• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » De rol van spirituele vrienden op het vipassana-pad

De rol van spirituele vrienden op het vipassana-pad

30 december 2024 door Hans Gijsen

  1. Eens verbleef de Verhevene onder de Sakya’s, in een marktstadje genaamd Nagaraka.
  2. Toen dan begaf de eerwaarde Ananda zich naar de Verhevene. Bij hem gekomen groette hij hem eerbiedig en zette zich ter zijde neer. Ter zijde gezeten sprak de eerwaarde Ananda de volgende woorden tot hem: ‘Dit is de helft van het heilig leven, Heer, namelijk het hebben van goede vrienden, het hebben van goede metgezellen, het hebben van goede vertrouwelingen.’
  3. ‘Zeg dat niet, Ananda, zeg dat niet! Het is het hele heilige leven, namelijk het hebben van goede vrienden, het hebben van goede metgezellen, het hebben van goede vertrouwelingen.’

(Samyutta-Nikaya; 45.2)

Welke rol vervullen spirituele vrienden op ons vipassana-pad en hoe hebben we dat georganiseerd? Deze vragen kwamen bij mij op naar aanleiding van een idee om een retraite zonder leraren te organiseren.

Kalyana mittata

In de oosterse Theravada-traditie van het boeddhisme, meer specifiek de traditie die zich baseert op de Pali-canon, wordt gesproken over ‘kalyana mitta’. Kalyana mittata betekent zoiets als spirituele vrienden, wijze vrienden, deugdzame vrienden, bevrijde vrienden, verlichte vrienden. Wie zijn dan die spirituele vrienden:

  1. Monniken en nonnen

In landen waar het Theravadaboeddhisme actief beleden wordt, ondersteunen monniken en nonnen als spirituele vrienden de lekengemeenschap. Die spirituele ondersteuning is er door het aanvaarden van offerandes, het chanten van boeddhistische teksten, het geven van een luisterend oor en het geven van spirituele adviezen. Het is een beetje zoals katholieke priesters en kloosterlingen hier hun werk doen. Vanuit het perspectief van vipassana-meditatie is het verder goed om te beseffen dat slechts 5% van alle kloosterlingen mediteert. Het begrip ‘sangha’ verwijst in de Theravada-landen direct naar de monniken en nonnen als geheel.

  1. De meditatieleraar

Binnen de vipassana-beweging hier in het Westen zijn er wel monniken en nonnen actief, maar veruit de meeste vipassana-leraren zijn leek en anders dan in het Oosten voor een groot deel vrouw. Er is veel meer sprake van een ‘leken-sangha’ met nadruk op meditatie. De vipassana-meditatietraditie hier in het Westen wordt daardoor gekleurd en door de verticale invulling van de spirituele vriendschap, de leraar – leerling relatie.

Parallel aan deze ontwikkeling zie je in het Westen dat boeddhistische tradities niet één op één overgenomen worden. Tibetaanse en zen-tradities worden nog het meest één op één overgenomen. De vipassana-beweging in het Westen is weliswaar voortgekomen uit de Theravada-traditie, maar bestaat uit invloeden vanuit alle boeddhistische tradities. De meeste vipassana-beoefenaren staan open voor een grote diversiteit aan spirituele bronnen. Meditatie wordt vermengd met yoga, tai chi, massage, hardlopen, enzovoort. Mediterenden bezoeken leraren uit alle tradities. De Dalai Lama mag dan niet de paus zijn van alle boeddhisten, hij heeft wel veel invloed op vipassana-beoefenaren. Wie heeft er niet een of meer boeken van hem in de kast staan? Hetzelfde geldt voor andere leraren uit de Tibetaanse en de zen-traditie. Daardoor wordt er heel gemakkelijk over filosofische en soms fundamentele verschillen tussen boeddhistische tradities heen gestapt. Zo worden de begrippen ‘Boeddha-natuur’ afkomstig uit de zen-traditie en ‘boddhisattva-gelofte’ afkomstig uit de Tibetaanse traditie gebruikt door vipassana-leraren.

Deze diversiteit aan invloeden kan weldadig werken, mits het de verdieping niet in de weg zit. Er is echter een aspect dat heel nadrukkelijk post heeft gevat in het samenkomen van de boeddhistische tradities in het Westen: de goeroe. Iemand bewust of onbewust als een goeroe zien, versterkt nog meer de leraar-leerling verhouding. Een goeroe wordt al snel als ‘heilige’ gezien, met alle consequenties van dien. Door deze preoccupatie met de leraar verliezen we soms ons kritisch vermogen, ons stilstaan bij onze eigen ervaring, maar ook het contact met onze andere vrienden op het pad kan behoorlijk verstoord worden. De vipassana-leraar Sayadaw U Pandita weet het mooi te verwoorden : “A teacher’s personality can be like honey but unless it’s free and not sticky the fly will die. So the method of freedom should exceed attraction to personalities.”

