In de serie Tweespraak praten Rob en Luuk over een al of niet actueel onderwerp. Vandaag is het thema de vrijheid van meningsuiting en de daaropvolgende onvrijheid en uitsluiting.

Luuk: Jan Latten(1952) is emeritus hoogleraar demografie en actief op het snijvlak van demografie en trendwatching. Hij melde onlangs op Twitter dat het migratiesaldo in 2018 voor het derde jaar op rij circa 80.000 inwoners is. Dit lijkt me relevante informatie voor bestuurders van dit land. Samenhangende onderwerpen zijn bijvoorbeeld files, woningvoorraad, pensioenen, onderwijs, milieu. Maar de informatie van Latten wordt door de boven ons geplaatsten vooral genegeerd.

Dr. Jan van der Beek, gepromoveerd op onderzoek naar migratie-economie, deelde onderzoeksresultaten op Twitter waaruit bleek dat ons immigratiebeleid onze verzorgingsstaat ondermijnt. Vervolgens werd hij geblokkeerd door Twitter.

Wie bevolkingsgroei zegt, zegt immigratie en vervolgens Islam en daar zit de pijn. De regering is bang dat het indirect en ongewild Islam-kritiek oproept en voor je het weet zit je in het verkeerde frame en kan Wilders weer punten scoren. Daarom nul aandacht voor het belangrijkste politieke onderwerp bij de Algemene Politieke Beschouwingen 2019.

Ook de Nederlandse filosoof, historicus en auteur Sid Lukkassen (1987) heeft ervaren dat zijn onwelgevallige standpunten buitensluiting tot gevolg hebben. Universiteiten nemen liever iemand aan die zich wel conformeert aan de huidige deugcultuur. Voor hem is het niet meer mogelijk passend werk te vinden. Om die reden richtte hij ‘De Nieuwe Zuil’ op, een sociaal netwerk dat het vrije debat stimuleert en voor burgers wil zekerstellen dat het economisch bestaan niet in gevaar komt op het moment dat de eigen opvattingen en zorgen geuit worden. Ook ter linker zijde is er een vergelijkbaar initiatief om weer vrij te kunnen discussiëren, zonder vooringenomen uitgangspunten (‘Vrij Links’).
Waarom vinden we het zo moeilijk een afwijkende mening te verdedigen of te accepteren?

Rob: Geen idee, maar laat ik eens nadenken op basis van eigen ervaringen. Het is voor de dominante groep onprettig als er iets beweerd wordt dat buiten hun vertrouwde opvattingen valt. Een oplossing kan dan zijn om diegene met een afwijkende opvatting op enige manier onklaar te maken.

Wat is er aan de hand? Iets loopt niet lekker, maar niemand maakt er een punt van. Vervolgens stelt iemand het toch aan de kaak. Vaak wordt dan de boodschapper als het probleem aangewezen, terwijl deze eigenlijk de aanzet geeft tot het zoeken naar een oplossing. Probleemherkenning is daarvoor de eerste stap. Gezien en benaderd worden als een probleem is niet aantrekkelijk, vooral niet als je de mening van anderen nodig hebt voor een positief zelfbeeld. Het zou mooi zijn als dat niet zo was en we niet afhankelijk waren van de waardering van anderen, in die zin dat we onszelf na kritiek afgekeurd gaan achten.

Mag ik zijn wie ik ben onafhankelijk van wat anderen van me vinden, staat ter discussie. Als we uitgaan van eigen ervaringen en op basis daarvan onze visie kenbaar maken, dienen we in staat te zijn onszelf te valideren in wat we voelen, denken en willen. Vaak stellen we ons echter misplaatst afhankelijk op van onze omgeving om te mogen zijn wie we zijn en dan kunnen we per definitie moeilijk authentiek zijn. Iemand die met eigen visie voor de dag komt, neem het risico om ongewenst te zijn en geëxcommuniceerd te worden en om erkenning van de omgeving kwijt te raken om te mogen zijn wie je bent. En van deze erkenning zijn we afhankelijk als we onszelf die erkenning niet kunnen geven.

De andere kant is dat de dominante groep zelf moeilijk kan doen als er een afwijkende mening geopperd wordt. Ongetwijfeld spelen daar meerdere variabelen een rol.

-Het kan als een bedreiging van hun macht ervaren worden. Die bedreiging moet dan ongedaan gemaakt worden door excommunicatie of framing. Het gaat tenslotte bij machtsuitoefening om winnen of verliezen. De inhoud van de boodschap is van minder belang.

-Een andere variabele die mee kan spelen, is dat wat we zijn gaan geloven, ons een illusionaire zekerheid verschaft. Als daar aan getornd wordt, dan geeft dat een besef van onveiligheid. Zekerheid en veiligheid zijn aan elkaar gekoppeld geraakt alsof het enerzijds een en het zelfde is en anderzijds alsof er überhaupt zekerheden zijn.

– Een derde variabele kan zijn dat mensen zich met hun standpunt identificeren. Kom je aan hun standpunt, dan kom je aan hen.

Het is gewoon niet eenvoudig om actief geïnteresseerd te zijn in elkaars mening en tegelijkertijd elkaar in de waarde te laten en met name niet als de meningen lijnrecht tegenover elkaar lijken te staan.

Luuk: Een probleem is ook dat van alles uit het dagelijks leven politiek gemaakt wordt en in de politiek gaat het bij uitstek om macht en winnen of verliezen. Demografie levert essentiële informatie voor bestuurders, maar omdat het al snel politiek incorrect wordt, negeert de regering onwelgevallige feiten en worden we geconfronteerd met een tekort aan woningen. Tegenwoordig ligt zelfs speelgoed al politiek gevoelig. We hebben een minister die ouders wil voorschrijven om geen rolbevestigend speelgoed te kopen. Ook in schoolboeken mogen van haar geen gendertyperingen meer voorkomen en in winkels wil ze geen onderscheid tussen speelgoed voor jongens of meisjes.

De politiek probeert ook greep te krijgen op de kunst, toch de plek waar vrijheid hoog in het vaandel staat. Als het aan de Amsterdamse Raad van de Kunst ligt, moeten kunstenaars aan allerlei politieke getinte voorwaarden voldoen om in aanmerking te komen voor subsidie (dus voortbestaan). Alle kunstinstellingen moeten een ‘actieplan diversiteit’ opstellen. In het onlangs verschenen rapport van de Raad staat bijvoorbeeld dat personeel van kunst gerelateerde instellingen mee moeten doen aan een training inclusieve werkhouding. Kennelijk bestaat het idee dat velen een verkeerde houding hebben en dat een training daardoor voor iedereen nodig is. Ook staat in het actieplan dat, onder het mom van vrije meningsuiting, het inclusieve klimaat dat Amsterdam wil nastreven bedreigd wordt. Vrije meningsuiting wordt door de Raad van de Kunst als gevaar gezien.

De columnist Theodor Holman vindt het rapport weerzinwekkend en ziet het rapport als een illustratie van de langzame moord op onze cultuur, op ons vrije denken en op de vrijheid als kunstenaar. Eddy Terstal, filmmaker en één van de oprichters van ‘Vrij Links’, reageerde als volgt: “de meest schandalige passage van de raad van de kunst is de suggestie dat vrijheid van meningsuiting schadelijk kan zijn. In een tijd dat mensen sterven voor dat principe en dit het belangrijkste wapen is van de burger tegen alle vormen van macht. Kunst is spel van de geest. Geen politiek wapen.”

Het onderscheid tussen vrijdenkers en conformisten wordt zo steeds duidelijker.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.