Na 28 jaar wordt Martin Scorsese’s Oscar-genomineerde maar zelden vertoonde ‘Kundun’ vertoond op het Tribeca Festival in New York ter ere van de 90e verjaardag van de Dalai Lama.
Het maken van Martin Scorsese’s Oscar-genomineerde film Kundun uit 1997 was een ‘spirituele daad’ en een ‘zeer persoonlijk en speciaal project’, zei de legendarische filmmaker tijdens een zeldzame openbare vertoning van de film op het grote scherm op het Tribeca Festival in New York.
De vertoning op vrijdag was onderdeel van wereldwijde festiviteiten ter ere van de 90e verjaardag van de Dalai Lama. Kundun kronieken uit het vroege leven van de Tibetaanse spirituele leider, vanaf zijn ontdekking als de 14e Dalai Lama als een jong kind in Tibet aan zijn vlucht naar ballingschap in India op de leeftijd van 23 na de Tibetaanse opstand tegen de Chinese overheersing in 1959.
‘De ervaring van het maken van Kundun heeft mijn leven op veel verschillende manieren ten goede veranderd,’ vertelde Scorsese het publiek in het New Yorkse SVA Theatre, waar Kundun – wat ‘aanwezigheid’ betekent in het Tibetaans, een eerbiedige titel voor de Dalai Lama – werd vertoond in het originele 35mm-formaat voor honderden aanwezigen, waaronder Scorsese-fans en leden van de Tibetaanse gemeenschap.
De film vormt een dramatisch verschil met de typische misdaadepossen van de regisseur, zoals Goodfellas (1990) en Casino (1995). In tegenstelling tot deze veelgeprezen werken blijft Kundun grotendeels ontoegankelijk op grote streamingplatforms, waardoor de vertoning op Tribeca een felbegeerde ervaring is voor filmliefhebbers.
‘Het is een grote blinde vlek bij een filmmaker wiens werk ik het meest heb gezien en enorm invloedrijk is voor mijn liefde voor cinema en het werk dat ik doe,’ vertelde Giovanni Lago, een in New York gevestigde schrijver en podcaster, aan RFA. ‘Om de een of andere reden kun je het niet vinden op streaming apps. Je kunt het niet online vinden … Dus om het op film te zien op Tribeca met Martin Scorsese zelf die het introduceert is gewoon het perfecte recept.’
Na de voltooiing van de film zette de Chinese regering Disney onder druk om het project volledig te schrappen. Hoewel Disney de film uiteindelijk een beperkte kerstrelease gaf in 1997, verontschuldigde de toenmalige CEO van het bedrijf, Michael Eisner, zich publiekelijk voor de productie. ‘Het slechte nieuws is dat de film werd gemaakt; het goede nieuws is dat niemand er naar keek,’ zei Eisner destijds. ‘Ik wil mijn excuses aanbieden en in de toekomst moeten we voorkomen dat dit soort dingen, die onze vrienden beledigen, gebeuren,’ zei hij.
Tot op de dag van vandaag is Kundun niet beschikbaar op grote streamingplatforms, waaronder Disney’s eigen service, Disney+. ‘De Chinese regering heeft consequent alle films over de Dalai Lama die in het Westen zijn geproduceerd onderdrukt … omdat als deze films in China zouden worden vertoond, het publiek op het vasteland een beter begrip zou krijgen van wie de Dalai Lama werkelijk is,’ vertelde Kunga Tashi, Tibetaans verbindingsofficier bij het in Washington gevestigde kantoor van de Tibetaanse regering in ballingschap, aan RFA.
China verbood Scorsese, scenarioschrijfster Melissa Mathison en zelfs haar toenmalige echtgenoot Harrison Ford – die niet direct betrokken was bij de film – om het land binnen te komen. Dit weerspiegelt de complexe relatie tussen Hollywood en China, waar toegang tot de lucratieve Chinese markt vaak belangrijker is dan artistieke expressie. Soortgelijke verboden troffen acteur Brad Pitt voor zijn rol in Seven Years in Tibet (1997) en Richard Gere voor zijn pleidooien voor Tibet.
‘Gezien het feit dat China consequent heeft geprobeerd om de distributie en vertoning van deze film te beperken en te onderdrukken … geloof ik dat deze vertoning in de financiële hoofdstad van de VS een grote overwinning is voor de Tibetaanse race, en een kwestie van trots en vreugde voor mij als Tibetaan,’ vertelde Tara Lobsang, een Tibetaanse ondernemer en kunstenaar die in New York woont, aan RFA.
Het maken van Kundun was een diepgaande spirituele reis voor Scorsese, een rooms-katholiek die een paar jaar eerder religieuze controverse uitlokte en zelfs met de dood werd bedreigd voor The Last Temptation of Christ (1988). Mathison, die het scenario schreef voor Steven Spielbergs E.T. the Extra-Terrestrial (1982), bracht Scorsese het script voor Kundun en zette de regisseur op wat hij beschreef als zijn eigen ‘spirituele verkenningstocht’.
‘Ik was altijd al geïntrigeerd door het Tibetaanse boeddhisme en de aard van de Tibetaanse cultuur,’ vertelt Scorsese. ‘Het leek heel ver van mijn ervaring af te staan. Maar films maken was voor mij altijd een weg naar ontdekking: ontdekking van nieuwe uitdrukkingsvormen… van verschillende culturen, (en) verschillende manieren van bestaan.’
Scorsese voltooide het script met Mathison na overleg met de Dalai Lama zelf tijdens een bijeenkomst in Mathisons huis in Wyoming, waarbij hij de authenticiteit en eerbied voor het project benadrukte. Maar de productie van de film bleek net zo uitdagend als het onderwerp gevoelig lag voor China.
Met behulp van de Noordelijke Sahara en het Atlasgebergte en speciaal gebouwde sets – om de winter- en zomerpaleizen van de Dalai Lama, het Potala Paleis en de Norbulingka, en de straten van de Tibetaanse hoofdstad Lhasa uit te beelden – creëerde de crew nauwgezet een overtuigende illusie van Tibet in Marokko.
‘Nu de Dalai Lama zijn 90e verjaardag nadert, vieren we niet alleen een leven – we vieren een kracht van mededogen die elke hoek van de wereld heeft geraakt,’ zei Tencho Gyatso, voorzitter van de International Campaign for Tibet. ‘Zijn boodschap is een oproep om het beste in de mensheid wakker te maken: moed zonder woede, kracht zonder geweld en liefde zonder grenzen. Dit wereldwijde eerbetoon is onze collectieve inspanning om dat licht uit te dragen.’
Veel andere oorspronkelijke castleden, waaronder Tenzin Thuthob Tsarong en Gyurme Tethong die twee van de drie acteurs speelden die de Dalai Lama op verschillende leeftijden in de film portretteerden, waren ook aanwezig bij de vertoning. Het maken van Kundun was net zo’n ‘spirituele daad’ voor de Tibetaanse castleden, adviseurs, ambachtslieden en crewleden als voor Scorsese zelf, zei de regisseur.
Geef een reactie