• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Satori

Satori

12 april 2016 door Taigu

Hisamatsu over zen en ontwaken: het leest zo glashelder in een tijd waarin zen onderhevig is aan vertroebeling, aan commercialisering en een noodlottige verstrengeling met een ontspannings- en wellnessoefening genaamd mindfulness.

Dat zen om satori draait, daar wordt in het openbaar het accent niet op gelegd, meestal waarschijnlijk om goede redenen. Het brengt bij mensen de fantasie maar in beweging over verlichting en de verlichting die zij zich voorstellen is meestal niet de verlichting waar het om gaat.

Dat de satori van zen niets meer en niets minder is dan de verlichting die Gautama doormaakte, en dat zen dus de kernervaring van het boeddhisme vertegenwoordigt, hoor je in het wereldje in de Lage Landen al evenmin hardop zeggen. Om de lieve vrede onder de collega-boeddhisten die elkaar bijna allemaal persoonlijk schijnen te kennen?

Sutra’s uit de Pali Canon spellen en aan elkaar uitleggen is niet de weg die tot inzicht voert. Een zwengel geven aan gebedsrollen bij een stoepa evenmin. De zenweg moet u hebben en niets anders.

Hisamatsu
Hisamatsu (1889-1980)

Voordat ik mij in mijn beweringen vergaloppeer, haast ik mij te verklaren dat ik het niet beter kan zeggen dan Shin’ichi Hisamatsu, de Japanse zenleraar en filosoof, dik vijftig jaar geleden.

Hisamatsu, over wie ik eerder heb geschreven, laat mij niet los. En dus heb ik de complete website van zijn FAS Society overgespoeld naar mijn website.

Tussen de stukken (die ik nog niet heb geïndexeerd en van links voorzien) tref ik een teisho of dharmatoespraak van hem aan uit april 1960. Hij hield de teisho in het Japans, maar deze is door leerlingen vertaald in het Engels.

Hisamatsu had alle recht van spreken. Hij was na een intense training in een Rinzai-klooster opgestaan als leraar en vernieuwer van het klassieke zen dat tijdens de Tweede Wereldoorlog zo lelijk uit de bocht was gevlogen.

Welbeschouwd heeft zen de hele historische Boeddha niet nodig omdat het wezen van zen bestaat uit het tot ontwaken laten komen van de diepste zelfverwezenlijking die in de mensheid besloten ligt. De satori van de Boeddha was ook maar een instantie van die zelfverwezenlijking. Die satori gaat vooraf aan iedere beschrijving in letters of woorden en het beeld van de Boeddha, dat kunnen we met Linji maar beter om zeep helpen.

En passant legt Hisamatsu even uit waarom sutra’s uit de traditie van Mahayana qua gezag niet onderdoen voor die uit de Pali Canon, ook al erkent hij dat de historische kritiek aantoont dat ze niet rechtstreeks uit Shakyamuni ’s mond kunnen zijn voortgekomen. Maar daar gaat het niet om.

Ook Hisamatsu kun je kritisch toetsen, en dit zal ongetwijfeld gebeuren nu ik dit allemaal over hem schrijf. Wat ik bijzonder vind aan de man en zijn manier van uitdrukken is dat hij met een gestrekt been recht op het doel afgaat. Waar wij graag zeggen dat je niet in woorden kunt uitleggen waar het in zen om gaat, zet hij theorie en praktijk in klare taal uiteen, her en der zo nodig nog even een lichte tik uitdelend aan Dogen en Soto Zen of aan Shin, het geloof van zijn jeugd. Het leest zo glashelder in een tijd waarin zen onderhevig is aan vertroebeling, aan commercialisering en een noodlottige verstrengeling met een ontspannings- en wellnessoefening genaamd mindfulness.

De FAS Society was een naam die Hisamatsu’s Japanse sangha kreeg om een brug te slaan naar het Westen met zijn nationalisme, egoïsme en nihilisme – ook toen al. De F staat voor vormloos zelf (formless self), het vormloze zelf dat zich doet ontwaken tot zichzelf in de kensho- of satori-ervaring. De A staat voor heel de mensheid (all humankind) die tot zijn diepste wezen kan en moet ontwaken, al dan niet met hulp van zenbeoefenaren die zich inzetten in dienst van het bevrijden van andere levende wezens. Dat was wel de bedoeling, zen aanjager te laten zijn van een nieuwe wereldgeest samen met vernieuwers uit andere religieuze tradities.

De S staat voor suprahistorisch, de gedachte dat bevrijde mensen ook bevrijd zijn van hun geschiedenis en dus keuzes kunnen maken om het samen anders aan te pakken, nog eens een zwengel te geven aan het dharmawiel.

Hisamatsu moest niets hebben van de Verenigde Naties die na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht, omdat hij de spoken van kapitalisme en nationaal eigenbelang er nog in zag rondwaren. Evenals de Dalai Lama nu, of Thich Nhat Hanh vóór zijn beroerte, dacht hij vanuit het vormloze zelf in grotere termen van een alomvattende humaniteit over de mogelijkheden van de wereld.

