Wat de Boeddha niet gezegd heeft

Spreuken die aan de Boeddha worden toegeschreven vind je overal, op wenskaarten, op mokken, op T-shirts en wat al niet meer. De meeste daarvan heeft de Boeddha niet gezegd, kan hij nooit hebben gezegd. Bodhipaksa, auteur en boeddhistische leraar legt zich toe op het screenen van zogeheten uitspraken van de Boeddha. Hij schreef er kort geleden een boekje over: I can’t believe it’s not Buddha. In dit artikel twee van Bodhipaksa’s voorbeelden. Thanissaro Bhikkhu voegt er twee aan toe uit zijn artikel 7 Things the Boeddha never said.

Voorbeeld een van Bodhipaksa: ‘As rain falls equally on the just and unjust, do not burden your heart with judgements but rain your kindness equally upon all.’ Vrij vertaald: ‘Omdat regen precies zo valt op rechtvaardigen en onrechtvaardigen, bezwaar daarom je hart niet met oordelen over de regen, maar laat je vriendelijkheid gelijkelijk zo regenen op allen.’

Bodhipaksa zocht en ontdekte dat het eerste deel van deze quote een aanpassing is van Matthew 5:45 (King James Bible KJB). In onze Statenbijbel: ‘… want Hij doet Zijn zon opgaan over bozen en goeden, en regent over rechtvaardigen en onrechtvaardigen.’ Het tweede deel van de veronderstelde komt mogelijk uit de Mahayana-boeddhistische Hartsoetra .

Voorbeeld twee van Bodhipaksa: ‘Place no head above your own. Vertaald: Zet geen hoofd boven dat van jezelf.

Zeer vrij vertaald: ‘Niemand weet iets beter dan jijzelf.’ Daarover gaat deze aangehaalde uitspraak van de negende Chinese Chan-leraar Lin-chi I-hsüan (Rinzai) niet. Iemands hoofd op je eigen hoofd plaatsen wil volgens Bodhipaksa zeggen dat je door de ogen van iemand anders naar ervaringen kijkt, in plaats van je eigen ervaring te gebruiken als basis van inzicht. Wat de Boeddha bedoelt is dat je zijn lering toepast en ervaart, in plaats van het alleen maar te begrijpen en te geloven.

Bodhipaksa raadt aan het slot van zijn boek iedereen aan goed na te denken alvorens een zogeheten boeddhistische quote door te sturen: ‘Google voor je iets deelt.’

Grote leugens

Pali-vertaler Thanissaro Bhikkhu schreef in Lion’s roar (2017) 7 Things the Buddha Never Said. Hieronder twee voorbeelden van nepuitspraken.

Voorbeeld een van de bhikkhu: ‘Life is suffering.’ Vertaald: Leven is lijden.

Dat de Boeddha zoiets beweerde is een leugen, schrijft de bhikkhu. De uitspraak zou een samenvatting zijn van de Eerste Edele Waarheid, maar ‘leven’ komt niet voor in de lijst oorzaken van lijden. De andere edele waarheden geven zelfs aan dat leven juist méér is dan lijden. En niet te vergeten: er is een weg is uit het lijden en dat is het Achtvoudige Pad!

Voorbeeld twee van de bhikkhu: ‘There is no self.’ Vertaling: Er is geen ‘ik’ (‘self’).

Dit is volgens Thanissaro Bhikkhu de andere grote leugen. De enige keer dat de Boeddha recht voor zijn raap is gevraagd of er al dan niet iets als een ‘ik’ bestaat, weigerde hij te antwoorden (Samyutta Nikaya 44.10). Dat de Boeddha onderwees over niet-zelf (annata) is bedoeld om gehechtheid te overstijgen. De geest heeft namelijk de neiging om zich vast te klampen aan zaken door ze te claimen als ‘mijn’ en ‘mij’.

De bhikkhu schrijft vervolgens in zijn artikel dat de Boeddha ook nooit heeft beweerd dat er geen ‘afgescheiden zelf’ bestaat. De Ontwaakte weigerde namelijk betrokken te worden in een discussie over het al of niet bestaan van deze of gene ‘ik’. Dit is zinloos en leidt tot een zoektocht dat lijden veroorzaakt.

Goede Leer

Leuk en boeiend en nuttig om zogeheten uitspraken van de Verhevene tegen het licht te houden. Er is meer, namelijk het behoud van de Dharma. Pali-vertaler Jan de Breet haalt in zijn Citaat van het Magazine VvB van juni 2016 de Ontwaakte aan: ‘Van een goed vastgestelde letterlijke tekst is de betekenis goed af te leiden. Dit leidt tot (red.) het blijven bestaan, tot het niet in vergetelheid raken, tot het niet verdwijnen van de goede Leer.’ De Boeddha (ca. 490-410 v.Chr.), Aṅguttara-Nikāya I 59 (sutta 2.20)