• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Zicht op inzicht – De verwarring van spiritueel materialisme

Zicht op inzicht – De verwarring van spiritueel materialisme

4 maart 2018 door Ujukarin

Zo af en toe duiken in mijn sangha-netwerk (dus misschien ook wel in jouw buurt) discussies op in de trant van

  • ‘Ik heb niet genoeg tastbare vooruitgang gemaakt met de beoefening, ik ga maar eens bij een andere leraar shoppen’ of
  • ‘Bij sangha xyz claimen de volgelingen, en zijzelf soms ook, dat lerares abc stroombetreedster is. En dat is essentieel voor een sangha om te overleven dus ga ik daar maar eens lessen volgen’, of
  • ‘Tja we hebben dat gedragsregel-incident rond senior volgelingen pqr weliswaar netjes opgelost maar onze leraar is toch wel een tijdje wat te laks met haar geweest en probeerde het incident eerst te sussen. Dus hij kan geen echt Inzicht hebben en is daarmee ongeschikt mijn leraar te zijn, ik moet wel verder gaan rondkijken naar de perfecte leraar’.

Misverstanden

Allemaal goed en aardig, maar zowel bij de betreffende spirituele vrienden/innen als de genoemde lerares wordt er iets van de dharma fundamenteel verkeerd begrepen – of men nu een bepaald stadium in de zeven-ketenen-naar-verlichting van de Pali teksten claimt of een bepaalde Bodhisattva Bhumi van het mahayana. Allemaal zijn het ‘niveaus van verlichting’ die in de soetras ook wel als inzicht worden aangeduid; Verlichting zelf wordt dan gedefinieerd als totale compassie en totale wijsheid.

Laten we voor dit verkeerde begrip eens kijken naar de grotere bodhisattva voorschriften zoals Asanga ze formuleerde. ‘Basisovertreding’  nummer 15 luidt: ‘onterecht realisaties claimen’ ook wel vertaald als ‘toestaan dat anderen je onterecht realisaties toeschrijven’. En dit is ook min of meer in lijn met wat Boeddha zelf deed als tijdgenoten hem vroegen wat hij nu precies was; los van de vraag of hij nu wel of geen ik of ego meer had vermeed de Boeddha ook zoveel mogelijk alles dat naar opscheppen kon neigen. Alleen in specifieke gevallen, bijvoorbeeld indien uitgedaagd door Brahmaanse priesters, kwam Boeddha wel eens met ‘leeuwengebrul’ uit de hoek door uit te leggen dat alleen zijn niveau van verlichting het echte was.

Zeer kort samengevat geldt dus: elke hedendaags boeddhist die een bepaald niveau van verlichting of inzicht claimt, heeft du-moment van dit uitspreken bewezen dat inzicht niet te hebben.

Zoals je ziet zijn fraaie paradoxen geen monopolie van de “zennies”. En dit doet me verder reflecteren waarom dit misverstand zo vaak de kop opsteekt. Je komt dan terug op de aloude uitspraak van Chögyam Trungpa in ‘Cutting through Spiritual Materlalism’: het probleem is dat het ego alles kan omzetten naar iets dat aan zich ondergeschikt is, zelfs spiritualiteit. Waarmee spirituele ervaringen en kennis dus niet meer ingezet worden om het ego (het idee van een onveranderlijk en vaststaand zelf) af te breken en te vervangen door Universele Verbondenheid, maar om dat ego te versterken. Bijvoorbeeld:

  • Inplaats van geld en materieele macht verzamel je nu Vajrayana-initiaties alsof het padvindersinsignes zijn.
  • Of kies je alleen leraren uit waarvan gezegd wordt dat ze inzicht hebben, want dat verhoogt nadrukkelijk je eigen aanzien.
    Marketeers in sanghas, want ook daar is dit metier doorgedrongen, maken natuurlijk gretig misbruik van deze consumentistische wens en versieren elke leraar en retraite met mooie opgeklopte claims over inzicht-hebben-en-verspreiden.
  • Of inplaats van de door de leraar aanbevolen oefening nu gewoon eens 2 jaar vol te houden om het een kans te geven een stukje beeld-van-onveranderlijk-zelf af te breken, stop je al na 3 maanden omdat je toch sneller resultaat eist.
  • Dit is gerelateerd aan de perceptie van ‘lagere’ (samatha) versus ‘hogere’ (vipassana) meditaties; de termen gebruik ik hier in de klassieke theravada-zin, voor andere scholen gelden andere termen zoals voorbereidende oefeningen (denk aan  de Mula Yogas in Tibetaanse scholen) versus geavanceerde oefeningen. Wederom: de spiritueel materialist in jou en mij trekt zich niets aan van adviezen van de leraar over hoe lang welke oefeningen te doen, en zelfs of er wel zoiets bestaat als lager en hoger. Nee, hij/zij neemt slechts korte tijd genoegen met de lagere oefeningen en voelt zich daarna veel te goed voor dat soort kiddie-practices :-)
  • Of tot slot, de klassieke Aziatisch-boeddhistische valkuil: inplaats van zelf veel in het dagelijks leven te oefenen of in ieder geval ethisch te handelen probeer je uit te blinken in devoot gedrag in de tempels en in (liefst breed bekend gemaakte!) donaties aan instituties-van-pracht-en-praal en anderen die namens jou gaan beoefenen. De aflaat van de late Middeleeuwen is er niets bij….. :-(

