• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Over de Lotus-soetra (11): Tactvolle aanpassing

Over de Lotus-soetra (11): Tactvolle aanpassing

6 maart 2023 door Dharmapelgrim

Ik ben geen deskundige op het gebied van de Lotus-soetra, maar dat hoeft toch ook niet? De soetra brengt mij op allerlei gedachten en die wil ik met lezers van het BD delen. Hoeveel afleveringen deze serie gaat tellen, is pas na de laatste aflevering bekend. Deze keer:

Tactvolle aanpassing.

‘Ik heb deze diepe, mysterieuze WET helemaal doorgrond, zoals alle boeddha’s in het universum dat konden en hebben gedaan. En al lijkt het soms dat ze allemaal een andere leer verkondigden, in de basis was en is het steeds hetzelfde!’ zo gaat de Boeddha verder. Dit is een belangrijke mededeling. Ook in deze wereld, in onze tijd, denken mensen dat er verschillende leren en verschillende waarheden zijn. Sommige daarvan werpen ze ver van zich af omdat ze in hun ogen gewoon verwerpelijk zijn. Andere laten ze los omdat ze er zogezegd ‘klaar mee zijn’ of doordat ze zelf vinden dat ze deze zijn ontgroeid. Maar Boeddha zegt: in de basis zijn ze allemaal gelijk! En omdat hij dat doorzag, gaf Shakyamuni Boeddha op drie niveaus onderricht. Hij noemt dat de drie voertuigen: 1) het voertuig van de luisteraars (shravaka-voertuig) 2) het voertuig van hen die verlicht zijn (pratyekaboeddha-voertuig) en 3 het voertuig van verlichten die zichzelf bevrijd hebben van het rad van wedergeboorte maar ervoor gekozen hebben actief te blijven wederkeren om alle wezens te bevrijden (bodhisattva-voertuig). Steeds weer is tactvolle aanpassing nodig aan het niveau van de personen tot wie Boeddha zich richt. Alle op Gierentop aanwezige toehoorders verbazen zich erover dat Shakyamuni steeds maar op de noodzaak van tactvolle aanpassing blijft hameren. Ze vragen zich af wat hij eigenlijk wil zeggen. Saripoetra vraagt dan ook: ‘Alom Geëerde, waarom verheerlijkt u die tactvolle aanpassing steeds? En waarom benadrukt u voortdurend de absolute onbegrijpelijkheid van de WET? Dat hebben we nooit eerder uit uw mond gehoord. We weten niet wat we daar nu van moeten denken. Leg het nog eens uit, als u wilt.’ 

Ik snap de vraag om uitleg wel. Drie voertuigen? Welke dan? Eerst hebben we het over ekajana, hinayana, mahayana, en nu ineens over shravaka, pratyekaboeddha en bodhisattva voertuigen. Wat is het nou? Of zijn er 2×3 voertuigen, dus eigenlijk 6? Hoe zit het precies? 

Shakyamuni geeft aan het niet uit te willen diepen: ‘Geloof me, het is beter voor u wanneer ik het niet uit ga leggen.’ Maar Saripoetra is óf een stijfkop, óf een doorzetter, óf een mannetje dat gewoon van geen ophouden weet. Hij blijft aandringen en zegt: ‘Ik vraag het nog een keer. Leg het ons dan uit. Ik weet zeker dat er hier genoeg lieden zijn met voldoende verstand om hetgeen u zegt te vatten en daar vervolgens naar te leven. ‘ In de soetra staat het er eerbiediger en met meer omhaal van woorden, maar hier komt het op neer. Boeddha schudt zijn hoofd en zegt:

‘ Genoeg Saripoetra! Als ik dieper op de waarheid inga, zullen er trotse mensen zijn die aan mijn woorden gaan twijfelen, er de spot mee gaan drijven en gaan zeggen dat het onmogelijk te geloven is.’ Maar Saripoetra zou Saripoetra niet zijn wanneer hij daarna zijn mond zou houden. Dat doet hij dus niet. Hij blijft aandringen. Uiteindelijk zegt Boeddha, na een poosje zwijgend te hebben nagedacht: ‘Goed. Jij wint. Omdat je zo nederig blijft aandringen kan ik niet blijven weigeren. Ik zal het zo simpel mogelijk proberen uit te leggen, maar dan moet jij goed luisteren, het in je geheugen prenten en er later in alle rust lang over nadenken!’ 

Na deze woorden van de Boeddha stappen er liefst vijfduizend toehoorders op. Ze verlaten de bijeenkomst. Waarom? Daar waren verschillende redenen voor. Sommigen dachten dat ze al verlicht waren en geen verdere lering nodig hadden. En er zijn lieden die gewoon te trots zijn om te blijven luisteren. (‘Hoezo zou ik gaan twijfelen? En waarom zou ik ergens de spot mee gaan drijven? En hoe dom denkt hij dat ik ben dat iets onmogelijk te geloven is?’). Anderen waren gewoon niet langer geïnteresseerd (‘Waar gaat dit over? Ik ga weg. Ik heb wel wat beters te doen dan luisteren naar dit gepreek’.) En weer anderen waren de weg inmiddels al helemaal kwijt of vervielen in oude, kwalijke gewoonten. Wat dat betreft is er niets nieuws onder de zon. Ook vandaag de dag zijn er mensen die menen wel wat beters te doen te hebben dan naar Boeddha’s leringen te luisteren. En in onze tijd zijn er ook zat lieden die liever vasthouden aan kwalijke gewoonten dan een pad in te slaan dat hen in de gelegenheid stelt zichzelf van alle lijden te bevrijden. Ze willen best van slechte gewoonten af, maar daar moet dan een ander voor zorgen, of iets anders, bijvoorbeeld een pilletje.

Boeddha houdt de vertrekkenden niet tegen. Waarom zou hij? Geen van de weglopers was blijkbaar in de stemming om naar zijn woorden te luisteren, en áls hij ze zou tegenhouden, zouden ze toch niks opsteken, want geen van hen had een open geest. Wij zeggen dat iemand die niet wil luisteren ‘dovemansoren’ heeft. Tegen iemand met ‘dovemansoren’ kun je uitleggen wat je wilt, hij of zij heeft er geen boodschap aan. Niet alleen veel complotdenkers hebben dovemansoren, iedereen die op een of andere manier een vooringenomen standpunt inneemt, heeft ze. Een klein kind wil nog wel eens zijn handen tegen zijn oren drukken om iets niet te horen, volwassenen hoeven dat niet meer te doen. Vooringenomenheid is effectiever dan was in de gehoorgang. Het blokkeert elk geluid dat afwijkt van wat je wilt horen.

Kan het Boeddha dan niks schelen dat er vijfduizend mensen vertrekken? Laat het hem onverschillig? Dat staat er niet! Hij laat ze gewoon gaan. Juist omdat hij met ze begaan is. Later zegt hij bijvoorbeeld tegen de overgebleven toehoorders: ‘… ik ben bekommerd om hen die niet meer tot onze gemeenschap behoren. Wees zo goed om ook hen mijn woorden over te brengen.’ Zo is dat. Boeddha weet dat het geen enkele zin heeft mensen ergens toe te dwingen. Meestal heeft dat zelfs een averechts effect. Ouders ervaren dat vroeg of laat ook: het heeft geen zin je puberende zoon of dochter ergens toe te dwingen, zelfs niet  voor hun zogenaamde bestwil. Wanneer de tijd rijp is, willen ze alsnog weten wat je te zeggen had. De kans bestaat dan dat je inmiddels zelf tot andere inzichten gekomen bent en blij bent dat je eerst niks hebt gezegd. En als je toch hetzelfde als toen wilt zeggen, kun je op hun tijd doen in de zekerheid dat ze willen luisteren.

Boeddha toont hier tact. Hij past zich aan.

Wanneer iedereen die weg wil ook werkelijk weg is, gaat Boeddha verder. Hij zegt: ‘Luister nu aandachtig naar wat ik ga vertellen. Elk woord is van betekenis! De Boeddha verklaart de WET op talloze aangepaste manieren, zoals door het vertellen van parabels of het voeren van vraaggesprekken’.

Dit zijn geen typisch boeddhistische manieren. Ook Jezus sprak vaak in parabels en Socrates staat bekend om het voeren van vraaggesprekken. In het onderwijs noemt men het voeren van vraaggesprekken zelfs de Socratische methode. En ik wijs er maar op dat sprookjes en fabels ook een soort parabels zijn. Kinderen groeien ermee op. Menig volwassene vergeet de diepere betekenis ervan vaak weer, zo hij of zij die diepere betekenis ooit heeft verstaan. Boeddha vertelt ook sprookjes! Hore wie horen wil.

‘Het doel waartoe Boeddha deze WET predikt, komt erop neer dat boeddha’s op aarde verschijnen met slechts één doel voor ogen, en dat is om voor ieder mens op aarde de vraag te beantwoorden: ‘Waarom is de mens op aarde?’ 

Hè? Dat is toch een vraag uit de christelijke catechismus?

Categorie: Boeddhisme, Columns, Dharmapelgrim, Geluk Tags: de wet, Jezus, saripoetra, Socrates, wedergeboorte

Lees ook:

  1. Over Newton, de Boeddha en de mechanica van lijden en geluk
  2. Over Theologie deel 6 – De Bijbel 
  3. Over Theologie deel 14 – Het begin van de kerk
  4. Over de Lotus-soetra (7): Voorbereiding op de verkondiging

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Dharmapelgrim

Probeert sinds zijn 16de jaar het Edele Achtvoudige pad te volgen. Dat lukt hem met vallen en opstaan, waarbij hij zichzelf voorhoudt dat hij dat pad tot het einde zal gaan, zolang hij maar één keer vaker opstaat dan valt. Iedereen die de dharma beoefent is een pelgrim op zijn eigen weg. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De dood van de paus
    • Seks: Joodse posities in Joods Museum Amsterdam
    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.