Jules – Boeddha-dharma als boeddha-dank-u

Is wijsheid voorbij alle wijsheid een kwestie van oefenen of een kwestie van genade?

Op het Youtube-filmpje is een Japanner te zien met een trommel. Hij doet voor hoe je in verschillende ritmes de nembutsu kunt zingen. Namu-amida-bu, namu-amida-bu. De laatste lettergreep van ‘butsu’ (boeddha) wordt ingeslikt.

Reciteren en dank zeggen aan Amida Boeddha, dat is de nembutsu. Het is het lied van Groot Toevertrouwen.

Want wat meer kunnen we doen? Als je Shinran leest, dan zitten we veel te diep in het lijden om ons daar zo maar van te kunnen bevrijden.

Kwalitatieve sprong

Zo maar bevrijding vinden is een hunkering die velen de weg naar het zitten op een kussen toedrijft. Je hebt, grosso modo, twee soorten boeddhisme: de ene gelooft dat toegang tot het nirvana eerst een langdurig proces van persoonlijke zuivering vereist, de andere dat je met enig oefenen in het hier en nu een kwalitatieve sprong kunt maken naar bevrijding.

Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is. Het vogeltje Taigu zingt regelmatig een wijsje van Shinran: namu-amida-bu, namu-amida-bu.

Is wijsheid voorbij alle wijsheid een kwestie van oefenen of een kwestie van genade?

God-ervaring

Ik zit op het kussen en zeg namu op de inademing en amida-bu op de uitademing, keer op keer. Zitten zonder doel: kun je ook zitten bij wijze van dankzegging aan Amida? Zittend niet bevrijding zijn, maar een met je diepe verankering in het lijden, in de wetenschap dat als je ooit bevrijding vindt, deze is in een moment van genade?

Zitten blijf ik doen. Zo ben ik opgevoed. Maar Shinran knaagt aan mijn worteling. Namu-amida-bu kan de hele dag. Daar heb je geen kussen voor nodig.

Is dit de God-ervaring die je via de zenweg ook ten deel schijnt te kunnen vallen? Welke naam je aan de transcendentie geeft, maakt natuurlijk niet uit.

Zonder dualiteit

Deo vacare stond in het Latijn boven de kloosterpoort waar ik kwam rond mijn drieëntwintigste levensjaar. In dat ‘vacare’ zit de boeddhistische leegte. Leeg worden en God laten binnenstromen.

In dat klooster maakte ik mijn eerste introductie tot de zenweg mee. Een half dozijn gasten op twee dozijn benedictijner paters (toen nog). Een docent van de Kosmos uit Amsterdam die ons leerde mediteren op een Jezus-mantra: “Heer Jezus Christus, zoon van God, ontferm u.”

Thich Nhat Hanh en de Dalai Lama roepen ons in koor op: word geen boeddhist, maar hernieuw de spiritualiteit van je eigen cultuur.

Boeddhisten aller landen, verenigt u! Compassie is een gedeelde waarde. Wij zingen voortaan de Jezus-mantra en beoefenen de leegte om God te laten binnenstromen. Nee, nee, zonder dualiteit. Is dat wat Thich Nhat Hanh en de Dalai Lama bedoelen?

Karl Barth

Menig boeddhist zou op zijn of haar neus kijken. De Boeddhistische Omroep samen met de KRO en de NCRV? Dat was de bedoeling niet!

Shinran is van oudsher veel bestudeerd door christelijke theologen. Sommigen zien in zijn zondebesef een parallel met de bodhisattva Augustinus. Karl Barth, de grote protestantse theoloog van de twintigste eeuw, zag in Shinran een geestverwant, maar benadrukte de dualiteit en de verlossing in Jezus als de conditio sine qua non van het christendom.

Namu-amida-bu, namu-amida-bu, spreekt het nog maar eens in mij. In hoeverre is de verwachting die bestaat omtrent mindfulness de projectie van een mensheid die hunkert naar bevrijding met behoud van het bestaande?

Lijdensoefening

Precies daar haakt Shinran aan. Wij zitten met ons bestaande zo diep verworteld in het lijden van onze eigen makelij dat we onszelf daar van onze levensdagen niet aan onze haren uit naar boven zullen trekken.

Is dat niet eigenlijk een veel realistischer perspectief dan dat van de kwalitatieve sprong?

Ik zit en zit en zit als dankzegging, adem in op namu en uit op amida-bu. Zitten niet bij wijze van oefening in verlichting, maar zitten als lijdensoefening van Groot Toevertrouwen.

Samsara is samsara. De weg naar bevrijding loopt via het Reine Land. Ons tijdelijk ontwaken, af en toe, is daar een voorbode van.

En tussendoor, in het dagelijks leven, zingt het vogeltje zoals het gebekt is het wijsje van overgave en genade. Namu-amida-bu, namu-amida-bu. Heer Jezus Christus, zoon van God, ontferm u. Boeddha-dharma als boeddha-dank-u.

Boeddha-dharma op inademing, boeddha-dank-u op uitademing. Ook een mooie variant.