De schriftgeleerde en de sukkel

Meditatie: ik kwam ooit om de mentale pijn van ziekte weg te mediteren, maar er gebeurde iets heel anders; na de nodige verwarring in het begin, opende zich een venster op een geheel andere manier om de werkelijkheid te ervaren.

In woordeloosheid ontvouwde zich nieuwe ruimte. Dat was een hele ontdekking voor iemand die vaak en veel redeneerde, die leefde tussen de woorden en van het woord. Eenmaal geland in de wereld van Zen gingen en gaan er nog steeds veel meer ramen en deuren voor me open.

Een andere grote ontdekking deed ik toen ik in de zomer van 2012 in het Boeddhistisch Dagblad een artikel las van Edel Maex over Reine Land-boeddhisme. Over de ervaringswerkelijkheid daarvan is, net als over die van Zen, in woorden niet veel te zeggen. Ja, “Namu Amida Butsu.” De betekenis van de nembutsu echter is, zoals Shinran zei, dat deze zich onttrekt aan alle logica, berekening, verklaring en begrip.

Desondanks wordt er binnen bestaande Reine Land-scholen lustig over gefilosofeerd. Met de productie daarvan kun je rustig hele boekenkasten vullen. Het lijkt Zen wel.

Ik houd mij bij de nuchtere, pragmatische kijk van Zen op de nembutsu. Het is een vorm van beoefening tussen andere vormen van beoefening in, een uitbreiding en ondersteuning van de zenpraktijk. Het ligt je of het ligt je niet. Wie de schoen past, trekke hem aan.

De schoen past mij. Als je niet in staat bent geregeld de zendo te bezoeken, als je niet altijd in staat bent zittend te mediteren, dan is daar de nembutsu. Niets moet. Er is geen dwang de nembutsu te zeggen. En als de woorden zich vormen, dan spreekt Amida door jou heen. (Amida, zei Bassui, is boeddhanatuur voor de gewone man.)

En wanneer Amida maar genoeg door jou spreekt, dan wórd je vanzelf nembutsu.

Ik ben gewoon mijn domme ik dat maar al te vaak toch weer als een hovaardige schriftgeleerde de pen grijpt om zich te roeren tussen de andere schriftgeleerden. Bombu meer dan bodhisattva.

Voor mijn ogen onthult de wereld zich in onmetelijk licht als oneindig leven, maar toch grijp ik graag een boek om uit te pluizen hoe het zit met oorspronkelijke verlichting. Met het opslagbewustzijn. Met voorwaardelijk ontstaan. Enzovoorts, enzovoorts. Dat moet worden omgezet in woorden, woorden en nog eens woorden.

Maar nembutsu en meditatie slijten desondanks geleidelijk die gewoonte-energie weg. De nembutsu verandert de meditatie ook, in een oefening in toevertrouwen en dankbaarheid.

De nembutsu en de meditatie vervloeien soms in wat je eerder gebed of epifanie noemt. Ik kniel, ik buig voor het mysterie in rituelen van ‘eigen’ choreografie. Zen en yoga leveren mede vormen aan voor deze creativiteit. En wat geeft het ook?

Uit het opslagbewustzijn (zoals schriftgeleerden Amida noemen) lichten oude christelijke zaden op. Jezus reikt de hand aan de Boeddha. Waarom trekken zij in het dagelijks leven zo weinig met elkaar op?

Vóór alles is de nembutsu eenvoud. De eenvoud van hoe het is, en dat het zo goed is. Leid een eerlijk, ethisch leven, maar houd je bij de eenvoud. Lukt dit niet, dan ontfermt Amida zich met alle liefde ook over zondaars en dwazen.

In de eenvoud valt, in Reine Land evenals in Zen, de noodzaak van profilering van identiteit en traditie weg. De sukkel, dat ik dit nu pas inzie. Daar heb ik een tijdje geleden nog een schriftgeleerd polemiekje met Edel Maex over gevoerd in het Boeddhistisch Dagblad.

Gaat het me lukken me in leven, woord en geschrift bij de eenvoud te houden? We zullen zien.

Namu Amida Butsu.