Op 30 april 2016 ben ik van huis vertrokken, om als pelgrim naar Nidaros (de oude naam voor Trondheim) te lopen. Onderweg doe ik wekelijks verslag van mijn overdenkingen, als het lukt contact te maken.
Soms schijnen we als mensen zo overtuigd te zijn van een of ander, dat we menen het “zeker te weten” in plaats van het te geloven. Zo wisten we ooit zeker dat de aarde plat was; dat pappa alles wist en dat… Vul zelf maar in. Veel van dat geloven sneuvelt op het slagveld van onderwijs en groeiende feitenkennis. Helaas gaat dat nogal eens gepaard met wat in oorlogstaal collateral damage heet, met als gevolg dat sommige mensen nergens meer in geloven. En dat is tragisch, want zonder geloof droogt zowel alle inspiratie op als alle creativiteit, waardoor de geest verdort.
Geloven betekent volgens mij dat je er van uitgaat dat iets waar is, zonder dat je daar een concreet bewijs voor hebt. De inhoud van ieder geloof bestaat uit aannames. Je neemt het voor waar aan, omdat: omdat pappa en mamma het zeggen; de juf of de meester; de andere kinderen; de ooms en tantes; de wetenschappers; of de hele goegemeente met voorop de dominee, pastoor, imam, rabbijn, sjamaan of humanistisch raadsmens.
Nee wacht. je neemt het aan voor waar omdat het in een al dan niet heilig boek staat, op het (heilige) journaal is geweest of op Twitter voorbij is gekomen. Er zijn kortom talloze redenen om iets voor waar aan te nemen. Onweerlegbaar bewijs dat het ondubbelzinnig waar is, was en blijft, heb je niet en krijg je ook niet een, twee, drie. Je gelooft het.
Mensen die in (een) God geloven, gaan uit van de aanname dat (die) God werkelijk bestaat. Mensen die beweren dat God niet bestaat, geloven ook omdat het niet-bestaan van God ook maar een aanname is. Niets meer en niets minder. Wetenschappelijk bewijs dat een van beide partijen gelijk heeft, is er niet.
Een aanname kan zo sterk in iemands geest verankerd raken, dat het de status van onbetwijfelbare waarheid krijgt. Dat is net zo tragisch als nergens meer in geloven, want ook in zo’n geval droogt uiteindelijk alle inspiratie en creativiteit op. Om plaats te maken voor een vlakte dorre doctrines waar je eigenlijk alleen de kachel nog kunt aanmaken.
Geloof moet stromen! Althans, dat vind ik. Ik vergelijk iedere geloofsinhoud graag met een waterstroom. Misschien doe ik dat nu wel doordat ik als pelgrim door een omgeving loop waar ik om de haverklap een bergbeek tegen kom. Wanneer de geloofsinhoud niet meer wordt gevoed, droogt ze op den duur op. Er is tenminste een bron nodig. Daarnaast is er een bedding nodig – een ontvankelijke geest – anders zakt de geloofsinhoud weg in de grond of verdampt. En tenslotte moet er met de geloofsinhoud iets worden gedaan, anders leidt het tot niets, vertroebelt het of gaat het zelfs kwalijke effecten veroorzaken zoals het vormen van een moeras, waarin je vast kunt komen zitten. Ik mensen die in hun eigen moeras van on(be)nutte zekerheden vastzitten.
Laat het duidelijk zijn: ik ben ervan overtuigd dat er met “geloven” niets mis is. Ongeacht wat of waarin je gelooft. Maar houdt het vloeibaar! Dat wil zeggen: laat het niet tot absolute zekerheid verworden. En voor zover ik weet is er maar één manier om dat vloeibaar houden te bereiken en dat is door te twijfelen.
Ik geloof. En daarom twijfel ik. Compassie, compassie, compassie.
Herman zegt
Toevallig schreef ik gisteren:
Geloven is vertrouwen.
Vertrouwen is geloven dat het goed voor je is.
en niks is vast altijd goed voor je?
Dharmapelgrim zegt
Geloof kan zeker vertrouwen wekken en versterken, maar is in mijn visie niet hetzelfde. Dat vertrouwen een ander woord is voor geloven dat iets goed voor je is… Hoeft volgens mij ook niet perse,en ik vind dat te beperkt. De laatste zin begrijp ik niet als vraag.
Bert zegt
Volgens mij gaat er nog iets boven twijfel uit. Als je twijfelt zit je daarin gevangen. Is er nog behoefte aan zekerheid. Als je die behoefte onder ogen ziet, verdwijnt die. M.a.w. wees degene die die twijfel observeert, en niet de twijfelaar.
Dharmapelgrim zegt
Waarom zou je in twijfel gevangen zitten? Ik zie het als “niet op slot zetten van je aannames”, met andere woorden beetje leven met de mogelijkheid dat het toch anders is dan je aanvankelijk dacht of nog denkt. Is het A of B. Ik twijfel omdat beide kunnen en kies na afweging B, en leef met de mogelijkheid dat het achteraf A had moeten zijn. Is dat gevangen zitten? Nee. Dat is besluitvaardigheid met de wetenschap dat je soms verkeerde besluiten neemt en daar rekening mee houdt.
Margreet zegt
Mooi blogje Menno, you have a point there.
het woord ‘geloof’ komt oorspronkelijk van het Groekse ‘ pistis’. Dat wordt eigenlijk vertaald met ‘ vertrouwen’. Als je vanuit ‘vertrouwen’ kijkt hoe is het dan voor je? Hoe is je beleving dan ?