Als wij Hisamatsu gedenken in onze sangha’s, dan noemen we graag zijn bekende ‘gelofte aan de mensheid’ of zijn ‘fundamentele koan’. Maar waar gaat het mis dat we naar zijn inspiratie niet ook meer ronduit uitkomen voor de ambitie en het radicalisme die de kern uitmaken van zen? Ik erken dat er mensen zijn die in gepaste stilte en bescheidenheid in zijn geest voortwerken vanuit zen en dit is een goede zaak. Als je echter over het benodigde gezag beschikt, dan kunnen klare taal en een gestrekt been op zijn tijd ook wonderen doen en meer mensen tot inspiratie brengen.

De genoemde teisho van Hisamatsu heet ‘Teaching, Faith, Practice, Awakening’ (Leren, Geloven, Beoefenen, Ontwaken) en staat onder deze link   Meer over hem vind je hier 

.

 

 

 

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Columns, Jules Prast, Zen Tags: Hisamatsu, Jules Prast, Linji, Pali-canon, Satori

Lees ook:

  1. Solidair met de vragende underdog
  2. Huineng en Hisamatsu
  3. De anti-consensusboeddhist
  4. Huineng en Hisamatsu

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Myriam zegt

    12 april 2016 om 11:57

    Jules Prast weet wat Zen is. Zorgelijk…

  2. Hielkje zegt

    12 april 2016 om 19:55

    Wat mooi dat ik je weer lees Jules!

    Maar nog steeds een beetje anti-Mindfulness ZENdeling?

    Het ga je goed!

  3. Gerben Hieminga zegt

    12 april 2016 om 22:58

    Hoi Jules,

    Ik kan je artikel niet plaatsen.

    Ik lees het als een lofzang op Hisamatsu en dan vooral om zijn onorthodoxe zenhouding om juist wel direct over Satori te spreken, gegeven alle mitsen en maren over het feit dat woorden de plank volledig misslaan.

    Dat wekte mijn interesse en ik verwachte dus enkele voorbeelden van situaties waarin “hij met gestrekt been recht op zijn doel afgaat.” Helaas ontbreken die volledig in je artikel.

    Kun je een paar van die voorbeelden noemen? Vooral mbt Satori en de overeenkomsten daarvan met het ontwaken waar de Boeddha over sprak.

    Highly appreciated!

    Groetjes, Gerben

  4. Jules Prast zegt

    13 april 2016 om 11:06

    Mijn tekst bevat al enkele naar mij idee provocerende statements van Hisamatsu. Als dit niet genoeg is, dan raad ik je aan de onderliggende teisho te lezen. Die ga ik niet helemaal samenvatten, maar hier zijn enkele punten in telegramstijl. Ik probeer niet te herhalen wat ik al heb geschreven:

    Met kennis bestrijd je de onwetendheid niet. Boeddhisme is even dogmatisch als het christendom. Iedere school heeft voorkeurssutra’s die dezelfde rol vervullen als de bijbel. Zij zijn de bron van absolute waarheid. Twijfel staat gelijk ongelovigheid.

    Zo niet zen. Deze school cultiveert de twijfel. Geloof heeft er de functie van volhardendheid, maar is niet het bepalende religieuze moment. Dharma is doen, al handelend de boeddha-natuur verwerkelijken die de wezensaard is van de mensheid.

    Al het andere, zoals zoeken naar de historische Boeddha, is afdwalen in de uiterlijkheid van een geobjectiveerde werkelijkheid. Het is oppassen met Dogen, want deze kan zich laten lezen alsof hij Boeddha als een extern fenomeen ziet; Dogen’s denken ligt ook dicht aan tegen de ‘anderkracht’ (tariki) van het reine-landboeddhisme dat ten ontechte uitgaat van zelfverwerkelijking na de dood. Als je de zenweg volgt, kun je in dit leven de bevrijding laten doorbreken en alle oude ballast in één keer van je afschudden.

    In het oorspronkelijk gelaat ligt de werkelijke autonomie van het mens-zijn besloten. Zen geeft dit handen en voeten. Als FAS gaan we in deze geest bouwen aan een nieuwe wereldreligie.

  5. Gerben Hieminga zegt

    13 april 2016 om 12:36

    Dank voor je reactie Jules.
    Ik vind je citaten echter niet direct over Satori of ontwaken gaan. Wat dat betreft werd ik op het verkeerde been gezet door je titel. Het gaat meer over andere aspecten van de beoefening en verschillende zen-stromingen. Ook relevant, maar voor mij even minder interessant in deze fase.
    Groet, Gerben

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

05 jan
Cursus Leven met Sterven
5 jan 23
29 jan
Vervolgcursus boeddhistische psychologie
29 jan 23
29 jan
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
29 jan 23
29 jan
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
29 jan 23
29 jan
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
29 jan 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Kan je jezelf dom leren?

    Rob van Boven en Luuk Mur - 5 januari 2023

    We hebben twee hersenhelften en deze hebben ieder een eigen manier om de wereld te begrijpen. De rechterhersenhelft (R.H.) beleeft de werkelijkheid rechtstreeks en de linkerhersenhelft (L.H.) maakt zich een voorstelling van de wereld en probeert vanuit die voorstelling de wereld te begrijpen. De wereldbekende psychiater en filosoof Iain McGilchrist* heeft er zijn levenswerk van gemaakt om de (samen)werking van deze twee asymmetrische hersenhemisferen te onderzoeken.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De virtuele denkster 406
    • Dick – drie maal scheepsrecht
    • De Boeddhistische Blik zendt op 5 februari twee films uit – Letter to San Zaw Htway en Free as a monk
    • Haiku
    • Arabisch rijstgerecht Mejadra/mujadara

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens