Er huist in ieder van ons een overlever. Een waakzame binnenstem die zegt: “Blijf alert. Blijf in controle. Laat je niet verrassen. Denk vooruit. Hou rekening met straks.” Die stem heeft ons ooit geholpen pijn en gevaar te vermijden. Maar ze leeft vaak in een geloofsvergissing: het hardnekkige idee dat het leven beheersbaar is, voorspelbaar, maakbaar — en dat er een veilig script bestaat om te volgen.
Die geloofsvergissing is niet langer individueel, ze is collectief geworden. Onze moderne samenleving ademt maakbaarheid. Alles moet planbaar, schaalbaar, controleerbaar zijn. Het leven wordt gereduceerd tot processen, systemen en algoritmes. We spreken over het brein als computer, DNA als blauwdruk, mensen als ‘human resources’. Maar in deze technologische droomwereld raakt iets essentieels zoek.
De Engelse psychiater Iain McGilchrist noemt dit het misverstand van de “genetische code”. In werkelijkheid, zegt hij, is het leven veel relationeler en dynamischer dan ons reductionistische wereldbeeld doet vermoeden. Cellen reageren niet op commando’s van genen; ze communiceren, passen zich aan, zijn ingebed in een veld van wederkerigheid. Geen enkele cel is een entiteit op zich.
Net als het kind in ons — dat zich niet laat programmeren, maar verlangt naar een organische weg van binnenuit. Dat kind wil worden wie het ís, niet wie het moet zijn. Die innerlijke wordingsdrang is geen algoritme, maar een fluïde, levende stroom. Het boeddhisme spreekt hier over dukkha: het lijden dat ontstaat wanneer we het leven in vorm proberen te dwingen, in plaats van het te leven zoals het stroomt.
En dat lijden zien we overal. In de vele burn-outs van jonge mensen die zijn opgegroeid met de belofte dat ze hun leven volledig konden vormgeven — als ze maar hard genoeg hun best deden. Totdat het vastloopt. Totdat het lichaam – wijzer dan het denken – zegt: stop. Vaak hebben deze mensen niets verkeerd gedaan, behalve dat ze het geloof in controle te lang en te serieus genomen hebben. Ze manageden het leven als een project — en verloren onderweg het leven zelf.
Soms, wanneer het oude model vastloopt — in een burn-out, een crisis of een moment van stilte — gebeurt er iets onverwachts. Alsof het bewustzijn niet langzaam verandert, maar ineens een sprong maakt. In de kwantumfysica kennen we de kwantumsprong: een elektron dat niet geleidelijk beweegt, maar abrupt van het ene energieniveau naar het andere springt. Sommige denkers gebruiken dit als krachtige metafoor voor plotselinge inzichten — momenten waarop je niet alleen anders gaat denken, maar ineens anders gaat zien.
McGilchrist beschrijft hoe onze rechterhersenhelft de wereld ervaart als levend, verbonden en vol context. In tegenstelling tot het gecontroleerde, meetbare wereldbeeld van de linkerhersenhelft, nodigt de rechterhelft uit tot een relationeel bewustzijn. De overstap van het ene naar het andere perspectief is geen technisch proces, maar een innerlijke beweging. Een overgang. Een sprong. Het verlaten van het oude verhaal van afgescheidenheid, en het betreden van een wereld waarin alles met alles verbonden is.
Misschien ligt dáár onze uitnodiging. Niet om alles in onszelf en de wereld te fixen of perfectioneren, maar om stil te durven staan. Te wachten. Tot het moment waarop het bewustzijn zichzelf opent — zoals een bloem zich niet laat forceren, maar zich ontvouwt wanneer de omstandigheden kloppen. Zoals geen enkele cel robot is — en geen enkel hart gebaat is bij een draaiboek.
Misschien is het vandaag genoeg om één moment niet te managen — maar gewoon te zijn.
En te vertrouwen dat dat genoeg is.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
Elske zegt
👍🏽
Jos zegt
De binnenstem als wegwijzer, vaak een reactie op ervaringen opgedaan tijdens het (jonge) leven. Soms is het de kunst om de binnenstemte erkennen en te bedanken voor zijn inspanningen in een fase waarin deze inspanningen heel waardevol waren. Erkenning van de binnenstem als een aangeleerd deel van onszelf en te begrijpen waarom hij er is en welke rol hij ooit heeft vervuld. Door deze binnenstem een nieuwe lichtere functie te geven kunnen we innerlijke balans en vrijheid ervaren. Zodat we niet geregeerd worden door oude patronen, maar vanuit het zelf, om andere bewuste keuzes maken. Om bijvoorbeeld gewoon te zijn.