De twee eerste verzen (P. gatha’s) van de Dhammapada luiden als volgt:
‘Alles wat we ervaren, wordt voorafgegaan door het denken; [Alles wat we ervaren] heeft denken als hun leider. Alles ontstaat uit gedachten. Wie spreekt of handelt met onzuivere gedachten, zal achtervolgd worden door lijden, zoals het karrenwiel de hoef van het lastdier volgt.’
‘Alles wat we ervaren, wordt voorafgegaan door het denken; [Alles wat we ervaren] heeft denken als hun leider. Alles ontstaat uit gedachten. Wie spreekt of handelt met zuivere gedachten, zal gevolgd worden door geluk, zoals de schaduw iemand nooit verlaat.’
Deze verzen markeren het spiritueel testament van de Boeddha. De Boeddha stelt hier dat wijzelf—door ons ‘denken’, door onze gedachten—de schepper zijn van onze wereld.
Met deze versregels schrapt hij abrupt elk ‘hoger wezen’ in het creatieproces. Voor de Boeddha is er absoluut géén plaats voor ook maar enige inbreng van een opperwezen in de genese van het bestaan. Evenmin in de regulering ervan.
De Rohitassa Sutta 39 verduidelijkt dit revolutionaire standpunt. In deze sutta geeft de Boeddha aan ❛ dat de wereld, het begin van de wereld, het einde van de wereld, en de weg die leidt naar het einde van de wereld, allemaal in dit lichaam, met zijn waarnemingen en denkbeelden, te vinden zijn. ❜
De conclusie is klaar en duidelijk: op élke vraag naar het bestaan van een hogere macht, is voor de Boeddha slechts één afdoend antwoord mogelijk: observeer en kijk zélf.
Het antwoord ligt diep in onszelf verborgen—’…in dit lichaam, met zijn waarnemingen en denkbeelden.’
Met één pennentrek legt de Boeddha de oorsprong van alles bij de mens zélf, dus niet bij een ‘god’, een ‘creator’ of een ‘opperbouwmeester’. De Boeddha heeft geen behoefte aan een scheppende god—een zgn. ‘hoogste volmaaktheid’ die alles in beweging zet en reguleert. Er is geen plan. Laat staan een masterplan.
Er is evenmin nood aan een Brahman, waarmee de mens postmortem tot eenheid kan versmelten. Het vasthouden aan dergelijke metafysische bespiegelingen leidt nooít tot bevrijding uit dukkha, zegt de Boeddha.
Alle speculaties over het al dan niet bestaan van een opperwezen zijn volslagen onbelangrijk voor het bereiken van bevrijding. Méér: ze vormen er een groot obstakel voor. Elke hechting aan zulke mentale concepten werkt contraproductief.
Voor de Boeddha staat de mens, als schepper van zijn eigen wereld, centraal. Alles wat de mens ervaart wordt gecreëerd door zijn gedachten. Alles wat ontstaat komt voort uit zijn denken, d.i. spruit voort uit het cognitieve proces van zijn zintuiglijke waarneming en zijn denkbeelden.
Siebe zegt
Als ik in de herfst een tulpenbol plant, en ik zie in de lente daar een tulp uit de grond komen, groeien en tot bloei komen, schep ik dan op dat moment die bloeiende tulp vanuit mijn denken? Ontstaat die tulp vanuit mijn denken? Ach…Dat is toch allemaal…niet vol te houden? Die tulp ontstaat uit een tulpenbol waarin een proces op gang komt. Het groeit en komt tot bloei. Dat gebeurt op voorwaarden die helemaal niks te maken hebben met mijn denken of waarnemen. Een boer hoeft toch zeker niet zijn gewas waar te nemen opdat het bestaat en groeit. Zou het gewas niet bestaan als je het niet waarneemt maar wel toevallig, als je het weer waarneemt, als een wonder zijn gegroeid?
Nee, het lijkt me niet aannemelijk dat alles wat een mens ervaart ontstaat vanuit zijn gedachten. Je vrouw of man ontstaat niet vanuit je gedachten maar uit de versmelting van eicel en zaadcel en diens verdere ontwikkeling. En eiken ontstaan niet vanuit je gedachten maar vanuit een eikel.
Lammert zegt
Ik sluit me aan bij Siebe, in die zin dat ik niet kan geloven dat ‘Alles wat we ervaren, wordt voorafgegaan door het denken’. Er gaat zeker iets vooraf aan het denken. Voordat er is gedacht, is er al het een en ander. Ik denk dat het een ongelukkige formulering is, misschien niet goed vertaald, in elk geval niet goed overdacht.
Ik twijfel ook als er zaken worden beweerd als: ‘de Boeddha stelt’, alles wat ‘de Boeddha’ al dan niet gezegd heeft, komt voort uit een overlevering er is niets dat letterlijk is vastgelegd. En waar overlevering is, verandert het bericht.
Siebe zegt
Ik denk dat je vanuit introspectie nooit echt diep kunt zien. Kunt zien hoe zaken gaan en bestaan. Word je hierover niet alleen maar meer en meer misleidt?
Vanuit introspectie bekeken ben je toch volledig onwetend over het onbewuste voortraject bij het ontstaan van zintuiglijke gewaarwordingen? Neem klanken. Er is een heel voortraject voordat je die waarneemt. Er zijn eerst geluidsgolven die van buiten het lichaam komen en gaan inwerken op het trommelvlies, chemische reacties ontstaan, er vindt prikkelgeleiding plaatst, prikkeloverdracht, en er ontstaan in het audtitieve deel van het brein neurologische reacties, vuren van neuronen. Ik heb wel eens gelezen dat als een bepaalde drempel wordt overschreden hierin dan hoor je een geluid.
Introspectief ben je toch helemaal niet bewust van dit voortraject?
Kun je niet net zo goed zeggen dat de voorloper van onze ervaringen onbewuste processen zijn waarvan we niks merken, of zelfs nog iets verder, zaken extern van ons lichaam die inwerken op de zintuigen?
In die zin geloof ik dat het heel goed te verdedigen is dat ervaringen juist op gang komen door zaken die niks met denken en de geest te maken hebben, zoals geluidsgolven inwerkend op het uur, oppervlakken die inwerken op drukreceptoren in de huid, moleculen die zich binden aan geur en smaakk receptoren, EMstraling dat in werkt op het oog.
Wat een hogere macht aangaat, de Pali sutta’s erkennen wel hogere machten. Wezens met een macht en invloedssfeer groter dan de Boeddha, maar niettemin wel begoochelde wezens. Daarin verschillen ze dan van de Boeddha.
Ruud van Bokhoven zegt
Het gaat hier niet om wat er uit de grond komt, maar om wat jezelf, de mens zelf creëert. Denk je eraan een bepaalde beslissing te gaan nemen die uiteindelijk ook gaat nemen, dan zal later daaruit blijken of dit een goede of een slechte beslissing is geweest.
Zo kan je ook van tevoren weten of je een goede keuze maakt dat in je voordeel is, of een verkeerde keuze die bijvoorbeeld tegen je geweten in gaat en die uiteindelijk catastrofale gevolgen zullen opleveren en je lijden veroorzaakt.
Verdiep je in de Dhamma en je berijpt wat de Boeddha bedoelde, hetgeen niets met een tulpenbol te maken heeft.
Marietje zegt
Hello ik denk zeker dat alles begint met een gedachten dan een handeling dan een gewoonte en dat vormt een karakter.
De tulpen bol heeft jouw handeling nodig anders wordt het nooit een tulp in de lente . Natuurlijk is het niet los te zien van oorzaak en gevolg !
Wilde dit nog toevoegen groetjes Marietje