Deze woorden van Freek de Jonge vond ik al geniaal toen ik ze voor het eerst hoorde. Vooral de eenvoud die erin klinkt spreekt mij aan. Maar zo eenvoudig als het klinkt, zo eenvoudig ervaren de meeste mensen het leven niet. We lijden ergens aan. Fysiek en/of geestelijk.
Gelukkig zijn er wegen te vinden die ons een weg kunnen wijzen naar hoe we kunnen omgaan met lijden. ‘In het boeddhisme vinden we de vier edele waarheden:
- de vaststelling van lijden,
- de oorzaak van lijden in de behoeftigheid,
- de mogelijkheid van bevrijding,
- het pad van inzicht, deugd en meditatie dat tot bevrijding leidt.’
Lijden
Wanneer je zenmeditatie beoefent, ga je zelfgekozen lijden aan. We spreken dan van afzien. Soms heb je tijdens het mediteren pijn in je benen, je tenen of je nek. Op een ander moment zegt een innerlijke stem dat je hier echt weg wil. Wat doe ik hier op dit kussen? Jij doorstaat al deze schijnbewegingen en blijft stoïcijns zitten. Dat wil zeggen, je kiest ervoor om jezelf te trainen dat je het lijden kunt dragen.
Een positieve afloop verwachting
Ons fysieke lichaam doet daarbij ook een fijne duit in het zakje, het produceert endorfine voor ons. ‘Wanneer we lijden, produceren we endorfine. Endorfine is een van de hormonen die ons gelukkig doet voelen. De productie van endorfine is individueel bepaald en hangt sterk samen met onze wijze van denken. Een positieve afloopverwachting hebben is wel essentieel. Hoe groter de uitdaging, mits een positieve afloopverwachting, des te meer endorfineproductie’. Daarbij is het wel belangrijk dat je zelf vrij kiest voor de uitdaging die je aangaat. Maar het leven geeft je uitdagingen waarin lijden niet zelfgekozen is.
Het is ongeneeslijk!
In een eerder artikel ‘Zenvol omgaan met Parkinson’, schreef ik dat wanneer je de diagnose de ziekte van Parkinson krijgt, je in dezelfde zin te horen krijgt: “Parkinson is ongeneeslijk.” Afgezien van het feit dat er wel verhalen zijn van mensen die genezen, is het passender om mee te delen: ‘We doen ons best maar hebben op dit moment nog geen behandeling of medicijn gevonden waarmee we parkinson kunnen genezen.’ Kan ik, met de boodschap: ‘het is ongeneeslijk’ een positieve afloop verwachting hebben? Ja, ik heb niet zelf gekozen voor parkinson maar ik ben vrij te kiezen hoe ik ermee om ga.
Geestelijke ontwikkeling
Jaren geleden was ik aanwezig bij een lezing van antroposofisch huisarts Freeve in Zutphen. De lezing was gericht aan mensen in de derde fase van hun leven. De fase waarin je fysieke lichaam gebreken gaat vertonen. Dit geldt algemeen voor de ouder wordende mens. De essentie van de lezing was dat je fysieke lichaam langzamer of sneller ‘downhill’ gaat, daar is niets aan te doen. Het goede nieuws is echter dat je geest zich verder kan ontwikkelen. ‘Creativiteit is activiteit van de geest in de wereld. (…) Deze geest kan zich openbaren in kunstwerk, wetenschappelijk werk of sociale handeling.’ Aldus Bernard Lievegoed, psychiater en buitengewoon hoogleraar sociale pedagogiek en sociale bedrijfskunde, over het geestelijke in de mens.
‘Polair tegenover de creativiteit staat de wijsheid.(…) ‘Wijsheid komt niet door activiteit naar buiten, maar door kunnen afwachten, door terughouding, door actieve gemoedsrust.’
Mooie uitdrukking, ‘actieve gemoedsrust’, vind ik. En dan komt het: ‘Actieve gemoedsrust ontstaat door het tot rust brengen van de emoties, het zwijgen opleggen aan alle associatieve gedachten, het afstand doen van alle gewilde resultaten.’ Is dat niet precies wat we oefenen met zenmeditatie?!
Actieve gemoedsrust en Parkinson
Hoe houd je een actief gemoed met Parkinson? Hoe vind je rust met een dreigende aftakeling hijgend in je nek? Door niet om te kijken en niet vooruit te gaan met je gedachten. Door je gevoelens en soms bijkomende emoties waar te nemen en te laten voor wat ze zijn. Door hoop te koesteren maar zonder resultaten te willen. Ga er maar aan staan! Het is net het leven zelf. Het leven is te vinden in het moment. Sterker nog, het leven ís het moment.
Mijn Missie
Mijn keuze om toentertijd met het zioptraject (opleiding tot zenleraar) te starten hangt samen met mijn missie om mensen met Parkinson te leren mediteren en specifiek om moed te ontwikkelen om te leven met Parkinson. Dat er moed voor nodig is, ervaar ik elke dag. Moed om te zijn met een lichaam dat niet meer doet wat ik gewend was dat het deed. Het opnieuw leren kennen: wat zijn de grenzen, hoeveel energie is er vandaag, op dit moment? En opnieuw vertrouwen te krijgen in het voertuig dat nu mijn lichaam is.
Haiku:
Om niemand te zijn
Wees als een blad dat wegwaait
Een nieuw blad komt weer
‘Een kleine inleiding in het boeddhisme’ – Edel Maex
‘Zen en geluk – Rients Ritskes & Merel Ritskes-Hoitinga
‘De levensloop van de mens’ – Bernard Lievegoed
