Afgelopen zondag keek en luisterde ik in een aflevering van Brainwash van HUMAN naar de filosofe Ivana Ivkovic die een verhandeling hield over Hoe te sterven. Directe aanleiding was de dood van haar vader, hoe hij zelf en anderen daar tijdens zijn leven mee omgingen. En de vragen die dat opriep.
Zij sprak over het isolement van de mens die gaat sterven- een omgeving die al tijdens het leven van de stervende het contact verbreekt of minimaliseert ‘omdat hij/zij er in de toekomst toch niet meer bij zal zijn’. En dat ook de stervende zich af kan wenden van zijn naasten met dezelfde motivatie. Of zijn of haar toekomstig sterven verdringt: ‘We gaan allemaal toch dood’ en de naasten buitensluit op die laatste reis. Ivkovic hield haar gehoor voor hoe belangrijk het is om met elkaar goed te sterven- voor nu en de herinneringen en doen en laten later. En ook voor de stervende zelf, een goede dood te hebben, als dat al mogelijk is.
Moedig voorwaarts!
BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. Dat hoeft niet. De drang om in verzet te komen, het abonnement op te zeggen- wat niet kan. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren. De politiek de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. Kwaad spreken over Feyenoord. Breken met de familie. Het haten van planten en groenten. Aantijgen of beschuldigen. Het stopzetten van gedachten. Sprookjes verwerpen. Houden van Donald Trump. Sommigen voederen geen vogels meer. Of gaan de redactie stalken en bedreigen. Of geloven niet meer in Sinterklaas. Of wantrouwen de banken. Of te twijfelen aan het nu, het boeddhisme, de leraren.