Sinds de mens bestaat heeft hij zich omringd gevoeld door Het Hogere. God, Jahweh, Allah, Brahma… ze zijn voor miljarden mensen nog steeds het richtsnoer van hun bestaan. Wat is “geloven” precies? Bestaat God echt? En als hij almachtig is, waarom laat hij dan zoveel ellendige dingen toe? Wat gebeurt er met ons als we sterven? Is het bestaan op aarde vooral bedoeld als examen voor de hemel? En hoe komt het dat mensen in naam van religie soms de gruwelijkste dingen doen?

In deze laatste serie van Kijken in de ziel praat Coen Verbraak in 6 afleveringen met 12 religieuze leiders, waarbij rabbijnen, imams, dominees, boeddhisten, een bisschop, een katholieke zuster en een hindoepriester zich buigen over de grote vragen van het bestaan. Gisteravond was de eerste aflevering van de serie.

Nico Tydeman

Jotika Hermsen

Nico Tydeman (zenleraar), Marianne van Praag (rabbijn), Binyomin Jacobs (opperrabbijn), Claartje Kruijff (predikant en ritueelbegeleider), Everard de Jong (hulpbisschop van Roermond), Orlando Bottenbley (baptistenpredikant), Abdulwahid van Bommel (imam), Ashis Mathura (hindoepriester), Azzedine Karrat (imam), Jotika Hermsen (boeddhistisch leraar), Madre de Maria Anima Christi (rooms-katholiek zuster) en Floris van Binsbergen (bevindelijk-gereformeerd predikant) spreken met Coen Verbraak over soms gevoelige onderwerpen zoals euthanasie, abortus en homoseksualiteit.

Kijken in de Ziel is een televisieprogramma van de NTR (voormalig RVU) waarin presentator Coen Verbraak het woord geeft aan beroepsgroepen die zich gewoonlijk niet laten bevragen. Autoriteiten in een bepaald domein lichten hun persoonlijke ervaring toe en geven hun mening over een bepaald vakonderwerp. Verbraak interviewt ieder afzonderlijk maar stelt telkens dezelfde vragen, waardoor hij deelnemers kan confronteren met uitspraken van collega’s. De verschillende meningen worden samen gemonteerd waardoor de illusie van een rondetafelgesprek ontstaat.

Jotika Hermsen

Jotika Hermsen is in 1932 geboren. Op haar één-en-twintigste trad ze in bij de Franciscanes gemeenschap in Denekamp. Zij leefde vierentwintig jaar als katholieke non, studeerde theologie en maatschappelijk werk, leidde zestien jaar een internationale counseling organisatie en doceerde twaalf jaar aan het instituut voor agogische beroepsopleiding te Amsterdam.

Zij ontmoette in 1986 de Thaise boeddhistische monnik Mettavihari. Puurheid, mededogen en wijsheid waren de begrippen die haar het meest troffen. De gelukkige uitstraling van de monnik deed haar besluiten zijn leerling te worden. Ze werd upasika, dat wil zeggen boeddhiste met acht leefregels. Mettavihari bleek zich tientallen jaren schuldig te hebben gemaakt aan seksueel wangedrag waarvan tientallen studenten het slachtoffer werden. Het bekend worden van zijn wangedrag leidde tot een scheuring in de groep volgelingen/leraren.

In 1992 vroeg Mettavihari Jotika de leiding van het meditatiecentrum aan de Pieterspoortsteeg in Amsterdam over te nemen. Drie jaar later nodigde hij haar uit de vipassanameditatie door te geven en werd zij volledig bevoegd als leraar. Hermsen richtte in 1993 stichting Sangha Metta op. Zij had de dagelijkse leiding van het meditatiecentrum tot september 2010. Vanaf die tijd is een nieuw bestuur verantwoordelijk voor de vihara, onder de naam stichting Dhammadipa.

Jotika Hermsen ontving op 7 maart 2005 een ‘Outstanding Woman in Buddhism Award’ ontvangen uit handen van de Verenigde Naties. Zij kreeg deze onderscheiding voor haar jarenlange inzet voor de verspreiding van de leer van de Boeddha. De uitreiking van de Award maakt deel uit van de jaarlijkse internationale vrouwendag-activiteiten van de VN. De uitreikingsceremonie vond plaats in het VN-kantoor in Bangkok.

Op 29 juli 2012 werd haar 80-ste verjaardag gevierd met een groot feest op het terrein van het ITC in Naarden. Uit naam van de koningin reikte Piet Zoon, de burgemeester van Raalte, de versierselen horend bij het Ridderschap in de orde van Oranje Nassau aan Jotika uit.

Nico Tydeman

Niko Sojun Tenko Roshi studeerde theologie in Nijmegen en kreeg zijn eerste zenonderricht bij Karlfried Dürckheim. Hij volgde zijn zentraining bij Baker Roshi in San Francisco en bij Thich Nhat Hanh. Sinds 1983 is hij leerling van Genpo Roshi (Dennis Merzel) die in 2011 alle titels en hoedanigheden als leraar inleverde na het bekend worden van zijn jarenlange seksueel wangedrag binnen zijn sangha. Tydeman ontving van Genpo Roshi in 2004 de dharmatransmissie en in juni 2018 inka, ‘the final seal of approval’ van Dennis Merzel. Tenko Roshi (Nico Tydeman) heeft transmissie gegeven aan twaalf leerlingen, onder wie Meindert van den Heuvel, zijn echtgenote Joke Huiberts, Cornelia Wierenga, Lolit ten Hengel en Marieke Heijman.

Zentatsu Richard Baker Roshi (1936), waar Tydeman trainde, is een Amerikaanse Soto zenmeester (of roshi), de oprichter en begeleider van Dharma Sangha, die bestaat uit Crestone Mountain Zen Center gelegen in Crestone, Colorado en het Boeddhistisches Studienzentrum (Johanneshof) in het Zwarte Woud in Duitsland. Als de Amerikaanse dharma erfgenaam van Shunryu Suzuki nam Baker kort voor de dood van Suzuki in 1971 de leiding van het San Francisco Zen Center (SFZC) over. Hij bleef er abt tot 1984, het jaar dat hij zijn functie neerlegde nadat in het voorgaande jaar bekend werd dat hij en de vrouw van een van de weldoeners van SFZC een lange en intensieve affaire hadden gehad.

Hoewel Baker beweerde dat zijn relatie met de vrouw een liefdesaffaire was die nog niet was afgerond, leidde de verontwaardiging rond het incident tot een reeks beschuldigingen van wangedrag door Baker, waaronder de bekentenissen van een aantal vrouwelijke leden van de gemeenschap dat zij voor of tijdens zijn ambtsperiode als abt affaires met Baker hadden gehad. Het crisisgevoel in de gemeenschap werd aangescherpt toen de echtgenoot van de vrouw, een van de belangrijkste weldoeners van SFZC, dreigde de organisatie wettelijk aansprakelijk te stellen voor het klaarblijkelijke wangedrag van haar abt.

Deze onthullingen leidden tot een pandemonium in de hele gemeenschap en in 1984 moest Baker aftreden als abt. De laatste jaren vindt er weer een toenadering plaats tussen Baker en het centrum. Ondanks de controverse die met zijn ontslag gepaard ging, heeft Baker het San Francisco Zen Center tot een van de meest succesvolle zencentra van de Verenigde Staten te worden.