Het doet denken aan een Indiase beeldspraak: ‘Wie in de woestijn naar water graaft en bij de eerste rotslaag stopt om 100 meter verderop opnieuw te beginnen en dan weer die rotslaag zal tegenkomen, is als de spiritueel zoeker die weigert zijn eigen ego te willen doorbreken’. En om nog wat links met andere dharma-concepten te geven: het is bhava-candra inplaats van dhamma-candra, oftewel dorst naar ‘hebben’ van iets inplaats van dorst naar het grote loslaten. En dat koppelt dan weer naar het hart van het levenswiel, begeerte als één der kernvergiften die dat ego vormen.

Correcte benadering rond inzicht

Dus de kunst is om relatief zeker te zijn dat je op het juiste spirituele pad zit zonder dit materialistische claimgedrag. Zoals veel van de dharma is het verkrijgen van die zekerheid iets minder ‘precies’ in mensentaal uit te drukken dan de boven genoemde verdraaiingen van het pad, want er zit gewoon een stukje intuïtie bij; maar ik zal toch een poging doen.

Ten eerste is er de individuele dimensie en meet-aanpak. Zoals je simpele eigen ervaring of het mediteren, studeren, rituelen doen en zo je langzaamaan een beter mens maakt dan voorheen. En dan ‘beter’  natuurlijk gedefinieerd in de zin dat je dichterbij ideaalbeelden zoals Boeddha, de Dalai Lama, Moeder Theresa of Gandhi komt en verder af van beelden zoals een Hells Angel of een racistische dan wel geclaimd antiracistische volksmenster.

Die inviduele dimensie moet ook herkenbaar zijn in wat anderen over jou zeggen – binnen je spirituele vriendennetwerk maar juist ook erbuiten (familie, werk, buren enzo). Sommigen zullen het oneens zijn met hoe je jouw tijd indeelt doordat je bijvoorbeeld meer naar retraites gaat en minder met hun optrekt, en/of oneens met pakweg je nieuwe vegetarisme, maar ze zouden wel moeten beamen dat je nu meer ethiek, vriendelijkheid en zachtheid bezit. Zoniet dan zou ik vraagtekens zetten bij je beoefening.

Beide vormen van de individuele dimensie vindt je ook terug in wat Boeddha zelf formuleerde in de Mahaprajapati en Kalama soetras. In de eerste gaat het kort samengevat om hechtingsloosheid, eenvoud, matigheid, tevredenheid, rustzoeken en energie. De tweede richt zich naast het aansporen-tot-zelf-denken (en vinden van wijze vrienden) ook op leven volgens de vijf voorschriften, en afwezigheid van haat: ‘En zo, Kalamas, leeft een edel mens zonder verlangen, zonder boosheid, zonder verwarring, altijd oplettend en aandachtig. Met een geest vol liefdevolle vriendelijkheid, verheven en uitgestrekt over de hele wereld. Met een geest vol mededogen en gelijkmoedigheid, de gehele wereld omvattend.’

Een laatste individuele stukje is dat je weliswaar zeker niet het volledige Inzicht van Boeddha bezit, maar wel zo af en toe (op en buiten het kussen) glimpjes ervan – ‘inzichten’ dus zonder hoofdletter. Het krijgen van dhyana-ervaringen kan daarbij helpen. Maar omgekeerd werkt het niet: koppelen van stukjes inzicht, aan bijvoorbeeld de tummo (innerlijke hitte) meditatie beheersen of je eigen aura (Jalus) gezien hebben, aan ‘ik ben verlicht, erken dat nou maar’  is de door Asanga beschreven metersdiepe valkuil.

