• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Chinees boeddhisme » godsdienst » Vrijdag Zindag – Pinksteren antropologisch bekeken

Vrijdag Zindag – Pinksteren antropologisch bekeken

6 juni 2025 door André Droogers

Net als Hemelvaartsdag (Vrijdag Zindag van vorige week) zit Pinksteren, het christelijke feest van de uitstorting van de Heilige Geest, vol betekenislagen. Die bouwen door de tijd op, van een als historisch verhaalde gebeurtenis naar een symbolische uitleg en de radicale afschaffing. Hier is mijn antropologische overzicht.

Eindeloze betekenisgeving

Ook het Pinksterverhaal is pas decennia na de verhaalde gebeurtenis opgeschreven, net als met het Hemelvaartverhaal gebeurde, en weer door Lukas. De orale traditie had het al vorm gegeven. Het verhaal is het vloertje waarop een kerktoren aan betekenissen is neergezet. Het wemelt van de mensen die hun eigen betekenissen toevoegen. Dat proces loopt van de uitstorting van de Heilige Geest tijdens het Joodse feest van Shavuot, via de introductie van de leer van de Drie-eenheid, langs de opkomst van Pinksterkerken, tot de Meubelboulevard van onze tijd.

De Joodse bron

Om te beginnen de Joodse kalender: daar was Shavuot, ook bekend als Wekenfeest, aanvankelijk een oogstfeest, later vooral het feest van de wet die God aan Mozes gaf. De naam Wekenfeest verwijst naar de zeven maal zeven weken, plus een dag, na Pesach. Het getal vijftig speelt nog een rol, namelijk in het Joodse Jubeljaar. Dat kwam elke vijftig jaar terug, maar wordt nu niet meer gehouden. In dat Jubeljaar kwamen lijfeigenen vrij en werden schulden kwijtgescholden. Men begon dus met een schone lei aan nieuwe sociale verhoudingen.

De christelijke versie

Christenen hielden voor het Pinksterfeest dezelfde kalender aan, zeven weken plus een dag na Pasen/Pesach. Pinksteren als naam komt van pentekoste, Grieks voor vijftigste. Het Joodse feest van Shavuot werd gekerstend tot het feest van de uitstorting van de Heilige Geest. De Geest kwam wel al voor in het Jodendom, maar dan als aanwezigheid van God. Een voorbeeld is het scheppingsverhaal, waar de Geest over de wateren zweefde. Het idee van de Geest die schepping en creativiteit stimuleert, is gebleven in het Christendom. ‘De Geest waait’, zegt men dan. Christenen zagen de Geest bovendien als plaatsvervanger voor de in de hemel opgenomen Jezus. Analoog aan het Joodse feest van de wet werd de Geest gezien als ‘de wet geschreven in ons hart’. Anders gezegd: de set kernwaarden voor menselijk gedrag is in de mens ingebouwd. Na een aantal eeuwen werd het idee van een Drie-eenheid in de theologie opgenomen: Vader, Zoon en Heilige Geest. 

Van beweging naar institutie

Het Pinksterfeest markeert verder de geboorte van de wereldkerk, als een soort echo van het Jubeljaar met zijn nieuwe sociale relaties. Dat idee zit ook in het verhaal als de aanwezigen bij de uitstorting van de Geest elkaar ondanks taalverschillen blijken te verstaan. Het ging immers om Joden uit allerlei landen die naar Jeruzalem waren gekomen voor Shavuot. De spraakverwarring, zoals verteld in het verhaal over de Toren van Babel, wordt zo ongedaan gemaakt. Het Christendom presenteert zich als een wereldreligie, voorbij etnische grenzen, talen en culturen.

De symbolische uitleg, zoals die voor Hemelvaartsdag mogelijk is, dient zich ook aan als Pinksteren gezien wordt als het begin van de kerk, met de Geest als geestelijke architect. Zo legitimeren verhaal en feest de geleidelijke overgang van beweging naar institutie. De stichter ontbreekt, maar hij had volgens de evangelisten bij leven al gezinspeeld op de Geest als plaatsvervanger. Zo werd de lijn die door de stichter was begonnen doorgetrokken in plaats van verbroken. 

Elementen

Typerend is ook de rol van de elementen water, vuur en wind in het Pinksterverhaal. De uitstorting van de Geest wordt gezien als een doop met vuur. Bij de uitstorting van de Geest met Pinksteren verschijnen op de hoofden ‘tongen als van vuur’. Dat is nieuw, want de doop wordt primair uitgevoerd met water, zoals in het optreden van Johannes de Doper die Jezus doopte in de Jordaan. Bovendien wordt melding gemaakt van een sterke wind. Zo is er een link met de elementen aarde en hemel / lucht die bij de hemelvaart een rol speelden. De nieuwe religie continueert daarmee de elementen die ook al in het Oude Testament voorkomen.

Letterlijk versus symbolisch

Naast de symbolische is er altijd een letterlijke betekenisgeving gebleven, als van een historische gebeurtenis. Daarvan getuigt de kerkgeschiedenis, met als duidelijkste voorbeeld de Pinksterbeweging die rond 1900 ontstond en nu de grootste sector is in het Protestantisme. De gaven die toegeschreven worden aan de Geest functioneren in de ervaring van deze gelovigen als dagelijkse lijfelijke werkelijkheid: gebedsgenezing, visioenen, spreken in tongentaal (glossolalie) en profetie. De symboliek neemt men letterlijk. Ook dat is een manier van betekenis geven.

Misschien loopt er zelfs een symbolisch lijntje van Pinksteren naar de Meubelboulevard. In beide gevallen wordt een persoonlijk nieuw begin gemaakt. In het seculiere geval laat men zich, na misschien wel vijftig jaar, door de reclamegeest van het moderne kapitalisme inspireren om, volgens economische wetten, oud meubilair door nieuw te vervangen. Het leven wordt opnieuw ingericht, een feestdag ritueel gemarkeerd.

Categorie: Geluk, godsdienst Tags: feestdag, geboorte wereldkerk, kapitalisme, meubelboulevard, nieuw begin, Pinksteren, vrijdagzindag

Lees ook:

  1. VrijdagZindag – Klein gelijk
  2. VrijdagZindag – Geloof het – of niet…
  3. VrijdagZindag -De christelijke Reli-driehoek
  4. Vrijdag Zindag – Hemelvaart?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

André Droogers

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. andredroogers.nl 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 1 juli 2025
    Boeddhisme en meditatie (kennismakingscursus)
  • 2 juli 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 6 juli 2025
    Verjaardagsviering van Zijne Heiligheid de Dalai Lama
  • 7 juli 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 8 juli 2025
    Boeddhisme en meditatie (kennismakingscursus)
  • 9 juli 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 11 juli 2025
    Natuur en meditatie
  • 14 juli 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het Wonderkruis van Jozef de Timmerman
    • Het jaar 2025 – dag 181 – blaartrekkend
    • Taigu – Boeddhisme behoeft een sociale dimensie (deel 2)
    • Nieuwe directeur Boeddhistisch Vormingsonderwijs (BVO)
    • Politiek zonder hart 6 – De toeslagenaffaire is niet voorbij – ze heet nu jeugdbeschermingaffaire

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.