Zeven maanden Boeddha in de Linie, het is voorbij

Met het leegruimen van de expositieruimten in Kunstfort Asperen in Acquoi door de kunstenaars, is gisteren een officieel eind gekomen aan het vriendelijke experiment Boeddha in de Linie. Vier beeldende kunstenaars, Leen Kaldenberg, Airco Caravan, Raoul Deleo en Mark Schalken, namen in de maanden maart en april deel aan het project en werkten en woonden ieder twee weken in een atelier en bomvrije ruimte op het terrein van Werk aan het Spoel in Culemborg. Op basis van hun ervaringen en indrukken in het bijzondere landschap trainden de vier boeddhisten hun geest en maakten ze daar hun objecten en schilderijen.

Boeddha in de Linie is in de herfst van 2013 bedacht door Elisabeth ter Borg van Wou2 en verder uitgevoerd met Agnes Sommer en Joop Hoek. De oorspronkelijke bedoeling was om de kunstenaars in afzondering en op basis van een koan aan de slag te laten gaan met hun nieuwe omgeving, verstoken van communicatiemiddelen en contact met hun partners en achterban, daarmee hun geest te trainen en handvatten te ontwikkelen om met de nieuwe situatie om te gaan en met nieuwe inzichten werk te produceren.

In de praktijk is van die relatieve eenzaamheid niets terecht gekomen. Leen Kaldenberg profiteerde begin maart nog wel van een redelijk rustige omgeving, maar de andere drie moesten zich afschermen van een groot aantal bezoekers van Werk aan het Spoel die de privacy van de kunstenaars niet of nauwelijks respecteerden en ongevraagd en onuitgenodigd atelier en bomvrije slaapruimten binnengingen. Raoul Deleo: ‘Ik heb hier meer mensen ontmoet dan in lange tijd in mijn atelier in Rotterdam. Alleen de vroege ochtenduren waren voor mij.’ De kunstenaars verdienen een compliment dat ze zich aan deze situatie aanpasten en toch een isolement wisten te creëren die recht deed aan de opzet van het experiment.

Ook anderszins verliep het experiment anders dan voorzien. De expositieruimte op het terrein van Werk aan het Spoel was niet op tijd beschikbaar. Door de bereidwillige medewerking van het bestuur van het Kunstfort Asperen konden de kunstenaars met hun werk voor drie weken uitwijken naar de expositieruimten in dit fort en werd de afsluitende expositie –met als verbindende factor de Lotusbloemen van Mary Fontaine- toch een succes.

Zijn de gemaakte objecten en schilderijen boeddhistische kunst? Dat kan je niet zeggen. Belangstellenden met een boeddhistische achtergrond of inslag zullen er ongetwijfeld boeddhistische elementen in herkennen, zoals lijden, compassie, mededogen. ‘Gewone’ bezoekers zien in aandacht vervaardigde kunst. Identiteit en culturele achtergrond spelen ook een rol bij de beoordeling en waardering van de objecten. Westerse belangstellenden die het door Airco Caravan samengestelde schilderij ‘Made in China’ zien, zien een imposant portret van de Dalai Lama, de geestelijk leider van het Tibetaans boeddhisme, dat op een wel heel bijzondere wijze ontstaan is. Tibetanen zien een schilderij dat door Chinese kunstenaars in zestien delen op verschillende locaties in China- het land van de bezetter van Tibet, is geschilderd en vragen zich af met wat voor intentie die kunstenaars de kwast ter hand namen. Is hun geest verstoord, met welke intentie maakten ze het doek? Wat voor spirituele invloed -positief of negatief- brachten ze in in het uiteindelijke resultaat? En hoe wordt dat beleefd door de Tibetaanse gemeenschap.

Zeven maanden na het bedenken van het project kwam er een eind aan. Voor de kunstenaars is het een bijzondere ervaring geworden. Ze stapten in een experiment dat ogenschijnlijk niet kon mislukken omdat dat eigen is aan een experiment. Met liefde en een grote onbevangenheid gingen ze aan de slag, ieder op hun volstrekt eigen wijze. Voor de organisatoren was dat heel speciaal om mee te maken. Voor Elisabeth in het bijzonder, die met een open mind en metta de kunstenaars soms dagelijks bijstond. Mark Schalken: ‘Ik wist niet wat me overkwam, een vreemde vrouw die voor me ging zorgen.’ Voor mijzelf, en ik mag misschien ook voor Agnes praten, was het project soms een oefening in geduld, van afzien ook. De bij tijd en wijle zware verantwoordelijkheid voelen voor de achterblijvers van de kunstenaars en de kunstenaars zelf. Onze eigen, soms opstandige geest temmen als dingen fout liepen zonder dat de kunstenaars daar iets van merkten. Want dat was het uitgangspunt.

De organisatoren van Boeddha in de Linie wisten zich ook verzekerd van de onbaatzuchtige hulp en medewerking van een groot aantal mensen. Sponsors, vrijwilligers bij Werk aan het Spoel en Kunstfort Asperen. Het logo van het project werd gemaakt door Fred van der Zee. De kunstwerken op de enveloppen met de koan door Martine Jacobs. De kunstenaars zelf hielpen een handje als dat nodig leek. Voor deze mensen maak ik een diepe buiging.

De boeddhistische omroep zendt op 14 september een door Emil van Zuylen gemaakte documentaire van een uur uit over dit unieke project.

Mark Schalken maakte een foto-impressie van de expositie.