De collectieve dimensie en meet-aanpak is minstens even belangrijk om te bepalen of je op het juiste pad bent. Die houdt o.a. in

  • Dat je een sangha hebt, een stabiele set spirituele vrienden/innen inclusief eventueel ‘leraren’die als klankbord fungeren en waar je ook van kunt leren. Zie o.a. https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/70351-dharma-overdracht-goeroes-en-spirituele-vriendinnen/ en https://boeddhistischdagblad.nl/achtergronden/70394-70394/
  • Dat die sangha een collectieve beoefening kent. En deze beoefening dient minstens glimpen van inzicht te leveren; dát is essentieel om te overleven van deze sangha/traditie, niet de (sowieso onbewijsbare) claim van stroombetreding van een enkele persoon.
  • De beoefening omvat een consequent en gebalanceerd systeem met samatha- (kalmerende) en vipassana (inzichts) beoefeningen; deze tweedeling vind je niet alleen bij theravada maar ook bij pakweg zen, Puur Land en vajrayana.
  • Binnen dat gebalanceerde systeem kunnen ‘nieuwere’ technieken zoals ‘insight dialogue’, ‘liberation unleashed’, ‘direct pointing’ en allerlei mindfulness-spinoffs een plaats krijgen als ze wat aan dat systeem toevoegen. Natuurlijk ter beoordeling van de lerarengroep in de betreffende traditie. Doch geen ervan is m.i. in staat om zelf een volledig systeem van boeddhistische meditatie te vormen, daarvoor zijn ze veel te partieel ingestoken.

 

De conclusie: zicht op inzicht

Het moge duidelijk zijn: de dharma beoefenen eist niet alleen op lange termijn toewerken naar stoppen met hebzucht, haat en onwetendheid. Maar ook op veel kortere termijn herkennen waar je vanuit de hele maatschappij geconditioneerd bent naar consumentisme. Dit is een lichtere vorm van hebzucht, welke ook je blik op het boeddhisme geheel verkeerd kan kleuren. Namelijk naar spiritueel materialisme, het ‘grijpen’ naar iets dat in de ogen van je ego resultaat-op-het-pad is en juist veelal het tegendeel vormt.

Dat betekent niet dat de zorgen die in het begin van het betoog genoemd zijn geheel onterecht zijn, en dat we maar blind vertrouwen moeten hebben in de Boeddha en ieder die claimt namens hem je leraar te zijn. Zo af en toe een ‘realiteitscheck’ of je nog goed bezig bent is prima, zoals ook de boven genoemde kalama soetra stelt. Boeddha raadde altijd Ehipassiko aan – kom en probeer voor jezelf. Werkt een beoefening die je precies volgens advies (en dus ook lang genoeg) gedaan hebt niet voor jou, probeer wat anders zonodig bij een andere leraar binnen of buiten het boeddhisme. Want uiteindelijk zul je toch afstand van dat ego willen gaan nemen, met welke voor jou werkende techniek ook; Mahaprajapati Gotami stelde de juiste vraag aan Boeddha en kreeg een antwoord dat nu nog steeds zeer toepasselijk is!

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme Tags: dhamma, drie vergiften, inzicht, leraar, ujukarin, vrienden

Lees ook:

  1. Dharma-overdracht, goeroes en spirituele vriend(inn)en
  2. Is commercie in meditatieonderricht conform juiste levenswijze?
  3. Wijs en onwijs – reflecties op de Kalama Sutta
  4. Is commercie in meditatieonderricht conform juiste levenswijze?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Ujukarin

Ujukarin is lid van de Triratna Boeddhistische Orde. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 14 augustus 2022
    Kum Nye Dancing zomerserie | Online | vanaf 14 aug
  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 3 september 2022
    Gratis Workshop | Waardering voor jezelf en anderen | Live en Online | 
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Crisis op crisis

    gastauteur - 1 augustus 2022

    Stel dat de vooronderstelling dat de mens beschikt over een vrije wil nu eens niet waar blijkt te zijn terwijl ons wetstelsel daar wel vanuit gaat en daarmee aansluit bij het vrije-markt-denken, het kapitalisme. En als dat niet waar is of maar heel beperkt, wat betekent dat dan? Dat er zoiets als een vrije wil bestaat is een aanname, een geloofsartikel.

    Narrative self en experiential self: hoe begrip van meditatieonderzoek beoefenaars kan helpen op hun pad

    gastauteur - 31 juli 2022

    Ik gebruik wel eens het beeld van een motor met zijspan. Als je geen meditatiebeoefenaar bent dan zit het narratief achter de stuur en de directe ervaring in het zijspan. Door beoefening kan je dat omdraaien, kom je ‘in’ de ervaring. En als je het narratief toch nodig hebt, dan zet je hem in. Waarvoor het ook helpt is dat mensen het niet meer zo vervelend vinden wanneer ze niet opmerkzaam zijn omdat ze begrijpen waar het narratief mee bezig is. Zo voorkom je de opbouw van aversie tijdens het mediteren.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Elf visioenen van het Levende Licht
    • Het jaar 2022 – dag 219 – sorrypoliticus
    • Dalai Lama feliciteert nieuwe Indiase vice-president met benoeming
    • Halte Hertenkamp – Alsof er iets te kiezen valt
    • Over Theologie 29 – Even tussendoor…

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens