Om democratie optimaal te laten functioneren moet iedereen met kiesrecht over de vereiste kennis beschikken. Geen leugens die als waarheid verkocht worden, geen meningen die losjes in feiten veranderen. Maar helaas, de werkelijkheid is anders. Dat is handicap één.
Een andere handicap is dat democratie gelijkheid voor iedereen voorstaat, terwijl in dezelfde samenleving een economisch systeem geldt waarbij ongelijkheid normaal is. Politiek en economie onderhouden een complexe relatie. Vanuit de economie werkt ongelijkheid door in scholing en dus in vereiste kennis, handicap 1.
Ik zag een Latijns-Amerikaans commentaar bij de verkiezingen in de VS. De auteur stelde dat het eigenlijk niet uitmaakt wie wint, want beide presidentskandidaten houden het economische systeem van ongelijkheid in stand. Dat de VS in de rest van de wereld de democratie verdedigen, is om meer ruimte voor de eigen economie te krijgen. Of in die landen de vereiste democratische kennis aanwezig is, kan worden betwijfeld. De handicaps versterken elkaar.
Het is duidelijk: de democratie leent zich voor misbruik, met consequenties voor de machtsverdeling. Sander Schimmelpenninck noemt goed geïnformeerde middenklassers die met hun stem de rechts-radicale regering mogelijk maakten ‘opzettelijk dommen’. Ze weten beter, maar – in mijn termen – ze versterken handicap 1. Wat de andere handicap betreft: diezelfde regering vindt klimaatmaatregelen van minder betekenis en miniseert de crisis. Onze economie zou erdoor geschaad worden. Alweer: handicap 1 en 2 versterken elkaar.
De handicaps van de democratie maken het populisten gemakkelijker om richting autocratie te werken. Zie Trumps overwinning. Een autocratie kan heel goed zonder kiezers met de vereiste kennis. Een partij met slechts één lid, zonder partijcongres van geïnformeerde leden, kan gemakkelijk de grootste worden. Een bijbehorende minister zei: ‘Ik ben beleid’. Voor het bedrijfsleven is overheidsbemoeienis, aangenomen via democratisch regelgeving, alleen maar lastig voor zijn economische belangen. Zie de agro-industrie en haar anti-klimaat-lobby BBB, met uitgemolken boeren als stemvee.
Red de dubbel gehandicapte democratie!
