meningsverschillen de geliefden via onderhandeling tot een compromis komen, waarbij beiden zichzelf en de ander in hun waarde laten. Sommige conflicten zijn misschien niet gelijk op te lossen. Je kan dan proberen daar niet te veel energie in te stoppen.

Dat beide elkaar in hun waarde laten is lang niet altijd het geval en juist dat kan een relatie ondermijnen. Daarvan noem ik een aantal voorbeelden die ik regelmatig tegenkom:

– Geliefden ontkennen hun geschillen.
– Ze kunnen proberen het geschil ongedaan te maken door te strijden. Geprobeerd wordt dat de ander zijn standpunt loslaat.
– Er kan gebruikt gemaakt worden van aanpassen. Het gevolg is dat degene die zich aanpast een innerlijk conflict heeft.
– Er kan gebruik gemaakt worden van terugtrekken. Het gevolg hiervan is dat er emotionele afstand ontstaat.
– In het omgaan met conflicten kan één of beide overtuigd zijn van eigen gelijk.
– Wat vaak gebeurt, is dat het thema schuld erbij gehaald wordt. Hierdoor kan het eigenlijke conflict op de achtergrond verdwijnen.
– Als laatste wil ik geloofsproblemen noemen. Bij conflicten kunnen geliefden getriggerd worden in hun geloofsvergissingen. Bijvoorbeeld ik doe er niet toe, ik ben niet belangrijk, mijn wil heeft geen recht van bestaan e.d.. Als dat gebeurt wordt de ander een soort van vijand, een kwetser die een geloofsvergissing bevestigd. Dit zijn allemaal aanleidingen dat geliefden verder van elkaar weg komen te staan en de liefde vermindert.

Een veel voorkomende geloofsvergissing, die storend werkt op de liefde, is de idee dat de behoefte aan verbondenheid en de behoefte om je zelf te kunnen zijn elkaar in de weg staan.

Terwijl het juist behoeftes zijn die samen dienen te werken. Twee geliefden met beide deze geloofsvergissing gaan deze behoeftes vaak opsplitsen. De een wordt vertegenwoordiger van de behoefte aan binding (verlatingsangst) en de ander vertegenwoordiger van de behoefte van vrijheid (bindingsangst). In dezelfde relatie kunnen er omslagpunten komen, waardoor er wisseling van de vertegenwoordiging van deze behoeftes optreedt. De emotionele afstand tussen deze twee geliefden blijft daarmee constant. De vertegenwoordiger van de behoefte aan verbondenheid zal zich makkelijk aanpassen. Met als gevolg dat die persoon te weinig zichzelf kan zijn. De vertegenwoordiger van vrijheid zal meer gebruik maken van strijden of terugtrekken. In het laatste geval zal die zijn eigen dingen doen zonder medeweten van de partner.

Het is mijn standpunt dat liefde floreert als beide geliefden zichzelf zijn in hun verbondenheid. De ander in zijn of haar waarde laten gaat niet ten koste van verbondenheid. Jezelf zijn in verbondenheid vraagt om eerlijk naar jezelf te zijn en deze informatie toe te vertrouwen aan de partner.

Luuk: Jan Geurtz beschrijft in zijn boek ‘Over liefde en loslaten’ zijn eigen relatiecrisis. Volgens Jan Geurtz nodigde Boeddha ons uit om ons lijden te onderzoeken vanuit het oordeelsvrije gewaarzijn. Juist het niet willen ervaren van de pijnlijke situatie, veroorzaakt het lijden. Onze pure ervaring is altijd vrij van lijden. Maar onze gedachten projecteren elke ongemakkelijke ervaring naar buiten, alsof het een werkelijk bestaande omstandigheid is, een objectief pijnlijke situatie. Tegelijk ontstaat een projectie van een echt bestaand -ik- die slachtoffer is van die situatie. Omdat we zo gaan geloven dat de situatie het probleem is, gaan we ons ertegen verzetten, we proberen de pijn niet te ervaren. Een tactiek van de overlever is de ander de schuld te geven of juist jezelf. Maar dit voegt alleen maar lijden toe. Je moet dus leren deze projectie-reflex te herkennen en de pijn juist wel te voelen.

Volgens Geurtz kan je een pijnlijke emotie voorstellen als een soort twee componentenlijm. De lijm plakt pas als je er een tweede component doorheen mengt. Een fysieke sensatie in je lijf plus een gedachte vormen dus samen de pijnlijke emotie. De gedachte is afkomstig uit je aangeleerde, geconditioneerde, zelfbeeld. De emotionele pijn in een levenscrisis zoals een relatiecrisis kan je zien als de beste spirituele leraar. Jan Geurtz beschrijft hoe het hem en zijn partner lukte om steeds de ondertoon van liefde en zorg voor elkaar te blijven voelen, ondanks de neiging tot het maken van verwijten naar elkaar. Spirituele groei ontstaat als je gaat inzien dat liefde je eigen diepste natuur is. Ons geconditioneerde zelfbeeld is zo overtuigd van zijn behoeftigheid, dat ‘je goed voelen’ wel van buiten lijkt te moeten komen. Daar is de ander voor nodig, denken we. En bovenaan ons wenslijstje staat de liefde van een vaste partner. Een pijnlijke emotie begint vaak met een onvervulde behoefte. Als mijn partner nu maar de liefde zou geven waarom ik vraag, dan zou het wel goed met me gaan, is de gedachte. En juist dat is de oorzaak waardoor veel relaties stranden.

Rob: Dat onze pure ervaring vrij van lijden is, vind ik een stelling die niet geloofwaardig is. Tenzij je het woord lijden enkel gebruikt in verband met toegekende betekenis bij pijn. Als ik niet weg kan uit een situatie en de pijniging houdt aan, dan zou ik dit een lijden noemen. Hoe verlicht iemand ook is, als zo iemand in een concentratiekamp gevangen zit en gepijnigd wordt, dan lijkt mij dat dit lijden is. Dichter bij huis als kinderen mishandeld, verwaarloosd of misbruikt worden, lijkt mij dat zij ook lijden, terwijl ze onbewust nog tamelijk verlicht zijn. Gaandeweg ontwikkelen zij een geloof over zichzelf en de wereld waardoor hun bewustzijn donkerder wordt en wegraken van de onbewuste verlichting. Wel ben ik het er mee eens dat we bij onze ervaringen waar we pijn bij beleven veelal bij reflex een betekenis toekennen aan het gebeuren, waardoor onze pijn in elk geval verhevigd wordt en als dit aanhoudt juist die betekenisgeving zorgt voor lijden.

Terugkomend op mijn eerdere reactie: de liefde verdwijnt uit een relatie, ik zou haast zeggen per definitie, juist doordat we ons laten bepalen door de geloofsverhalen die in ons leven. In die zin wil ik ook stellen dat we allemaal voor een deel gehypnotiseerd rondlopen op deze planeet. De inhoud van deze hypnose zal bepalen in hoeverre we elkaar kunnen vertrouwen in de liefde, ook al beleven we soms pijn bij wat de liefdespartner doet of zegt.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling.

Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland.
Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.