• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » De hunkering naar heil en de macht van zelfbedrog

De hunkering naar heil en de macht van zelfbedrog

18 februari 2021 door Taigu

Als je niet oppast kan boeddhisme worden vervormd in de mal van het al te menselijke wensdenken in termen van houvast waar geen houvast is. Op iedere stap loert de dreiging van zelfbedrog. Door zijn ontkenning van het bestaan van een onsterfelijke ziel (atman) heeft het boeddhisme in zijn lange wordingsgeschiedenis vaak gekampt met een ‘nihilistisch’ imago.

Identificatie met een permanent zelf mag dan volgens het boeddhisme de bron zijn van egoïsme en de oorzaak van lijden (dukkha), maar naarmate het de kloosters verliet en de massa’s bereikte, bleek de gapende leegte (sunyata) niet altijd goed te ‘verkopen’.

Er waren ook praktische problemen. Hoe moest het boeddhisme worden verzoend met het diepgewortelde geloof in karma en reïncarnatie in India als een onsterfelijke ziel niet bestond? Wat reïncarneert er dan?

Binnen het Indiase boeddhisme kwam de Yogacara-school (vierde eeuw na Chr.) met een kunstgreep. Mensen lossen na hun dood op in de energie van het universum, maar hun karmische erfenis wordt bewaard in een onderbewust krachtenveld, het opslagbewustzijn.

Mutatis mutandis kom je dit opslagbewustzijn in de moderne tijd tegen als het ‘collectieve onbewuste’ in de psychologie van Carl Gustav Jung. Zowel het individu als de cultuur putten uit een onderbewust reservoir van voorgevormde krachten, stelt hij. Zijn gebruik van de mandala als middel om het psychische krachtenveld van patiënten te visualiseren, ontleende Jung aan het Tibetaanse boeddhisme dat mede beïnvloed is door Yogacara.

In de voorstelling van Yogacara verbinden mensen zich tijdens hun leven met zaden in het opslagbewustzijn. Uit negatieve zaden vormen zich onheilzame mentale formaties, uit positieve zaden heilzame mentale formaties. De kunst is om in een proces van leren steeds meer van ‘vals’ naar ‘waar’ bewustzijn te komen. Bijvoorbeeld Thich Nhat Hanh, een Vietnamese zenleraar, verwoordt in zijn leerredes op deze wijze een eigentijdse variant op dit oeroude mahayanadenken.

De Yogacara-school vormde een stap op de weg naar de wording van een kosmisch boeddhisme. Zij bood een uitgewerkte bewustzijnstheorie waarbij de ‘kleine’ geest van de niet ontwaakte mens ankert in de ‘grote’ geest, de onzichtbare, ‘lege’ substantie die het Al van de kosmos bijeenhoudt. Zie hier de oorsprong van Big Mind, dat in sommige boeddhistische kringen tegenwoordig goed schijnt te verkopen.

Voor de menselijke hunkering naar heil was in de geschiedenis van het boeddhisme het aanbod van Yogacara in vele gevallen echter nog steeds te abstract-filosofisch. In een andere iteratie ontwikkelde zich in het mahayana-boeddhisme de religieuze voorstelling van een boeddhanatuur. Het vermogen tot ontwaken werd als het ware gevisualiseerd in een kleine boeddha, het ‘innerlijk kind’ in iedere mens. De boeddhanatuur was naar aard leeg, maar de verbeeldingskracht van de metafoor miste in de praktijk zijn uitwerking niet als bindmiddel voor volgelingen.

Op iedere stap van zijn historische ontwikkeling is het boeddhisme omgeven door filosofische controverses, van binnen en van buiten uit.

Boeddhanatuur als leeg ervaren en vanuit de kleine geest doorstoten naar ‘s mensen Ware Natuur is de kern van verschillende mahayanascholen, van Ch’an en Zen tot en met Dzogchen. So far, so good.

Maar het is in de psychologie van de individuele mens een kleine stap van boeddhanatuur naar atman en van Big Mind naar de Al-geest brahman, ook omdat je zelf misschien niet weet door welke diepe krachten je voorstellingsvermogen wordt voortgestuwd. Al was het alleen maar door de taal die als het ware uitnodigt tot de voorstelling dat mensen een boeddhanatuur ‘hebben’. Als je niet oppast kan het boeddhisme worden vervormd in de mal van het al te menselijke wensdenken in termen van houvast waar geen houvast is. Op iedere stap loert de dreiging van zelfbedrog.

De uitdaging is om in vorm leegte te zien en te blijven zien (en vice versa). Maar hoe weet je of de mat de plaats is van bevrijdend inzicht of van escapisme, van een tijdelijke vlucht voor de samsara? Hoe weet je of de boeddhanatuur een zielservaring is, een vonk van de kosmische boeddha waaraan je je kunt vasthouden wanneer het leven moeilijk is, of een toegangspoort tot de wijsheid voorbij alle wijsheid?

Boeddhisme is naar ieders persoonlijke voorkeur uit voorraad op maat leverbaar in een veelheid van mengvormen. Met of zonder devotie. Met bodhisattva’s als reëel existerende bovennatuurlijke wezens of boddhisattva’s als symbool of archetype. Met genade (Pure Land) of zonder. Met of zonder karma en reïncarnatie. Met of zonder esoterie (zoals tantra). Met of zonder hemelse rijken waarin boeddha’s hun ‘ultieme’ leringen in gereedheid houden totdat het menselijke bevattingsvermogen er rijp voor is deze te ontvangen.

Gelukkig schrijft Joseph Goldstein, een leraar in de theravadatraditie, in een van zijn boeken dat je niet hoeft te geloven in de boeddhistische kosmologie en wat dies meer zij om deelachtig te mogen zijn aan de bevrijdende werking van de oorspronkelijke inzichten die aan het boeddhisme ten grondslag liggen (de vier edele waarheden).

Historische en filosofische kritiek is geen vervanging voor de persoonlijke heilservaring, maar wel een gesprekspartner, een innerlijke stem die je waarschuwt voor de macht van zelfbedrog en je in het subtiele spel van vorm en leegte op de juiste koers kan houden.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Dzogchen, Jules Prast, Zen Tags: Big Mind, boeddhanatuur, Carl Gustav Jung, heil, hunkering, Jules Prast, leegte, yogacara, zelfbedrog

Lees ook:

  1. Taigu – De hunkering naar heil en de macht van zelfbedrog
  2. De hunkering naar heil en de macht van zelfbedrog
  3. De hunkering naar heil en de macht van zelfbedrog
  4. Taigu – Mijmeren in mijn bodhisattvabedje

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Giel Geldof zegt

    19 februari 2021 om 17:11

    Een verlichtend artikel waar ik blijkbaar op zat te wachten. Het kwam meteen binnen.Weinig tijd daarvoor, vandaag. Maar in de komende week heb ik alle ruimte om het verhaal tot me te nemen. Dankjewel voor dit kado.

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

02 feb
Meditatie in het dagelijks leven
2 feb 23
05 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
5 feb 23
05 feb
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
5 feb 23
05 feb
Volle maan mantra chant | Live en online
5 feb 23
06 feb
Introductiecursus boeddhistische filosofie en meditatie
6 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Ashoka – India’s bijna vergeten keizer

    Kees Moerbeek - 5 februari 2023

    De verdiensten van Ashoka (circa 268 – 232 v.o.j.), de derde keizer van het Mauryaanse rijk zijn groot, maar hij was bijna vergeten. De vertaling van zijn inscripties in de 19de eeuw ontrukte hem aan 2.000 jaar vergetelheid. Dit artikel gaat over het boek Mauryan India van de ook internationaal eminente Indiase historicus Irfan Habib en vooral over Ashoka’s inscripties.

    Erik – Een kleine geschiedenis van de leegte

    Erik Hoogcarspel - 1 februari 2023

    Logica is als de Formule 1: het geeft een hoop lawaai, maar het leidt ergens naar. Leegte gaat ook nergens naartoe, het heeft geen geschiedenis, dat hebben alleen de mensen die erover praten.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Ashoka – India’s bijna vergeten keizer
    • Guy – Het Pad
    • Ludo – Boeddha-natuur
    • Ardan
    • Tussen gerijmd en ongerijmd vind je de deur naar non-dualiteit

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens