De Tibetaanse regering in ballingschap heeft dinsdag opgeroepen tot een onafhankelijk onderzoek naar de dood van een invloedrijke Tibetaanse boeddhistische leider die in Vietnam zou zijn overleden, waar hij zich naar verluidt schuilhield voor de Chinese regering.
Op 3 april gaf het Lung Ngon klooster in de Gade regio een verklaring uit waarin werd bevestigd dat zijn abt, Tulku Hungkar Dorje (56) op 29 maart in Ho Chi Minh City in Vietnam was overleden aan de gevolgen van een slechte gezondheid. De verklaring van het klooster gaf geen verdere details. Volgens zijn volgelingen werd hij al acht maanden vermist.
De Chinese autoriteiten verbieden het klooster en de lokale bevolking om openbare herdenkingsdiensten en gebeden voor de abt te houden, wat de gevoeligheid van zijn dood onderstreept, vertelden drie bronnen uit de regio woensdag aan Radio Free Asia. De bronnen vroegen om anonimiteit omdat ze represailles vreesden.
Detentie
Het Centraal Tibetaans Bestuur – de regering in ballingschap gevestigd in Dharamsala, India – en mensenrechtengroeperingen beweren dat Tulku Hungkar Dorje op 25 maart vanuit zijn hotelkamer in Ho Chi Minh Stad werd gearresteerd in een gezamenlijke operatie van de lokale politie en Chinese overheidsagenten. Naar verluidt werd hij op 28 maart overgebracht naar Chinese detentie, waar hij dezelfde dag op mysterieuze wijze overleed, voegden ze eraan toe.
‘Dit geeft aanleiding tot ernstige bezorgdheid over grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van veiligheid, transnationale onderdrukking en mensenrechtenschendingen die een onmiddellijk en grondig onderzoek vereisen, evenals het afleggen van verantwoording door zowel de Vietnamese als de Chinese autoriteiten,’ zei Tenzin Lekshay, woordvoerder van de CTA.
Tulku Hungkar Dorje was een bekende religieuze leraar, filantroop en pedagoog. Hij verdween afgelopen augustus nadat hij tijdens een openbare les in juli had opgeroepen tot het behoud van de Tibetaanse taal en cultuur.
Gebed voor het leven
Rechtengroeperingen zeggen dat Tulku Hungkar Dorje voor zijn verdwijning ook werd onderworpen aan meerdere rondes van ondervragingen nadat hij niet volledig gehoor had gegeven aan de wens van Peking om de door China benoemde Panchen Lama, Gyaltsen Norbu, in zijn klooster te ontvangen.
Hij werd ook beschuldigd van het niet implementeren van het Chinese overheidsbeleid in scholen die hij had opgericht voor kinderen van Tibetaanse nomadenfamilies in Golog, zeiden bronnen in de regio. Hij had ook een gebed voor het leven gecomponeerd voor de Tibetaanse spirituele leider, de Dalai Lama, die China als een separatist beschouwt, voegden ze eraan toe. (De Dalai Lama pleit eigenlijk voor een ‘middenweg’ die de status van Tibet als deel van China accepteert en aandringt op meer culturele, religieuze en taalrechten en vrijheden onder de bepalingen van China’s eigen grondwet).
Geconfronteerd met de toenemende druk van de Chinese regering vluchtte Tulku Hungkar Dorje naar Vietnam, waar hij naar verluidt sinds september 2024 ondergedoken zat totdat de Chinese autoriteiten hem eind maart arresteerden met de hulp van de Vietnamese regering, aldus Tibetaanse rechtenorganisaties, die bronnen aanhalen die bekend zijn met de zaak in de regio.
Onafhankelijk onderzoek
Lhamo Tashi, voorzitter van de Dhomay Cholka Association, een niet-gouvernementele organisatie die Tibetanen uit de historische Amdo regio van Tibet vertegenwoordigt, zei: ‘Gezien de ernstige aard van deze gebeurtenissen roepen we op tot een onafhankelijk internationaal onderzoek naar de omstandigheden van de dood van Tulku Hungkar Dorje. Een dergelijk onderzoek moet transparant worden uitgevoerd, in overeenstemming met internationale wettelijke normen en met volledige toegang voor neutrale waarnemers in Vietnam.’
Buiten Tibet heeft Tulku Hungkar Dorje een grote schare boeddhistische volgelingen over de hele wereld, waaronder in de Verenigde Staten, Rusland, Australië, Canada en Vietnam. In Vietnam brachten zijn volgelingen van het Longchen Nyingthig Centrum een kort bericht uit waarin ze zijn overlijden betreurden.
Dharmacentra Vietnam
In de afgelopen jaren is er een groeiende belangstelling voor het Tibetaans boeddhisme in Vietnam, met de oprichting van meerdere Dharma meditatiecentra, pagodes en zelfs ’s werelds grootste Tibetaans boeddhistische gebedswiel dat zich bevindt in het Don Duong district, Lam Dong provincie in het zuiden van Vietnam.
Volgens deskundigen worden de bezoeken van Tibetaanse boeddhistische leiders in Vietnam getolereerd en soms zelfs aangemoedigd. Dat is een ongebruikelijke uitzondering op de intolerantie van de communistische partij tegenover religieuze groeperingen die niet door de staat worden gesanctioneerd en is misschien bedoeld om kritiek op dat beleid tegen te gaan. Deskundigen zeggen echter dat Vietnam publiciteit rond boeddhistische leiders die onder toezicht staan van de Chinese regering vermijdt om diplomatieke problemen met Peking te voorkomen.
De Tibetaanse regering in ballingschap heeft ook opgeroepen om het lichaam van Tulku Hungkar Dorje onmiddellijk over te dragen aan het Lung Ngon klooster zodat de laatste rituelen volgens de Tibetaanse boeddhistische tradities kunnen worden uitgevoerd.
In haar Jaarverslag van 2025 heeft de Amerikaanse Commissie voor Internationale Religieuze Vrijheid (USCIRF) aanbevolen om zowel China als Vietnam aan te merken als ‘Landen van Bijzonder Verontrustend’ vanwege hun systematische, voortdurende en flagrante schendingen van de vrijheid van godsdienst.