Het is een echte uitdaging voor een leraar om de verticale manier van interpreteren van spirituele vriendschap om te buigen naar een horizontale. Om het maar eens anders te formuleren: als de koning niet toestaat dat anderen ook koning worden, blijft een onevenwichtige machtsverhouding intact. De uitdaging en het doel binnen de vipassana-gemeenschap: de leraar en de leerling die elkaar zien als metgezellen op het pad, met alle openheid en kwetsbaarheid die daarbij komt kijken. Metta, karuna, mudita en upekkha avant la lettre.

  1. Vrijheid, gelijkheid en broederschap

Er zijn ontwikkelingen waarbij er meer nadruk komt te liggen op horizontale spirituele vriendschap. De Utrechtse sangha, die in deze Simsara genoemd wordt, is daar een mooi voorbeeld van. Bij toerbeurt begeleidt een van de deelnemers van de groep de meditatie-avonden. Deze manier van werken kan een geweldige aanvulling zijn op het verticale leraar(goeroe)-leerling model. In bepaalde meditatie-retraites wordt er naast Dhamma-talks ruimte ingelast om met elkaar de ervaringen te delen in kleine groepjes. Insight Dialogue is ook een fraaie manier om elkaar te ondersteunen. En er zijn zit-groepen die geen leraar/vaste begeleider hebben, maar wel elkaar ondersteunen door samen te mediteren en uit te wisselen. In de VS heeft de vipassana-gemeenschap wat handvatten ontwikkeld om zo’n groep van spirituele vrienden op te zetten, de zogenaamde kalyana mitta groups. Informatie kun je onder andere vinden bij Spirit Rock (Spirit Rock Meditation Center Kalyana Mitta – Spirit Rock – An Insight Meditation Center)

Spirituele vriendschap in balans

Voor de balans tussen verticale en horizontale kalyana mitta zou het goed zijn om vanuit de vipassana-gemeenschap (Simsara) met enige regelmaat een kalyana mitta-retraite te organiseren, een retraite zonder leraar, met spirituele vrienden, waarbij een ieder in gelijke mate verantwoordelijk is voor het elkaar ondersteunen in de retraite. Voor het slagen van zo’n retraite is het wel handig als iemand de organisatie op zich neemt en het lijkt me noodzakelijk dat de deelnemers een behoorlijke basis gelegd hebben in de vipassana-meditatie.

Wie zijn jouw spirituele vrienden? Heb je ervaring met het mediteren zonder leraar, in een meditatiegroep(je) of een retraite? Zou je deel willen nemen aan een retraite met ervaren vipassana beoefenaren? Laat het ons weten.
Bron SIMsara, magazine oktober 2024. Een uitgave van de stichting Inzichts Meditatie. Meer informatie www.simsara.nl

 

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Columns, Geluk, Mahayana, Pali-Canon, Theravada, Vipassana Tags: goeroe, hardlopen, heilige, Insight Dialogue, kalyana mitta groups, karuna, massage, metgezellen op het pad, metta, monniken en nonnen als spirituele vrienden, mudita en upekkha, onevenwichtige machtsverhouding, Sayadaw U Pandita, Tai Chi, vipassana-beweging in het Westen, VS, yoga

Lees ook:

  1. Gelijkmoedigheid
  2. Guy – Harmonie in de Sangha
  3. ‘Mijn sociale betrokkenheid zit in het bouwen en onderhouden van gemeenschap’
  4. Een goede opvoeding voor een gezonde samenleving*

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans Gijsen

is psycholoog, zangpedagoog en voorzitter van de SIM. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • 30 mei 2025
    Bewustzijn na de Dood: Eindigt Alles of Gaat Iets Verder?
  • 31 mei 2025
    Workshop meditatie | Omgaan met tegenslag en pijn
  • 1 juni 2025
    Thuiskomen in het lichaam - Meditatiedag met Lex van Heel
  • 2 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 3 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 4 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 4 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • God als de grondeloosheid van de onvindbare ziel
    • Het jaar 2025 – dag 149 – hemellift
    • Extinction Rebellion blokkeert attractie The Flying Dutchman in Madurodam
    • Vrijdag Zindag – Hemelvaart?
    • Amnesty International – ‘Hamas-veiligheidsdiensten moeten aanval op demonstranten in Gaza stoppen’

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.