Bon voyage et bon courage
Dharmapelgrim zegt
Mijn wandeltocht maakt mij duidelijk dat het in praktijk brengen van vertrouwen de theorie ver achter zich laat. Nu gaat het “leven”,
Siebe zegt
Hallo Pelgrim!, (mooie reis toegewenst)
Je schrijft: “ik ben ervan overtuigd dat er met “geloven” niets mis is. Ongeacht wat of waarin je gelooft”.
Dat geloof ik niet. Overdrijf je hier niet wat? Jij ziet toch ook wel nadelen van geloof?
Siebe zegt
Hallo, Dhammapelgrim, voor de duidelijkheid, ik bedoel met mijn vorige vraag…waarom maakt het jou niks uit wat en waarin iemand gelooft?
Dharmapelgrim zegt
Over wat en waarin iemand gelooft, oordeel ik niet. Dat is geheel aan de ander. Het is aan mij om daarin mee te gaan, of niet. Verder maak in onderscheid tussen geloof (in levensbeschouwelijke zin) en “iets geloven”. Dat laatste is veel ruimer en omvat dus ook het eerste.
Siebe zegt
Oke, ik plaats geloof onder het kopje visie.
Iemand die bijvoorbeeld gelooft dat homofilie niet Gods wil is, of iemand die gelooft dat euthanasie of abortus niet Gods wil is, of iemand die gelooft dat je wanneer je als jihad-martelaar sterft in het paradijs komt met maagden, die gelooft daarin als een visie.
Dit soort geloof zet zaken in een bepaald perspectief. Het opent een visie. Het getuigt van een visie.
Ik zie bij de Boeddha de erkenning van het grote belang hiervan. Het is bepalend voor welk soort beslissingen iemand neemt, welk gedrag ie ook vertoont. Dit kun je bijvoorbeeld ook zien in de volgorde van het Edele Achtvoudige Pad. Zonder juiste visie, geen juiste motivatie, geen juist spreken , geen juist handelen etc.
Je kunt het belang wat de Boeddha, kennelijk, toekende aan visie ook terugzien, in diens inspanning juiste visie van onjuist te onderscheiden.
Ik zie in ieder geval een Boeddha die zeer welbewust was van hoe de kwestie van juiste visie samenhangt met de kwestie van lijden en de beëindiging er van. Ik vind dit getuigen van betrokkenheid bij het welzijn van alle wezens.
Verder kwam ik het ook tegen dat visie eigenlijk nog bepalender is dan het soort kamma of wilsactiviteit bij de kwestie of iets goed of slecht zal uitpakken. Ik kwam dat tegen in onderstaande tekst (door mij vertaald uit de Engelse vertaling van eerwaarde bhikkhu Bodhi)
Anguttara Nikaya 1.314 (9)
“Bhikkhu’s, voor een persoon van verkeerde visie, welk fysiek karma, verbaal kamma en mentaal kamma hij dan ook opwekt/aansticht en onderneemt in overeenstemming met die visie, en wat zijn wil, geneigdheid en intentionele activiteiten dan ook zijn, allen leiden tot wat niet wenselijk is, niet verlangd en onplezierig is, tot nadeel en lijden. Om welke reden? Omdat de visie slecht is.
Veronderstel, bhikkhu’s, een zaadje van neem (Azadirachta indica, Siebe), bittere komkommer of bittere kalebas werd in de vochtige grond geplant. Welke voedingsstoffen het ook uit de grond en het water opneemt, het zou allemaal leiden tot diens bittere, bijtende en onaangename smaak. Om welke reden? Omdat het zaad slecht is. Zo ook voor een persoon van verkeerde visie. Welk fysiek karma, verbaal kamma en mentaal kamma hij dan ook opwekt/aansticht en onderneemt in overeenstemming met die visie, en wat zijn wil, geneigdheid en intentionele activiteiten dan ook zijn, allen leiden tot wat niet wenselijk is, niet verlangd en onplezierig is, tot nadeel en lijden. Om welke reden? Omdat de visie slecht is”.
Anguttara 1.315 bespreekt dan het omgekeerde bij juiste visie.
Ik denk dat dit realistisch is. Je kunt bijvoorbeeld hele goede bedoelingen hebben maar als de achterliggende visie niet juist is, kun je heel veel ellende veroorzaken met die goede bedoelingen, omdat je eigenlijk niet goed ziet hoe zaken echt gaan en bestaan.
Ik vind het niet zo goed dat het iemand niet uitmaakt wat iemand gelooft. Ik lees daarin dat het iemand niet uitmaakt of iemand onheil over zichzelf en anderen afroept of niet. Ik geloof eigenlijk niet dat je dit bedoelt maar dat is wat ik lees in… dat er met “geloven” niets mis is. Ongeacht wat of waarin je gelooft”.
Dharmapelgrim zegt
Wat goed of wat slecht is, is afhankelijk van zeer veel variabelen. Niets is vanuit zichzelf goed of slecht. Het wordt pas goed of slecht onder invloed van omstandigheden, ruim genomen. Iets is wat het is. Niet meer niet minder. Dat geldt ook voor het hebben van een visie of geloof, overtuiging, idee, zelfs voor zoiets als een visioen of hallucinatie. Het is wat het is. Niets mis mee zolang het daarbij blijft. Pas wanneer je er iets mee gaat doen, brengt het vruchten voort. Wat je ermee doet is daardoor zeer belangrijk. Ik herhaal daarom nogmaals dat ik geen oordeel heb over welk geloof / welke visie ook. Laat ik er dan aan toevoegen dat ik met belangstelling afwacht wat voor acties er uit voortkomen. Daar heb ik zo mijn meningen over. En meningen kan en zal ik herzien wanneer daar juiste gronden voor zijn. Dank voor je inbreng Siebe. Gassho.