In de serie Tweespraak praten Rob en Luuk over een al of niet actueel onderwerp. Vandaag is het thema Joram van Klaveren en zijn toetreden tot de Islam.

Luuk: Zeven jaar lang bekend staan om je weinig genuanceerde islamkritiek en vervolgens toetreden tot de gemeenschap van de islamgelovigen. Joram van Klaveren wist het zeker en sprak zich ook uit: ‘de islam is een leugen’, ‘de Koran is vergif’, ‘Mohammed is een boef’. Deze voormalige politicus en vertrouweling van Wilders noemde de islam een ideologie van terreur, dood en verderf. En hij zei niet zomaar wat, hij studeerde tenslotte godsdienstwetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en gaf jaren godsdienstles en maatschappijleer aan middelbare scholen.

In 2014 brak hij met Wilders en probeerde hij met een eigen partij in de Kamer te komen. Toen dat niet lukte, besloot hij een islam-kritisch boek te schrijven. Hij wilde aantonen dat de islam agressie rechtvaardigt, maar hij kwam tot een totaal tegenovergestelde conclusie. Hij bekeerde zich 26 oktober 2018 tot de islam en is nu zelf moslim. Hij ervaart zijn bekering als een vorm van thuiskomen.

Vele reacties volgden. Zijn moeder stond niet te juichen en zijn vrouw blijft christen. PVV aanhangers waren vooral kwaad, anderen dachten aan een publiciteitsstunt om aandacht voor zijn boek te vergroten. Sommigen zagen in hem een weifelende en zoekende figuur die het ene dogmatische geloof inruilt voor het andere, wellicht omdat hij de spanning van de reacties op zijn anti-islam standpunt niet langer aan kon.

Rob: Deze Joram blijft blijkbaar vasthouden aan een geloof. Dat hij verandert van geloof vind ik niet zo bijzonder. Meer bijzonder vind ik het dat hij een geloof nodig heeft om de ‘waarheid’ te vinden. Een ‘waarheid’ bestaande uit op schrift gestelde gedachtes van andere mensen.

Waarom hebben veel mensen toch zo’n behoefte aan een externe ‘waarheid? Vaak geeft een geloof een model om onze wereld te begrijpen, opdat gelovigen weten hoe juist te handelen. Dit hebben veel mensen blijkbaar nodig, tenminste dat geloven die mensen. Met een geloof in handen, denken ze dat het hun richting, veiligheid en verbondenheid geeft. Dit zijn valide behoeftes, maar deze behoeftes kunnen ook zonder een geloof vervuld raken.

Maar dan dienen we geleerd te hebben op onze beleving en innerlijk ‘weten’ te vertrouwen en dit als ons kompas te gebruiken. Wat we ervaren liegt niet en onze gevoelens zijn sneller en slimmer dan ons denken. We kunnen iets ervaren zonder het nog te begrijpen. Het begrijpen is in principe volgend op het voelen. Het denken is een prachtig instrument om zaken proberen te doorgronden, door verbanden te leggen en je af te vragen hoe iets aan te pakken. Het denken is het terrein van de mogelijkheden en per definitie niet het terrein van het ‘weten’.

Door het denken te gebruiken als de waarheid lopen we een groot risico om niet zo te leven zoals we eigenlijk zijn. En mensen met geloofsverschillen kunnen zich denkend, gerechtvaardigd achten, mensen met een ander geloof over de kling te jagen.

Er is echter wel een lastigheid als we enkel ons gevoel zouden volgen, omdat ons gevoel kan lijden onder geloofsvervuiling. Als we het denken dominant laten zijn, beïnvloedt dat ons gevoel. Het gevoel wordt dan beïnvloed op basis van onterechte informatie, vanwege wat we zijn gaan geloven. We voelen dan meer naar aanleiding van wat we geloven en niet wat we zouden voelen naar aanleiding van de realiteit.

Een verlicht iemand, zo stel ik mij voor, leeft zonder geloof en heeft daarmee de mogelijkheid om onbesmet naar zijn gevoel te luisteren, zodat het als kompas kan dienen. Het volgen van de leer van het boeddhisme zie ik als een weg om te ont-geloven.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.