Stel je voor: Je zet zo’n dertig mensen bij elkaar die op duurzaamheid uit zijn en ook nog een antenne hebben voor spiritualiteit. Je vraagt ze niet om te vergaderen of zo, nee, het gaat om samen wonen en werken als een nieuw ‘wij’. Wat gebeurt er dan met macht en zingeving?
Door: André Droogers
In 2006 gaf ik mijn afscheidscollege, over ‘Het gedwongen huwelijk tussen Vrouwe Religie en Heer Macht’. Ik kondigde toen aan dat ik onderzoek wilde gaan doen naar situaties waarin deze huwelijksrelatie toch nog enigszins ongedwongen te noemen was. Er moest sprake zijn van min of meer horizontale machtsverhoudingen èn van een expliciete betrokkenheid op zingevingsvragen, in de ruime zin.
In de zomervakantie na mijn afscheid bezochten we onze oudste zoon en zijn gezin die kampeerden op een camping in Noordoost Frankrijk. Behalve de camping was er ook een tuinderij die op duurzaamheid gericht was. Camping en tuinderij werden gedreven door een geïnspireerde groep Nederlanders. De naam van deze plek: Ecolonie. Ik dacht: Een kans voor mijn onderzoek! Veldwerk bleek mogelijk. Ik interviewde alle negentien bewoners, vaste zowel als tijdelijke.
Na dat onderzoekje werd ik opgeslokt door allerlei bezigheden – behalve dan het uitwerken van die interviews. Schuldgevoel nestelde zich in mijn achterhoofd. De therapie: Na zeven jaar een update maken, ter vergelijking. Deze week was ik weer in Ecolonie en sprak met zestien van de ruim dertig bewoners.
Zelfde vaste bewoners
Ik trof er dezelfde vaste bewoners aan als in 2007. Van de anderen was niemand gebleven. De gemiddelde leeftijd van de huidige tijdelijke bewoners ligt een stuk lager. Destijds waren de meesten naar Ecolonie gekomen voor hun midlife crisisbeheersing. Nu zijn er nogal wat vrijwilligers van in de twintig, op zoek naar de juiste invulling van hun beginnend beroepsleven.
Nieuw is een tussengroep van vooral dertigers. Zij maken zich enkele jaren nuttig in Ecolonie. Hier komen ze tot zichzelf en brengen ze hun idealen in de praktijk. Uit deze groep kunnen nieuwe vaste bewoners voortkomen.
Wat zo’n langjarig experiment als Ecolonie spannend maakt, is dat een mini-samenleving wordt ingericht. Dat valt niet mee. De gemeenschap is betrekkelijk klein. Iedereen is op iedereen aangewezen. Vrijwilligers komen en gaan. De deelnemers hebben uiteenlopende persoonlijkheden. Ze koesteren doorgaans duidelijke opinies over zichzelf, over Ecolonie, èn over de noodzaak van duurzaamheid. Er moet worden samengewerkt. Ook al heeft iedereen eigen woonruimte, de maaltijden worden gezamenlijk gebruikt – en niet in stilte. De plek ligt vrij geïsoleerd. Voor vertier is men vooral op elkaar aangewezen.
Macht en zingeving
Hoe verhouden de partners Macht en Zingeving zich in dit sociale laboratorium? De laatste vijftien jaar is met vallen en opstaan een manier van samenleven gegroeid die werkt. Dat is gegaan via machtsprocessen waarbij ideeën en zingevingspraktijken uitgetest werden. Dat leidde tot conflict en afscheid, maar ook tot instroom. De uitgekristalliseerde structuur spreekt veel nieuwkomers aan. Er wordt hard en goed gewerkt. Veel gesprekken raken aan de zin van het mensenleven. Ik trof er sporen aan van wat ik God 3.0 noem.
Maar samenleven is een delicate bezigheid. Succes en routine kunnen blind maken voor vernieuwing. De o zo werkbare structuur kan ook knellen. Het repertoire aan standaardreacties op de ideeënbus, beproefd in de aanloopperiode, kan ontmoedigend werken. Wij en zij komen tegenover elkaar te staan. Het huwelijk tussen Zingeving en Macht kan gaan lijden onder stereotypen. Heer Macht kan zomaar de baas worden over Vrouwe Zingeving.
Ik kwam als buitenstaander langs en hoorde de verhalen aan, ongewild als een soort tijdelijke ombudsman. Ik liet een paar voorzichtige aanbevelingen achter. Een van de vaste bewoners zei: ‘Kun je niet elke maand langs komen?’. Dat lijkt me iets te vaak. Maar het zal geen zeven jaar duren. Daarvoor is Ecolonie veel te fascinerend en inspirerend. En je eet er trouwens voortreffelijk!
André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Voor meer informatie: zie www.andredroogers.nl.
de groenten en kruidentuin, het gastenverblijf, het kunstatelier, de boerderij, de bakkerij, de kaasmakerij, energie- en (ver)bouwproject, terreinbeheer, Oikos (o.a. oliën / remedies), het Eigentijds Festival, het Eigentijds Zomercollege en als laatste loot van deze stam het EcoZeN College. Nieuwe werkvormen zijn mogelijk, mits deze aansluiten bij deze hoofdthema´s en deze gedragen worden door permanente bewoners.Eigentijds Netwerk
Onder deze naam presenteren we al deze werkvormen naar buiten toe. We richten ons op de mens die de volgende levensthema’s in hun dynamische samenhang willen zien en (be)leven en daaraan ook daadwerkelijk inhoud willen geven: ecologie, duurzaamheid, leefbaarheid, gezondheid, maatschappelijk verantwoordelijkheid, authenticiteit, solidariteit en spiritualiteit. In zijn algemeenheid wordt degenen die deze levensthema’s in meerdere of mindere mate tot de hunne rekenen, de ‘cultural creatives’ genoemd.
Voor deze cultural creatives wil Ecolonie een ontmoetingsplaats zijn, een inspiratiebron. In concreto wil het daarnaast ook een vormings- en scholingscentrum zijn. Een werkervarings- en oefenplaats, waar ‘zelf- en wereldverbetering’ hand in hand gaan. Ten behoeve van de concrete invulling van deze uitgangspunten is begin 2012 dan ook het internationale EcoZeN College opgericht.
Op de website wordt de specifieke visie daarachter, die als een verdieping van de algemene visie gezien kan worden, verder uitgewerkt.
We zijn van mening dat het begrip eco (van ecologisch) te eenzijdig de materialistische aspecten benadrukt (voeding, biologische landbouw, duurzame materialen) en onvoldoende de niet-materiële aspecten van deze ecologische beweging, die in toenemende mate de aandacht krijgt die het verdient.
Daarom hebben we gezocht naar een nieuw begrip en dat in onze ogen ook hebben gevonden: EcoZeN.
Lichaam en ziel alleen samen de andere oever kunnen bereiken; in hun eentje lukt hun dat niet.
The whole man must move at once.
